Επισκεφτήκαμε το σπίτι - μουσείο της οικογένειας Τζαβέλα στο ηρωικό Σούλι- Η ιστορία των Ηρώων της Επανάστασης του 1821
Στο ιστορικό Σούλι Θεσπρωτίας βρίσκεται το σπίτι της οικογένειας Τζαβέλλα, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση.
Επιβλητικά άγρια βουνά, πολλές στροφές κάποιες κοτρόνες στη μέση της διαδρομής μάς αναγκάζουν να κάνουμε ζιγκ -ζαγκ και από την άλλη τα κοπάδια με αγριοκάτσικα και αγελάδες μάς βάζουν στους πιο ήσυχους ρυθμούς της καθημερινότητας. Όλο αυτό το σκηνικό για κάποιο λόγο έχει μια παράξενη γοητεία -ίσως έχει να κάνει με τη βαριά ιστορία ενός ανεξερεύνητου (πια) τόπου.
Πλησιάζοντας περισσότερο στο ιστορικό Σούλι βλέπουμε κάποια σπίτια, τα οποία έχουν στην ίδια έκταση και τα ζώα τους, το ένα σε μεγάλη χιλιομετρική απόσταση από το άλλο.
Το Σούλι είναι περιοχή της Κεντρικής Ηπείρου που το αποτελούν ένα σύνολο από χωριά, γνωστά ως Σουλιωτοχώρια. Βρίσκεται ανάμεσα στα όρη Μούργα, Ζαβρούχα , Τούρλια και στη συμβολή του ποταμού Αχέροντα με τον παραπόταμο του Τσαγκαροπόταμο. Στους πρόποδες των χωριών υπάρχουν αντικριστά δύο λόφοι, σημαντικοί από άποψης γεωγραφικής και ιστορικής,το Κούγκι και η Κιάφα.
Οι πρώτοι κάτοικοι επέλεξαν τα Σουλιωτοχώρια λόγω της δυσπρόσιτης θέση τους, ενώ πιθανότητα το Σούλι κατοικήθηκε για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα. Ωστόσο, το χωριό έχει ταυτιστεί απόλυτα με τον ηρωισμό των κατοίκων του που συνέβαλαν στην απελευθέρωση από τους Τούρκους.
Το ιστορικό Σούλι έχει συνδέσει το όνομα του με την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Τόσο η οικογένεια Τζαβέλα, που πλέον το σπίτι των ηρώων έχει γίνει μουσείο επισκέψιμο για το κοινό, όσο και ο θρυλικός χορός των γυναικών, γνωστός ως «χορός του Ζαλόγγου», που έπεσαν στο γκρεμό για να μην σκλαβωθούν.
Από τα κυριότερα αξιοθέατα του ορεινού χωριού είναι το σπίτι της οικογένειας Τζαβέλα, που συνέβαλε σημαντικά στην Ελληνική Επανάσταση και το οποίο επισκεφτήκαμε κατά την παραμονή μας στον ιστορικό τόπο.
Το σπίτι -μουσείο της οικογένειας Τζαβέλα
Στους πρόποδες της κορυφής Βούτσι, σε ένα αρκετά ψηλό σημείο βρίσκεται το σπίτι του Λάμπρου Τζαβέλλα, θρυλικού οπλαρχηγού, ο οποίος έχει ταυτίσει το όνομα του με την Ελληνική Επανάσταση. Το διώροφο πέτρινο σπίτι έχει ανακαινιστεί πλήρως και πλέον είναι επισκέψιμο για το κοινό.
Στον προαύλιο χώρο στέκουν επιβλητικά οι προτομές του Λάμπρου και την Μόσχως Τζαβέλλα, ενώ η ελληνική γαλανόλευκη σημαία κυματίζει με υπερηφάνεια.
