Νίκος Ψαρράς: «Οι γυναίκες είναι αδικημένες σε αυτό το επάγγελμα»
Ο Νίκος Ψαρράς διανύει μια δημιουργική περίοδο τόσο στα επαγγελματικά όσο και στα προσωπικά και οικογενειακά του.
Το φετινό καλοκαίρι τον βρήκε στην Επίδαυρο με την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» (τον Σεπτέμβριο στο Ηρώδειο), στην παράσταση του Ρώσου σκηνοθέτη Τιμοφέι Κουλιάμπιν, ενώ από τη νέα σεζόν τον περιμένει το σανίδι («TrueWest»-Χώρα) κι η μικρή οθόνη («Διάφανη Αγάπη»-Alpha).
Οσο για την ζωή του, την μοιράζεται με την Ελενα Καρακούλη, θεατρολόγο-σκηνοθέτη και τον 10χρονο Πάνο. Κι όπως όλα δείχνουν, ο Νίκος Ψαρράς εκτιμά αυτά που του προσφέρει η ζωή και tα απολαμβάνει. Ισως γιατί κουράστηκε για να τα κερδίσει. Τον Σεπτέμβριο θα κλείσει τα 53.
«Ξεκίνησα την πορεία μου στο θέατρο με πολύ καλούς οιωνούς. Ημουν και πολύ τυχερός. Γιατί βρέθηκα στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή. Και με τον Κώστα Κουτσομύτη τηλεοπτικά και στο θέατρο. Ημουν στο Αμόρε. Γιατί το θέατρο Αμόρε είναι που έχει κάνει τους σημερινούς πρωταγωνιστές και σκηνοθέτες. Και το οφείλουμε βέβαια στον Γιάννη Χουβαρδά. Ο Γιάννης είναι για μας φίλος, πατέρας, έμπνευση -ήδη ένας θρύλος, για πολλούς. Ήταν πάντα πολύ μπροστά απ΄την εποχή του. Γενναιόδωρος, έχει βοηθήσει πολύ κόσμο, χωρίς να ζητάει κανένα αντάλλαγμα -και άλλαξε το ελληνικό θέατρο.
»Οσο για την πορεία μου, με την έπαρση που έχει πάντα ένας νέος, θεωρούσα φυσιολογικά όλα αυτά που μου δινόντουσαν απλόχερα απ΄την αρχή. Τώρα συνειδητοποιώ ότι δεν ήταν καθόλου φυσιολογικά και πόσο δεν είχα αυτή την αίσθηση. Όταν δηλαδή η δεύτερή μου δουλειά στο θέατρο είναι στην Επίδαυρο με το Εθνικό και με τον Μίνω Βολανάκη, κι ένα επιτελείο πρωταγωνιστών απ΄τον Κώστα Καζάκο και την Νέλλη Αγγελίδου ως την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και τον Στέφανο Κυριακίδη, χρόνια πρωταγωνιστές, που σε αντιμετωπίζουν ισάξια, δεν είναι φυσιολογικό. Με την Καρυοφυλλιά έχουμε δουλέψει πολλές φορές από τότε. Αλλά ποτέ δε θα ξεχάσω πόσο γενναιόδωρη ήταν, όταν σταμάταγε το μακιγιάζ της για να κάνω εγώ πρόβα πριν βγω να παίξω τον Αίμονα -στο θέατρο Δάσους, και να μου κρατάει τα λόγια. Δεν είναι φυσιολογικά πράγματα αυτά για έναν πρωταγωνιστή, μια πρωταγωνίστρια.
»Πρέπει να το πω: Μέσα στο θέατρο συναντάς και σπουδαίους ανθρώπους, ανθρώπους με βάθος, με ύφος, με γενναιοδωρία. Είναι μια πολύ ωραία δουλειά με δύσκολους ανθρώπους, αλλά και πολύ γενναιόδωρους.
