Πώς τα αρχεία των μεγάλων οίκων μόδας διασφαλίζουν την υστεροφημία και την παρακαταθήκη τους
Αυτή την εποχή, περισσότερο από ποτέ οι κορυφαίοι διεθνείς οίκοι μόδας, όπως οι Chloé, Gucci και Louis Vuitton διασώζουν το όνομά τους μέσα από τη δημιουργία ενός ιστορικού αρχείου, κρατώντας πολύτιμα σχεδιαστικά-κομμάτια κειμήλια της ξεχωριστής διαδρομής κάθε σχεδιαστή και του καλλιτεχνικού του οράματος.
Κατά την περίοδο που νέα brands φύονταν δειλά-δειλά, η συστηματική φύλαξη πρωτοποριακών σχεδίων και δημιουργιών υψηλής ραπτικής δεν συγκαταλεγόταν στις προτεραιότητές τους. Όμως, τώρα πια, καθώς η μόδα και το status της μεταλλάσσονται και παγιώνονται ως καθοριστικοί φορείς της σύγχρονης κουλτούρας, η διαιώνιση μιας επωνυμίας μέσω ενός χαρακτηριστικού «κληροδοτήματος», μιας πολιτιστικής συνεισφοράς είναι μέγιστης σημασίας, έτσι ώστε να συνεχίσει να αποτελεί σημείο αναφοράς και για τις επόμενες γενιές.
Γι’ αυτό και είναι αναμενόμενο οι διασημότητες να φορούν όλο και συχνότερα αρχειακά κομμάτια στις εμφανίσεις τους στο κόκκινο χαλί, εκφράζοντας έτσι χαρακτήρα και μια προσωπική φιλοσοφία όσον αφορά στο στιλ. Για παράδειγμα, η Kylie Jenner στην απονομή των Χρυσών Σφαιρών για το 2025, συνοδεύοντας τον Timothée Chalamet, επέλεξε να αναβιώσει το αισθησιακό ‘90s look της Liz Hurley, φορώντας το αρχειακό chainmail dress του οίκου Versace μια αποκαλυπτική ασημένια εξώπλατη τουαλέτα, που συνεχίζει να προκαλεί αίσθηση. Η Julia Roberts εν αναμονή της πολυπόθητης βράβευσής της με το πρώτο της Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου τον Μάρτιο του 2001 αναζήτησε κάτι διαφορετικό επιλέγοντας μια ασπρόμαυρη vintage δημιουργία του Valentino, μια κίνηση που δεν ήταν τόσο διαδεδομένη στα ‘00s. Πιο πρόσφατα, η Zendaya στην πρεμιέρα του Dune: Part Two υποστήριξε με την ψηλόλιγνη φιγούρα της το εμβληματικό robot suit από τη f/w συλλογή του 1995 του Γάλλου «μάγου του φουτουρισμού», Thierry Mugler…
Η τάση τόσο μεταξύ αξιοσέβαστων οίκων με μακρά παράδοση όσο και ανερχόμενων brands είναι να διατηρούν και να συλλέγουν το δικό τους προσωπικό αρχείο, κρατώντας ανέπαφη την ιδιότυπη αισθητική τους και δυναμώνοντας το πολιτιστικό τους αποτύπωμα.
Για πολλούς σχεδιαστές και χρισμένους καλλιτεχνικούς διευθυντές, ένα αρχείο χρησιμεύει ως πηγή έμπνευσης αλλά και καινοτομίας στηριζόμενης σε μια στέρεη βάση, τιμώντας πάντα την πολύτιμη κληρονομιά μιας επωνυμίας. Κατά την άφιξή της στον οίκο Chloé, η Chemena Kamali μελέτησε το αρχείο της μάρκας, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις δημιουργίες του Karl Lagerfeld από τα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Το αρχείο του οίκου δημιουργήθηκε το 2011 με αφορμή την έκθεση «Chloé Attitudes» που διοργανώθηκε στο Palais de Tokyo στο Παρίσι. Την αμέσως επόμενη χρονιά, το αρχείο εμπλουτίστηκε με σύγχρονα ενδύματα καθώς και με vintage κομμάτια, που περισσυλέχθηκαν μέσα από δημοπρασίες και δωρεές. Στον οίκο Balenciaga, μια εγκεκριμένη ομάδα ασχολείται όχι μόνο με την απόκτηση ρούχων και αξεσουάρ, αλλά συλλέγει και άλλα ντοκουμέντα, όπως έγγραφα, γλυπτά, είδη σπιτιού και έπιπλα. Για τη μάρκα, αυτά τα κομμάτια θεωρούνται εξίσου σημαντικά καθώς κάθε αντικείμενο αφηγείται μια ιστορία, επιτρέποντας τη βαθύτερη κατανόηση των τεχνικών που χρησιμοποιούσε ο ίδιος ο μαιτρ της μόδας, Cristóbal Balenciaga.