Το «Τζαβελέϊκο» είναι ένα τυπικό διώροφο Σουλιώτικο σπίτι. Στον κάτω χώρο ήταν η αποθήκη και ο στάβλος για τα ζώα, ενώ στον πάνω έμενε η οικογένεια και αποτελούνταν από ένα ή δύο δωμάτια. Τα σπίτια στο Σούλι ήταν φτωχά και δεν είχαν πολλά δωμάτια. Το συγκεκριμένο μαρτυρά ολόκληρη της ιστορία του ένδοξου τόπου.
Κόντρα στην κατάρα του Αλή Πάσα, που όταν το 1803 πήρε το Σούλι είπε να μην ξανακαπνίσει ποτέ Σουλιώτικη καμινάδα, οι απόγονοι της οικογένειας κατάφεραν να αναστηλώσουν την κατοικία.
Στον πρώτο όροφο, που είναι επισκέψιμος στο κοινό, με ελεύθερη είσοδο, υπάρχουν τα πορτραίτα της οικογένειας και ιστορικά κειμήλια.
Η ιστορία της οικογένειας Τζαβέλα
Η οικογένεια Τζαβέλα, από το Σούλι της Θεσπρωτίας, έχει συνδέσει το όνομα της με την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Τόσο ο Λάμπρος και η Μόρφω Τζαβέλα, όπως και τα παιδιά και τα εγγόνια τους, πολέμησαν εναντίων των Τούρκων κερδίζοντας σημαντικές νίκες.
Ο Λάμπρος Τζαβέλας ήταν ο αρχηγός της φάρας Τζαβέλα, όπου το 1792 τον κάλεσε ο πασάς των Ιωαννίνων για να τον βοηθήσει δήθεν στην εκστρατεία του, κατά του Αργυροκάστρου, Ο Λάμπρος και το παιδί του ο Φώτος και 70 άλλοι Σουλιώτες, παρά τη γνώμη των άλλων Σουλιωτών, πήγαν να βοηθήσουν τον Αλή, αλλά κοντά στη Ζίτσα, τους έπιασαν όλους και τους οδήγησαν στα Γιάννενα. Ο Αλή νόμισε πως αν δεν ήταν αρχηγός στο Σούλι ο Λάμπρος Τζαβέλας, θα μπορούσε να το καταλάβει. Τις επιθέσεις του όμως τις απέκρουσαν με ηρωισμό και τόλμη οι άλλοι Σουλιώτες κι έτσι κατέφυγε στο δόλο. Ελευθέρωσε από τα Γιάννενα τον Λάμπρο, κρατώντας όμηρο τον Φώτο, και τον έστειλε να του παραδώσει το Σούλι. Μα όταν εκείνος έφτασε στο Σούλι του έγραψε το παρακάτω ιστορικό γράμμα: «Χαίρομαι που γέλασα έναν δόλιο σαν και σένα. Είμαι δω για να διαφεντέψω το Σούλι. Αν ο γιος μου δεν είναι πρόθυμος να πεθάνει για την πατρίδα, δεν είναι άξιος να ζήσει και να γνωρίζεται για γιος μου». Ο Αλή γεμάτος θυμό και λύσσα ρίχτηκε τον Ιούλιο του 1792 ενάντια στο Σούλι με μεγάλες δυνάμεις. Νικήθηκε όμως πάλι και ντροπιασμένος δέχτηκε ειρήνη κι άφησε ελεύθερους τους 70 Σουλιώτες και τον Φώτο. Στη μάχη αυτή όμως ο Λάμπρος πέθανε από τις πληγές του.
Ο Φώτος Τζαβέλας, παιδί του Λάμπρου και της Μόρφως. Ύστερα από την απελευθέρωσή του και το θάνατο του πατέρα του, έγινε αρχηγός, των Σουλιωτών. Οι αγώνες του κατά του Αλή Πασά υπήρξαν περίφημοι. Αναδείχτηκε μεγάλος πολέμαρχος κι έδειξε τόση ανδρεία που οι Σουλιώτες ορκίζονταν "στο σπαθί του Φώτου". Ο Φώτος κατατάχτηκε στο γαλλικό στρατό ως εκατόνταρχος της ελληνικής λεγεώνας. Κατά το 1809 δολοφονήθηκε στην Κέρκυρα από πράκτορες του Αλή Πασά και θάφτηκε στο μοναστήρι της Πλατυτέρας, όπου σώζεται ο τάφος του μέχρι σήμερα.
