Η σιωπή γύρω από την ανδρική υπογονιμότητα: Γιατί είναι ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά
Η γονεϊκότητα αποτελεί ένα πολύ σημαντικό στάδιο ζωής για πολλούς ανθρώπους και σίγουρα όταν υπάρχει δυσκολία στην απόκτηση παιδιού και τη δημιουργία οικογένειας είναι πολύ πιθανό να αναδυθούν συναισθήματα απογοήτευσης στο ζευγάρι. Η υπογονιμότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα «βαρίδι» στη σχέση του ζευγαριού καθώς η εμπειρία αυτή που βιώνουν είναι ιδιαίτερα ψυχοπιεστική.
Η «υπογονιμότητα» ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει παιδί έπειτα από τουλάχιστον ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία. Ωστόσο δεν πρέπει να ταυτίζεται με την «στειρότητα», που είναι η βιολογική αδυναμία τεκνοποίησης.
Επίσης η υπογονιμότητα είναι πρόβλημα και των δύο συντρόφων και όχι μόνο της γυναίκας, όπως θεωρούσαν παλαιότερα -και ίσως έως και σήμερα. Ο Independent με άρθρο του αναφέρεται στην εμπειρία της Μεγκ και του Στιβ, ενός ζευγαριού που προσπαθούσε για περισσότερο από δύο χρόνια να κάνει παιδί -και τελικά τα κατάφερε- ωστόσο τον περισσότερο καιρό η Μεγκ ήταν αυτή που υποβαλλόταν σε σε εξετάσεις και θεραπείες, χωρίς κανείς να υποψιαστεί ότι ίσως ο Στιβ ήταν ο υπεύθυνος, ώσπου ένας γιατρός το σκέφτηκε.
Σύμφωνα με τον Independent που επικαλείται την επιστημονική μελέτη του 2019
«The Forgotten Men: Rising rates of male infertility urgently require new approaches for its prevention, diagnosis and treatment», τα τελευταία 40 χρόνια, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων παγκοσμίως έχει μειωθεί κατά το ήμισυ και η ποιότητα του σπέρματος έχει μειωθεί «ανησυχητικά», με έναν στους 20 άνδρες να αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή μειωμένη γονιμότητα.
Και το φαινόμενο φαίνεται να επιταχύνεται. Μια ανασκόπηση του 2022 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των σπερματοζωαρίων είχε μειωθεί κατά 1,2% ετησίως κατά μέσο όρο, από 104 σε 49 εκατομμύρια ανά ml, μεταξύ 1973 και 2018. Αυτή η πτώση υπερδιπλασιάστηκε σε 2,6% ετησίως από το 2000 και μετά.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανδρική υπογονιμότητα
Όπως συμβαίνει συχνά όταν προσπαθούμε να αναγάγουμε την επιστήμη σε ευρείες, σαρωτικές δηλώσεις, δεν είναι δυνατόν να πούμε οριστικά ότι μια πτώση στον αριθμό των σπερματοζωαρίων ισοδυναμεί με πτώση στη γονιμότητα των ανδρών. Ωστόσο οι λόγοι πίσω από αυτή τη σύγχρονη πτώση στη γονιμότητα είναι αρκετά καλά τεκμηριωμένοι. Ένας από τους παράγοντες είναι ο τρόπος ζωής: η παχυσαρκία και το κάπνισμα, για παράδειγμα. Η ηλικία έχει επίσης αντίκτυπο, καθώς οι άνδρες και οι γυναίκες καθυστερούν όλο και περισσότερο τη γονεϊκότητα.
«Η ποιότητα του σπέρματος αρχίζει να μειώνεται μετά την ηλικία των 40 ετών και αυτό συνοδεύεται από αλλαγές στα επίπεδα τεστοστερόνης», αναφέρει η
καθηγήτρια στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Νοσοκομείων του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ και Διευθύνουσα Σύμβουλος της εταιρείας διάγνωσης ανδρικής υπογονιμότητας His Turn, Sarah Kimmins.
Ο άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει το σπέρμα είναι το περιβαλλοντικό κομμάτι: η έκθεση σε χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές που παρεμβαίνουν στα ορμονικά μας συστήματα, όπως φυτοφάρμακα και μυκητοκτόνα – βρίσκονται σε πολλά από τα τρόφιμα που καταναλώνουμε αλλά και στη συσκευασία τους.
Πώς οι άνδρες μπορούν να ενισχύσουν τον οργανισμό τους
Ωστόσο, οι άνδρες μπορούν να προστατευθούν περισσότερο από όσο φαντάζονται καθώς όπως εξηγούν οι ειδικοί, έχουν τον απαραίτητο χρόνο. «Το βασικό χρονικό πλαίσιο είναι τρεις μήνες πριν ένα ζευγάρι προσπαθήσει να συλλάβει, καθώς αυτό είναι το χρονικό διάστημα που χρειάζεται για την παραγωγή νέου σπέρματος. Κατά τη διάρκεια αυτού του τριμήνου, οι άνδρες μπορούν να αυξήσουν τόσο τις πιθανότητες να κάνουν παιδί αλλά και ότι αυτό το παιδί θα είναι υγιές μέσω των δικών τους επιλογών τρόπου ζωής: διακοπή καπνίσματος και αλκοόλ, κατανάλωση υγιεινού φαγητού, αποφυγή επεξεργασμένων τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και ζάχαρη, απώλεια βάρους αν έχουν υψηλό ΔΜΣ».
Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, τα μισά περίπου από τα ένα στα έξι ζευγάρια που επηρεάζονται από υπογονιμότητα παγκοσμίως, το πρόβλημα θα προέρχεται αποκλειστικά ή εν μέρει από τον άνδρα σύντροφο. Και όμως, όπως βίωσαν η Μεγκ και ο Στιβ, μεταξύ 18 και 27% των περιπτώσεων ο άνδρας δεν αξιολογείται καν αρχικά.
«Εάν το σπέρμα αναλυθεί και διαπιστωθεί ότι είναι υποβαθμισμένο, πολύ λίγες περαιτέρω πληροφορίες ή δοκιμές προσφέρονται στον άνδρα σε αυτό το στάδιο για να προσπαθήσει ο ίδιος να εξακριβώσει γιατί το δείγμα του δεν είναι το βέλτιστο, πράγμα που σημαίνει ότι το ζευγάρι προχωρά στη θεραπεία χωρίς άλλη βοήθεια ή εστίαση στον άντρα», εξηγεί στην βρετανική εφημερίδα η φιλανθρωπική οργάνωση Fertility Network UK.
Ακόμη και όταν ανακαλυφθεί ότι το πρόβλημα έγκειται στον άνδρα σύντροφο, η μόνη κύρια παρέμβαση εκτός από την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η
μικρογονιμοποίηση ή ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI). Είναι μη επεμβατική για τους άνδρες, αλλά μαντέψτε τι; Η διαδικασία απαιτεί από τις γυναίκες να υποβληθούν σε εξετάσεις αίματος, ενέσεις ορμονών, χειρουργική ανάκτηση ωαρίων και εμβρυομεταφορά. Αυτά μπορεί να εγκυμονούν βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους ιατρικούς κινδύνους.
Πίσω από αυτές τις γυναίκες που πρέπει να υποστούν το συναισθηματικό και σωματικό βάρος όλων είναι οι άνδρες σύντροφοί τους, που συχνά αφήνονται απομονωμένοι, αναγκασμένοι να παρακολουθούν τα πάντα από το περιθώριο. Αυτό ίσχυε σίγουρα για τους Ciaran Hannington και Shaun Greenaway, οι οποίοι συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν το «The Male Fertility Podcast» για τη γονιμότητα των ανδρών μετά από εξαντλητικές εμπειρίες υπογονιμότητας που επηρέασαν σοβαρά την ψυχική τους υγεία.
«Ήθελα να αυτοκτονήσω. Απλώς δεν ήθελα να ζήσω άλλο», λέει ο Hannington στον Independent. «Η αυτοαντίληψή μου επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την υπογονιμότητα». Ο ίδιος αναφέρεται στην περίοδο που αυτός και η σύζυγός του Jen πλησίαζαν τον τρίτο – και πιθανότατα τελευταίο – γύρο εξωσωματικής γονιμοποίησης. Είχε στραφεί στο αλκοόλ και είχε αποκοπεί από τους φίλους και την οικογένειά του. Η Jen ήταν αυτή που τον ώθησε να κάνει ψυχοθεραπεία και τελικά κατάφερε να σταθεί στα πόδια του και πάλι.
Ωστόσο και οι δύο αυτές ιστορίες των ζευγαριών είχαν αίσιο τέλος, καθώς κατάφεραν να αποκτήσουν την οικογένεια που πάντα ήθελαν. Μάλιστα ο Independent σημειώνει πως υπάρχει ελπίδα για τα περισσότερα ζευγάρια καθώς τα πράγματα επιστημονικά βελτιώνονται.
Νέα εποχή
Η εταιρεία της Kimmins, His Turn, έχει περάσει 20 χρόνια αναπτύσσοντας ένα διαγνωστικό εργαλείο που ξεπερνά πολύ την ωμή ανάλυση του πόσα σπερματοζωάρια υπάρχουν και πώς κινούνται. Αντίθετα, αξιολογεί το επιγονιδίωμα για να καθορίσει εάν η γονιμότητα επηρεάζεται από το υπερβολικό βάρος, από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως τοξικές ουσίες, από την ηλικία ή από άλλους παράγοντες όπως η χρήση κάνναβης.
«Η ιδέα είναι ότι αυτό το τεστ θα μπορεί να δώσει πληροφορίες που είναι εφαρμόσιμες, έτσι το ζευγάρι θα γνωρίζει: ποιες είναι οι πιθανότητες να συλλάβει με την ποιότητα του σπέρματός του όπως είναι τώρα και να έχει μια υγιή εγκυμοσύνη; Ποιοι παράγοντες οδηγούν τη χαμηλή βαθμολογία γονιμότητας του και μπορούν να αντιμετωπιστούν;» αναφέρει η Kimmins.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη αλλαγή που πρέπει να συμβεί είναι μια αλλαγή νοοτροπιών, σημειώνει, τονίζοντας πως αυτό που θέλει είναι οι άνδρες να περιλαμβάνονται στην όλη διαδικασία ως ίσα μέρη.