«Το αρχείο έπαιζε πάντα ουσιαστικό ρόλο στην καρδιά του maison μας», όπως ανέφερε στο αμερικάνικο L’Officiel ο Olivier Bialobos, Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος, υπεύθυνος για την Παγκόσμια Εικόνα και Επικοινωνία του οίκου Dior. Η καλλιτεχνική του διευθύντρια Maria Grazia Chiuri βρήκε τον πυρήνα της έμπνευσής της για τη ready-to-wear συλλογή της για το Φθινόπωρο/Χειμώνα 2024-2025 σε αρχειακά κομμάτια από το 1967.
Για τον Fausto Puglisi, καλλιτεχνικό διευθυντή του Roberto Cavalli, το αρχείο ξεκινά ως εργαλείο εκμάθησης. «Πάντα μου αρέσει να κοιτάζω το μέλλον, αλλά η ομορφιά του να έχεις ένα αρχείο είναι ότι σου επιτρέπει να ανακαλύψεις τις λιγότερο γνωστές πτυχές της δημιουργικότητας του ιδρυτή», όπως εξηγεί. «Για παράδειγμα, τα ρούχα που σχεδιάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο Roberto περιόδευε στο Saint-Tropez και πρωτοπαρουσίασε την ιδέα του για τζιν κεντημένα με διαμάντια και συνδυασμένα με μια δική του ανάγνωση του φημισμένου μπροκάρ της Τοσκάνης». Το αρχείο του Cavalli βρίσκεται στο Μιλάνο και υπάρχει επίσης σε ψηφιακή μορφή.
Καθώς τα διάσημα ονόματα της μόδας έχουν σχετικά πρόσφατα αρχίσει να συλλέγουν εντατικά αντικείμενα ιστορικής αξίας για τον οίκο τους, πολλές φορές αναθέτουν και σε ειδικούς συμβούλους με μεγάλο δίκτυο συνεργατών να ανιχνεύσουν σπάνιες και σημαντικές δημιουργίες τους. Στο Λος Άντζελες, ο Ιταλός συλλέκτης Maurizio Donadi αναζητά vintage ρούχα εδώ και δύο δεκαετίες. «Στο παρελθόν, τα αρχεία ήταν συχνά ανεπαρκώς και άτακτα οργανωμένα. Τώρα, υπάρχει πολύ περισσότερη προσοχή στην καταλογογράφηση», όπως μοιράστηκε με το L’Officiel. «Η δουλειά μου βασίζεται κυρίως στην καθοδήγηση και διοχέτευση της δημιουργικότητας, αλλά μου ανατίθεται από οίκους και η ανάκτηση συλλεκτικών pieces τους. Έχω ένα δίκτυο εξειδικευμένων ανθρώπων μεταξύ Αμερικής, Ασίας, Ευρώπης και Αφρικής, αν και ο καλύτερος τρόπος είναι η τυχαία εξεύρεση μέσα από σωρούς με λιγότερα σημαντικά αντικείμενα και η ταυτοποίηση αυτών που ξεχωρίζουν».
Το αρχείο της Max Mara στην επαρχία Reggio Emilia γεννήθηκε αυθόρμητα χάρη στην πρωτοβουλία της Συντονίστριας Μόδας Laura Lusuardi και έχει δομηθεί ως αυτόνομο έργο ονόματι BAI Max Mara-Corporate Archive and Library από το 2003. «Στο αρχείο συνυπάρχουν πολλές οντότητες, τα Max Mara μοντέλα από τη δεκαετία του ‘50 έως και σήμερα, με σκίτσα όλων των συλλογών αλλά και vintage αντικείμενα που αγοράστηκαν ανά τον κόσμο κατά τη διάρκεια πολλών ερευνητικών μου ταξιδιών», αποκάλυψε η Lusuardi.
Ομοίως, το αρχείο της Gucci «εδρεύει» στην καρδιά του οίκου. Ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 υπό τη δημιουργική διεύθυνση του Tom Ford και βρίσκεται στη Φλωρεντία, όπου από το 2021, μια ειδική ομάδα ασχολείται στοχευμένα με την έρευνα και την απόκτηση αντικειμένων, που ενθαρρύνουν τον αέναο δημιουργικό διάλογο μεταξύ παρόντος και παρελθόντος.