»Κι εγώ πάντα βοηθάω τους νεότερους, όσο μπορώ. Προσπαθώ, όταν βλέπω ταλαντούχα παιδιά, να τα βοηθώ όσο μπορώ. Φέτος στην “Ιφιγένεια εν Αυλίδι” έχουμε πέντε νέα παιδιά στον Χορό που είναι να τα πιεις στο ποτήρι -τους έστελνα σε casting γιατί είναι θέμα χρόνου να συμβεί κάτι.
»Είμαι σε μια ωραία δεκαετία. Τον Σεπτέμβριο θα γίνω 53. Αλλά όποιος πει ότι δεν τον βαραίνει το ηλικιακό, θα πει ένα μεγάλο ψέμα. Ολοι θα θέλαμε να΄χουμε μείνει στα 35, να΄μαστε ακμαίοι, να δουλεύουμε χωρίς να κουραζόμαστε, ν΄αρέσουμε πολύ, να μας φλερτάρουν. Αλλά στη δική μου τη δουλειά πρέπει να συμφιλιώνεσαι με το πέρας του χρόνου, με τις ρυτίδες σου, με τα άσπρα σου μαλλιά, γιατί έχεις κουραστεί για να γίνουν όλα αυτά και η κάθε ρυτίδα έχει μια ιστορία, η κάθε άσπρη τρίχα μια ανάμνηση.
»Είναι αλήθεια ότι οι γυναίκες είναι αδικημένες σ΄αυτό το επάγγελμα -από τότε που ξεκινάνε. Κατ΄αρχάς όλοι οι μεγάλοι ρόλοι είναι ανδρικοί. Η παγκόσμια δραματουργία έχει περισσότερους ρόλους για άντρες, κι απ΄την άλλη εμείς οι άντρες είμαστε πάντα πολύ πιο λίγοι… Και στις δικές μου τις ηλικίες έχουμε μείνει λιγότεροι -πολλοί έφυγαν, έκαναν άλλα επαγγέλματα.
»Απ΄την σχολή σε μαθαίνουν ένα πράγμα -να γίνεις πρωταγωνιστής. Όλοι αυτό θέλουμε. Στο πέρας του χρόνου όμως πολλοί δεν τα καταφέρουν, δυσκολεύονται. Οι γυναίκες δεν έχουν την μεγάλη επιλογή που έχουμε εμείς. Στην δική μου τη γενιά είμαστε περίπου δέκα που παίζουμε ίδια πράγματα; Άρα όταν δεν μπορεί ο ένας, θα πάνε στον άλλον. Εγώ ξέρω ποιους έχουν πάρει πριν ή ποιους θα πάρουν μετά από μένα για έναν ρόλο…
»Οι γυναίκες είναι πολύ περισσότερες και πολύ καλύτερες, κατά την γνώμη μου. Εχουμε πολύ πιο δυνατές γυναίκες ηθοποιούς από άντρες. Εγώ φέτος για παράδειγμα δούλεψα με την Ανθή Ευστρατιάδη στην “Ιφιγένεια”, ένα παιδί που ήξερα μεν και τώρα, μετά από χρόνια, είδα μία συνάδελφο τόσο δοτική, τόσο δουλευταρού. Και κυρίως με συγκίνησε βαθιά το πως με άκουγε ακόμα και στην παράσταση της Επιδαύρου.
»Τα χαζεύω τα νέα τα παιδιά και πάντα μ΄αρέσει να δουλεύω μαζί τους. Ακούω συχνά που λένε ότι οι παλιοί ηθοποιοί είναι καλύτεροι κι εγώ έχω να πω ότι οι νέοι ηθοποιοί είναι πολύ πιο μορφωμένοι, με καταπληκτικές ικανότητες, με μια αλήθεια και μια ησυχία όταν παίζουν που΄ναι αξιοθαύμαστες. Πολύ εύκολα πάνε απ΄το ένα στ΄άλλο -τραγουδάνε, κινούνται, αθλούνται.