Η Μόσχω Τζαβέλα ήταν γυναίκα του Λάμπρου Τζαβέλα. Γεννήθηκε το 1750 και αγωνίστηκε το 1792 εναντίον του Αλή Πασά, στη μάχη της Κιάφας, ως αρχηγός 400 Σουλιωτισσών. Όταν οι Τουρκαλβανοί αποπειράθηκαν να αιχμαλωτίσουν τις Σουλιώτισσες, αυτές τους επιτέθηκαν και κατάφεραν να τους τρέψουν σε φυγή. Ο ηρωισμός της Μόσχως έχει απαθανατιστεί στα δημοτικά τραγούδια. Η Μόσχω μετά την καταστροφή του Σουλίου ακολούθησε το δρόμο προς την Πάργα και από 'κει στα Επτάνησα.
Ο Κίτσος Τζαβέλας, παιδί του Φώτου, Μεγάλωσε στην Κέρκυρα και το 1820 γύρισε μαζί με τους Σουλιώτες στο Σούλι, όπου ανακηρύχτηκε καπετάνιος σε ηλικία μόλις 19 χρονών. Πήγε στην Πίζα της Ιταλίας για να συνεννοηθεί με τους Φιλικούς για την Επανάσταση.
Συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη, πολέμησε στο Δίστομο και συμμετείχε στη μάχη του Μεσολογγίου. Πήρε μέρος μαζί με τον Καραϊσκάκη στις μάχες τις Αττικής και, μετά το θάνατο του συνεργάτη του, ανατέθηκε σ' αυτόν η αρχιστρατηγία προσωρινά. Ο Καποδίστριας τον έκανε χιλίαρχο. Μαζί με τον Κολοκοτρώνη, στα χρόνια της Αντιβασιλείας, ρίχτηκε στη φυλακή. Ο Όθωνας τον έκανε υποστράτηγο κι αργότερα αντιστράτηγο και υπασπιστή του. Το 1844 αναδείχτηκε Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Κωλέττη το 1847-1848 πρωθυπουργός και το 1849 Υπουργός των Στρατιωτικών πάλι. Είναι ένας από τους τρεις καλύτερους πολεμιστές του 1821 μαζί με τον Κολοκοτρώνη και τον Ανδρούτσο.
Πολλά άλλα μέλη της στενής οικογένειας Τζαβέλλα πολέμησαν ηρωικά στην Ελληνική Επανάσταση χαρίζοντας στο σημερινό λαό την ελευθερία του.
Τα Πηγάδια στο Σούλι
Μπαίνοντας στο κτίριο της κοινότητας του Σουλίου δεσπόζουν οι προτομές των ηρώων Μάρκου Μπότσαρη, Τζήμα Ζέρβα, Φώτου Τζαβέλα και του καλόγηρου Σαμουήλ.
Σε διάσπαρτα σημεία στο χώρο δεσπόζουν τα αρχαία πηγάδια. Η περιοχή θεωρούνταν άνυδρη με αποτέλεσμα να ήταν το μοναδικό μέσο ύδρευσης. Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία τα πηγάδια υπήρχαν πριν το 1772 και κάθε σπίτι είχε το δικό του προκειμένου να παίρνει το νερό του. Διάσπαρτα μέσα σε ένα μεγάλο έκτασης χωράφι πλέον βρίσκονται τα πηγάδια που μαρτυρούν τον τρόπο ζωής των κατοίκων του χωριού.
Λίγο πιο πέρα, ξεχωρίζει το Βουλευτήριο όπου έκαναν τις συνεδριάσεις τους οι οπλαρχηγοί και οι εκπρόσωποι των οικογενειών.