Στη Louis Vuitton, το παρελθόν είναι το προαπαιτούμενο για τον αυτοπροσδιορισμό και τη συνέχεια οίκου. Φέτος, συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την παρουσίαση της Petite Malle, της πρώτης τσάντας, που δημιούργησε ο Nicolas Ghesquière, όταν έκανε το ντεμπούτο του ως καλλιτεχνικός διευθυντής για τις γυναικείες συλλογές. Για να αναπτύξει το design της, ο Ghesquière έκανε μια εις βάθος μελέτη των ιστορικών ταξιδιωτικών αποσκευών-μπαούλων, που διατηρούσε στο αρχείο του ο οίκος. Ειδικά για το μοντέλο του 2014, ο σχεδιαστής εμπνεύστηκε από ένα μπαούλο από τα τέλη του 1800, ειδική παραγγελία για τον Βρετανό μαέστρο Leopold Stokowski.
«Ο μόνος τρόπος για να βρεις ιδέες είναι να ανατρέξεις στο παρελθόν», είχε δηλώσει η αείμνηστη Vivienne Westwood. Το πνεύμα της Westwood εξακολουθεί να εμφυσά με δύναμη και έμπνευση την ομάδα για την πνευματική κληρονομιά της επωνυμίας της με επικεφαλής τον σύζυγό της Andreas Kronthaler. Το αρχείο Westwood είναι ένας πυλώνας του DNA της μάρκας στο Λονδίνο και η ομάδα της συνεργάζεται στενά με ιστορικούς, συλλέκτες, μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα για να επαληθεύσει τη γνησιότητα των αντικειμένων που βρέθηκαν και να διατηρήσει ένα υψηλό επίπεδο ακρίβειας.
Ορισμένοι οίκοι είναι εξίσου αφοσιωμένοι στους χώρους που φιλοξενούν τα αρχεία τους. Το Armani/Silos, ένας χώρος που δημιούργησε ο Giorgio Armani στο Μιλάνο για εκθέσεις ανοιχτές στο κοινό, έδωσε την ευκαιρία στο να θεμελιωθούν δυναμικά τα πρώτα χρόνια της πορείας του αρχείου, το οποίο αναπτύχθηκε το 1975, όταν η αρχειοθέτηση δεν ήταν ακόμη μια οικεία πρακτική.
Το Μουσείο Ferragamo στη Φλωρεντία, όπου οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν το πλούσιο αρχείο της μάρκας, έχει διαφορετική ιστορία. «Η ιδιοφυΐα του Ferragamo ήρθε σε εμάς χάρη στη σύζυγό του, Wanda και τα παιδιά του, που εργάστηκαν σκληρά για να διατηρήσουν αυτό που άφησε πίσω του ο Salvatore μετά τον θάνατό του το 1960», όπως αναφέρει η διευθύντρια του μουσείου Stefania Ricci. «Τώρα, είναι σαφές σε όλους ότι η μόδα δεν είναι μόνο ένα ζήτημα εφήμερης εμπορικότητας, αλλά ένα πολιτισμικό φαινόμενο. Κάποιες φορές λαμβάνουμε δωρεές, αλλά πιο συχνά η ομάδα μας κυνηγά ενδιαφέροντα κομμάτια σε διάφορες δημοπρασίες. Αυτή τη στιγμή, αναζητούμε κομμάτια από τη δημιουργική περίοδο του Salvatore στο Χόλιγουντ». Ένα ζευγάρι γόβες Ferragamo που ανήκαν στην πριγκίπισσα Νταϊάνα αγοράστηκαν σε δημοπρασία έναντι 130.000 δολαρίων, αλλά ο ανταγωνισμός είναι σκληρός καθώς πολλοί παθιασμένοι συλλέκτες μπαίνουν στο παιχνίδι.
Η Ιταλίδα σχεδιάστρια Alberta Ferretti δημιούργησε με προσήλωση το αρχείο του brand της. «Ήμουν πάντα πολύ προσεκτική στο να διατηρήσω στην κατοχή μου εκείνα τα κομμάτια που αποτέλεσαν ορόσημα στην καριέρα μου ως σχεδιάστρια και επιχειρηματία», δηλώνει. «Είναι σημαντικό το να σταματάς και να αφιερώνεις χρόνο στην αρχειοθέτηση, όχι μόνο επειδή αποδεικνύει την εξέλιξη μιας μάρκας, αλλά και επειδή αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα στην εταιρεία», συνεχίζει. Προσπαθώ να αναζητώ τη σύγχρονη έμπνευση, όταν σχεδιάζω τις συλλογές μου, αλλά το αρχείο είναι ένα εξαιρετικό σημείο εκκίνησης όταν δημιουργώ ρούχα για διασημότητες. Για τα κοστούμια της Taylor Swift, για παράδειγμα, ξεκινήσαμε από τα αρχειακά ρούχα, προσαρμόζοντάς τα στην καλλιτεχνική ευαισθησία και στις ανάγκες της ως νεαρής γυναίκας και performer.