»Στα τρία χρόνια της Δραματικής Σχολής, εκτός από το να εκπαιδευτείς και να είσαι έτοιμος όταν βγεις -γιατί σ΄αυτό αποσκοπούν, πρέπει ν΄αποφασίσεις με ποια θεατρική παρέα θες να είσαι, με ποιο είδος θεάτρου. Γιατί το θέατρο είναι η βάση και πρέπει να υπάρχει. Αν δεν έχεις θέατρο, είσαι ένας τηλεοπτικός ηθοποιός ή ένας celebrity. Γιατί μέσα απ΄τη δυσκολία και τις καθημερινές απαιτήσεις του θεάτρου εκπαιδεύεσαι, γίνεσαι καλύτερος. Στον Μπέργκμαν (“Σκηνές από έναν γάμο”) έπρεπε εγώ σ΄έναν ολόκληρο μονόλογο να κλαίω με λυγμούς, γιατί μετά η συμπαίκτριά μου, η Μαρίνα Ασλάνολγου μου΄λεγε “δεν΄πα να κλαις, βλέπω τα δάκρυα στα μάτια σου”… Δεν είναι εύκολο αυτό να γίνεται κάθε βράδυ και να γίνεται με αλήθεια, να΄χεις τον θεατή στο ένα μέτρο και να βλέπει αν όντως κλαις ή προσποιείσαι.
»Τα νεότερα παιδιά πρέπει λοιπόν ν΄αποφασίσουν τι θέλουν να κάνουν μέσα απ΄αυτή τη δουλειά, κι αυτό κανένας δεν σου το διδάσκει. Βγήκαμε από μια 10ετία φοβερής αβεβαιότητας και κρίσεως -με το που πήγαμε να ορθοποδήσουμε λίγο, ήρθε ο covid κι έκλεισε τα θέατρα για δύο σεζόν. Αλλά αυτό όντως βοήθησε το θέατρο και ξαναζούμε εποχές όπως αυτές που έζησα εγώ όταν ξεκινούσα, το ΄95. Ποιο ήταν το κοινό μυστικό τότε: Αν θες να κάνεις έναν μεγάλο ρόλο στο θέατρο, κάνε μια καλή τηλεόραση μ΄έναν ωραίο σκηνοθέτη, όπως ήταν τότε ο Κουτσομύτης.
»Επίσης, και θέλω να το πω, τα τελευταία χρόνια έχει πάρει μπρος η ΕΡΤ, κι είναι πολύ σημαντικό. Ο Κωνσταντίνος Ζούλας έχει ανθίσει την μυθοπλασία -από εκεί ξεκίνησε. Θυμάμαι ότι όταν παλιότερα πήγαινα σε διάφορες εκπομπές, έλεγα πάντα ότι πρέπει η ΕΡΤ να κρατήσει λίγα λεφτά απ΄αυτά που ξοδεύει για την Eurovision και τα αθλητικά για να μεταφέρει στην μικρή οθόνη ένα διήγημα τον χρόνο. Χαίρομαι που αυτό γίνεται πια κι έπαιξα σε δύο απ΄αυτά -“Αγάπη Παράνομη”-“Το βραχιόλι της φωτιάς”. Είναι φοβερό δώρο για εμάς.
»Φέτος για την τηλεόραση είχα προτάσεις για σειρές με πάρα πολλά επεισόδια. Είχα τρεις προτάσεις για καθημερινά, που σημαίνει 150 επεισόδια ή 90. Τα αρνήθηκα όλα γιατί θέλω να΄μαι στο σπίτι περισσότερες ώρες. Η “Διάφανη αγάπη” (Alpha) είναι ένα σίριαλ ευέλικτο, με 22 επεισόδια, που θα παίζεται μια φορά την εβδομάδα. Κάνουμε επτά μέρες γύρισμα το επεισόδιο αντί για ενάμιση επεισόδιο σε μια μέρα, όπως γίνεται στα καθημερινά. Θα΄χουμε τελειώσει τον Νοέμβριο. Οπότε θα΄χω έναν χειμώνα πολύ πιο ήσυχο να ασχοληθώ με μένα, να γυμναστώ, να ξεκουράσω το μυαλό μου, να πηγαίνω ξεκούραστος το βράδυ στο θέατρο. Και κυρίως ν΄ασχοληθώ με την οικογένειά μου».
Η Ελενα, ο Πάνος κι εγώ…
«Είναι η πέμπτη φορά που δουλεύουμε μαζί με την Ελενα. Αυτό προέκυψε ως μια ανάγκη της να σκηνοθετήσει όταν την απέλυσαν απ΄το Εθνικό θέατρο, όπου ήταν υπεύθυνη δραματολογίου, κυρίως για τα γερμανικά έργα. Ημασταν και φρεσκοπαντρεμένοι.
»Την είδα να στεναχωριέται. Την ρώτησα τι θέλει να κάνει, τι ονειρεύεται -η Ελενα έχει σπουδάσει θεατρολογία, έχει κάνει δραματολογία στο Μπόχουμ, έχει δουλέψει με τον Γκότσεφ στο Deutsches Theater. Και μου΄πε ότι θέλει να σκηνοθετήσει. “Ωραία” λέω τότε, “θ΄αναλάβω εγώ την πρώτη σου παραγωγή”. Και κάναμε στο θέατρο Πορεία την “Γυναίκα απ΄τα παλιά” του Σίμελφενιχ. Υστερα το “Φοβάσαι”, το “Χίμελβεκ” στο Φεστιβάλ Αθηνών και μετά τις “Σκηνές από έναν γάμο” του Μπέργκμαν. Αυτό το τελευταίο όπως και το “True West” που θ΄ανεβάσουμε του χρόνου στο θέατρο Χώρα ήταν πια προτάσεις απ΄τους παραγωγούς για να σκηνοθετήσει η Ελενα.
»Είναι διαφορετικά να δουλεύω μαζί της από ό,τι με τον Κουλιάμπιν ή τον Χουβαρδά, απ΄την άποψη ότι όταν μπαίνω σε μια πρόβα ακούω κι εγώ πολύ προσεκτικά, όπως όλοι, τι θα μας πει ο σκηνοθέτης, πως το σκέφτεται. Γιατί πάντα θα΄χει ένα δικό του σύμπαν. Η δουλειά του ηθοποιού είναι να κατανοήσει αυτό το σύμπαν και να το υπηρετήσει με συνέπεια μέχρι τέλους. Με την Έλενα υπάρχει η διαφορά ότι ζω την παράσταση απ΄το μηδέν. Απ΄την πρόταση που της γίνεται, την μετάφραση, την διασκευή, το πως πλησιάζει όλους τους συντελεστές και πως σιγά-σιγά χτίζεται αυτό το σύμπαν, που είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Γιατί ως ηθοποιοί δεν την έχουμε αυτή την ευκαιρία. Απ΄την άλλη είναι και πολύ δύσκολο, γιατί πραγματικά η πρόβα δεν τελειώνει ποτέ. Κι έχω πολύ άγχος για το πώς θα πάει -πιο πολύ απ΄ό,τι θα είχα σε μια άλλη παράσταση.
»Η Ελενα λέει κάτι που το έλεγε κι ο Κουλιάμπιν, ότι όλοι στην πρόβα είμαστε ίσοι -απ΄τον ταξιθέτη μέχρι τον πρωταγωνιστή και τον σκηνοθέτη, γιατί ο καθένας προσφέρει μια σημαντική δουλειά. Και είναι πολύ ανοιχτή στο ν΄ακούει και να ζητάει προτάσεις. Δεν είναι μια σκηνοθέτις που θα δείξει αυτό που θέλει και εγώ θα πρέπει να το μιμηθώ. Γιατί υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, όπου εκεί δεν υπάρχεις ως καλλιτέχνης αλλά πρέπει να΄σαι ένας πολύ καλός μίμος και να μιμηθείς αυτό που σου δείχνουν. Ομως εκεί δεν υπάρχει ζωή, φρεσκάδα ούτε φαντασία. Ο γόνιμος, δημιουργικός χώρος είναι ο χώρος της φαντασίας. Από εκεί θ΄αντλήσεις.