Η Prada, από την άλλη έχει συνεχώς το βλέμμα της στραμμένο στο μέλλον και οι Creative Co-Directors Miuccia Prada και Raf Simons κοιτάζουν πίσω μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις (η συλλογή Άνοιξη/Καλοκαίρι 2025 που έκανε το ντεμπούτο της τον Σεπτέμβριο ήταν μια από αυτές τις ιδιαίτερες στιγμές).
Ωστόσο, η προάσπιση της πολιτιστικής της κληρονομιάς είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη μάρκα. Με την πάροδο των χρόνων, ο όμιλος έχει αφιερώσει ειδικούς χώρους στα γραφεία του στο Μιλάνο και τη Valvigna για το ιστορικό του αρχείο, όπου φυλάσσονται ρούχα, υποδήματα και δερμάτινα είδη. Όλα αυτά συμπληρώνονται από δραστηριότητες εξωστρέφειας, που απευθύνονται στο κοινό, όπως η έκθεση Pradasphere II, που πραγματοποιήθηκε το 2023 στο Μουσείο Start στη Σαγκάη και στην οποία εκτέθηκαν σημαντικά κομμάτια του αρχείου από το 1913 έως και πιο πρόσφατες συλλογές, επαναλαμβάνοντας την επιτυχία της πρώτης έκθεσης, που πραγματοποιήθηκε το 2014 στο Λονδίνο και στη συνέχεια στο Χονγκ Κονγκ.
Σε αντίθεση με άλλους οίκους, εκείνος του Fendi είχε πάντα ως καθιερωμένη πρακτική το να διατηρεί τα πιο εμβληματικά κομμάτια του. Η ομάδα για τη διατήρηση του αρχείο του συμμετέχει ενεργά στην απόκτηση δημιουργιών από κάθε κατηγορία, ενώ η εμπειρία τους μέσα στον οίκο τους έχει δώσει την ευχέρεια να εξακριβώνουν την αυθεντικότητα των προϊόντων, συνδέοντάς τα ταυτόχρονα με την ανάλογη περίοδο κατασκευής τους. Οι τρέχουσες συλλογές ακολουθούν μια αυστηρή διαδικασία: μόλις τελειώσει ο κύκλος ζωής τους στα καταστήματα, επιλέγεται μια ομάδα επίλεκτων κομματιών, ώστε να συμπεριληφθούν στο αρχείο.
Ο ιδρυτής της Etro, Gerolamo Etro, πάντα εκτιμούσε τη συλλογή διαφόρων αντικειμένων, ένα πάθος που μοιράζονται τα παιδιά του και θαυμάζει και ο σημερινός Creative Director Marco De Vincenzo. Στον τελευταίο όροφο των κεντρικών γραφείων του Μιλάνου υπάρχουν δωμάτια γεμάτα βιβλία και υφάσματα (τα παλαιότερα χρονολογούνται από το 1400), ενώ στην τοποθεσία τους στο Fino Mornasco, η Etro διατηρεί χιλιάδες κομμάτια που χρονολογούνται από το 1968, τη χρονιά που ιδρύθηκε η μάρκα. Τα κομμάτια προέρχονται κυρίως από δημοπρασίες και από την απόκτηση ολόκληρων συλλογών και αρχείων κλωστοϋφαντουργικών εταιρειών διεθνούς έδρας. Τα τελευταία χρόνια, η ομάδα του αρχείου έχει επικεντρωθεί στην αναζήτηση vintage αντικειμένων που θα αντιπαραβάλλονται δημιουργικά με αυθεντικά αντικείμενα του οίκου.
Σε έναν κόσμο που μάχεται την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της γρήγορης μόδας, η σημασία των αρχείων συνδέεται επίσης με την έννοια της βιωσιμότητας: κάτι παλιό μπορεί να ξαναγίνει νέο καθώς οι τάσεις έρχονται και παρέρχονται μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η εμβάθυνση στα ιστορικά αρχεία επιτρέπει επίσης σε παλιούς και νέους οίκους μόδας να εξελίξουν τη σημερινή τους παρουσία, ενθαρρύνοντας τη δημιουργία σύγχρονων και ποιοτικών κομματιών αλλά και πρακτικών που εγγυώνται την παρουσία τους στο μέλλον.