»Εγώ καλούμαι τώρα στο “True West” να κάνω έναν τύπο του Σαμ Σέπαρντ, τον Λι, μια χαμένη ψυχή, που γυρνάει στην έρημο. Καταλαβαίνεις ότι αυτοί οι δυο, αυτός κι ο αδερφός του -ένας επιτυχημένος σεναριογράφος, είναι λοβοτομημένα παιδιά απ΄τους γονείς τους. Αλλά ταυτοχρόνως ο Λι είναι ένας ειλικρινής και βαθύς καλλιτέχνης.
»Στο “True West” θα παίξουμε μαζί με τον Μάρκο Παπακωνσταντάκη -θα είναι ο αδερφός μου. Ηταν ανιψιός μου στην “Μάγισσα” και θα΄μαστε μαζί και στην “Διάφανη Αγάπη”, την προσεχή σεζόν. Ετυχε, ναι, αλλά και επιδιώχθηκε.
»Όσο περνάνε τα χρόνια και μπορείς πια να επιλέγεις και πού είσαι και με ποιους, διαλέγεις φίλους, διαλέγεις ανθρώπους ταλαντούχους, που μιλάνε την ίδια θεατρική γλώσσα με σένα, που΄χουν την ίδια κάψα γι΄αυτή την δουλειά. Όπως με τον Μαρκουλάκη -έχουμε δουλέψει πολλές φορές, είμαστε χρόνια φίλοι και πάντα ψάχνουμε να ξαναβρεθούμε. Το θες αυτό. Το θέατρο είναι μια δύσκολη δουλειά. Κι έχω πει της Ελενας ότι καλά θα κάνει ν΄ανεβάσει κανένα έργο μόνο με γυναίκες και να μην είμαι εγώ παρών.
»Όμως στην δική μας περίπτωση το να δουλεύουμε μαζί είναι δύσκολο και πρακτικά, για το πως λειτουργεί η οικογένειά μας εκείνη την περίοδο. Γιατί το παιδί πρέπει να΄ναι κάπου, όχι στην πρόβα. Φέτος μπορεί να τον πάρουμε στις πρόβες -ο Πάνος θα γίνει δέκα ετών. Αλλά γενικά δεν τον παίρναμε μαζί μας, και λόγω ηλικίας και γιατί βαριόταν και γιατί δεν θέλαμε, όσο εμείς κάνουμε πρόβα να΄ναι μπροστά σε μια οθόνη. Αλλά και γιατί ο Πάνος είχε μια τρομερή άρνηση γι΄αυτή την δουλειά. Δεν την αγαπούσε, δεν την ήθελε. Φέτος όμως έπαιξε για πρώτη φορά στο σχολείο και του άρεσε. Ηταν πολύ καλός και μάλιστα σε κωμικό ρόλο -του το είπαν όλοι, τον χειροκρότησαν. Κι έχει πλάκα γιατί ενώ ο Πάνος είναι άριστος μαθητής, τους χειρότερους βαθμούς τους έχει στη μουσική και τις τέχνες. Μας λέει ότι δεν του αρέσουν αυτά κι ότι θέλει να γίνει ποδοσφαιριστής. Φέτος που είχε έναν καταπληκτικό δάσκαλο στη μουσική, μας ζήτησε να μάθει πιάνο.
»Αν με θαυμάζει; Εγώ πιστεύω πως ναι αλλά δεν το λέει, δεν το παραδέχεται. Ο Πάνος έχει περάσει από διάφορα στάδια -στην αρχή ντρεπόταν και με τσίμπαγε στα πόδια για να σταματήσω να μιλάω σε αγνώστους στον δρόμο. Μετά το γελοιοποίησε. Τώρα πια κάνει ένα βήμα πίσω -το΄χει συνηθίσει αλλά δεν του αρέσει.
»Κάνουμε πολλά πράγματα μαζί με τον Πάνο. Καταρχάς τον γιο μου τον πήρε ο Παναθηναϊκός, και απ΄τον Σεπτέμβρη ξεκινάει με τα μικρά του Παναθηναϊκού και είναι πολύ χαρούμενος. Αγαπάει πολύ το ποδόσφαιρο. Καλός είναι -τώρα τι θα γίνει και αν θα γίνει… Για μένα το σημαντικό είναι που αθλείται. Μαζί κάνουμε Σαολίν κουνγκ-φου σε μια φοβερή σχολή στο Ηράκλειο -υπάρχει ένα τμήμα γονέων όσο τα παιδιά γυμνάζονται. Αλλά ακόμα και να πας να τον πάρεις απ΄το σχολείο, να γυρίσουμε στο σπίτι, να μαγειρέψουμε μαζί, να κάτσουμε να φάμε, να διαβάσουμε, σπουδαίο είναι.
»Είναι σαν χθες που γεννήθηκε κι έχουν περάσει δέκα χρόνια: Προτεραιότητα έχει ο γιος μου. Ούτε η καριέρα, ούτε η δουλειά για τα επόμενα οκτώ χρόνια που θα΄ναι μαζί μας ο Πάνος.
»Μεγαλώνοντας σήμερα έναν γιο θεωρώ ότι ο αθλητισμός είναι ένα πρώτο βήμα για να΄μαστε κοντά. Παίρναμε μαζί μας τον Πάνο, από τότε που ήταν δύο ετών, όταν πηγαίναμε με την Ελενα τα πρωινά σ΄ένα στάδιο στην Πεύκη και τρέχαμε -από πίσω μας έτρεχε ένα μωρό… Τώρα κάνει και ιστιοπλοΐα. Τον αθλητισμό τον έχει μέσα του αλλά είδε και τους γονείς του να το κάνουν. Τα παιδιά είναι σφουγγάρια, μας αντιγράφουν.
»Επίσης συζητάμε. Με νοιάζει πολύ η καταστροφή του πλανήτη και σε τι κόσμο θα μεγαλώσει ο Πάνος. Εχουμε την συνήθεια, σ΄όποια παραλία πάμε, πριν μπούμε στη θάλασσα, να βάλουμε πλαστικά γάντια και να μαζεύουμε πλαστικά καλαμάκια από κάτω και γόπες. Και τα συζητάμε όλα αυτά. Του μιλάμε πολύ του Πάνου, να΄χει σεβασμό σ΄εμάς, να΄χει όρια, να σέβεται τα κορίτσια. Του μιλάμε για την ισότητα, για την πείνα που υπάρχει, για το τι σημαίνει να΄σαι σ΄ένα χωριό της Αφρικής και να μην έχεις να βάλεις παπούτσια. Και πάντα σε αντιδιαστολή με τον ίδιο που θέλει να΄χει δέκα ποδοσφαιρικά παπούτσια. Όπως και τι σημαίνει “τρώω το φαγητό μου και δεν το πετάω”, ξοδεύω όσο πρέπει, χωρίς υπερκατανάλωση.
»Αλλά αυτό που του λέω συνέχεια, γιατί ο Πάνος έλκεται απ΄το ότι ο Ρονάλντο έχει δέκα σούπερ αυτοκίνητα και τι σημαίνει να΄σαι εκατομμυριούχος, ότι το μυστικό στη ζωή είναι να΄μαστε ευτυχισμένοι. Ευτυχισμένοι όχι με το τι έχουμε, αλλά με το ποιους έχουμε γύρω μας. Αυτό του λέω κάθε μέρα, κάθε φορά που μου λέει για αυτοκίνητα και εκατομμύρια, για βίλες και πισίνες. Ότι μπορεί να τα΄χεις όλα αυτά και να΄σαι μόνος, δυστυχισμένος. Ενώ μπορεί να΄χεις μια καλύβα και να΄σαι πανευτυχής. Και του λέω “να διαλέξεις το δεύτερο στη ζωή σου”».
Ηρώδειο 9-10/9: «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη. Σκηνοθεσία Τιμοφέι Κουλιάμπιν.
