Τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς για καλή τύχη
Το 2020 ήταν αναμφίβολα για ολόκληρο τον πλανήτη μια πολύ δύσκολη χρονιά. Όλοι χρειαζόμαστε ελπίδα και μια γλυκιά προσμονή ότι το νέο έτος θα έρθει πιο χαρούμενο και αισιόδοξο. Γι' αυτό ακόμα και όσοι δεν τα πάνε καλά με τις προλήψεις φέτος σίγουρα δεν θα αρνηθούν να ρίξουν ένα ρόδι, να κρεμάσουν μια αγριοκρεμμύδα ή να βάλουν ένα μικρό παιδί να τους κάνει ποδαρικό.
Τα πανάρχαια αυτά έθιμα έχουν τις ρίζες τους στη μακρά παράδοση και την ιστορία του τόπου μας -αλλά και άλλων μακρινών χωρών- και δεν χάνουμε τίποτα να τα δοκιμάσουμε.
Τα περισσότερα σπίτια παλιά προτιμούσαν μικρά παιδιά να περάσουν πρώτα την πόρτα τους την πρώτη μέρα του χρόνου, επειδή είναι αγνά και αθώα. Στη Μυτιλήνη έχουν το έθιμο του «αμίλητου νερού». Σύμφωνα με αυτό την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς γεμίζουν με «αγίασμα» το νερό από τις βρύσες, το βάζουν σε ένα σκεύος μαζί με ένα λιόκλαδο ή ένα κλαδί από μυρτιά και οδεύουν στο σπίτι τους για το «ποδαρικό». Απαραίτητη προϋπόθεση για να πετύχει το «ποδαρικό» είναι αυτός που μεταφέρει το νερό να το κάνει χωρίς να μιλήσει. Να ‘ναι δηλαδή το νερό «αμίλητο».
Το ποδαρικό είναι παράδοση και στη Σκωτία και την Ιρλανδία, όπου εκεί το πρώτο πρόσωπο που περνάει το κατώφλι καταφθάνει με δώρα: νόμισμα για οικονομική ευημερία, ψωμί για φαγητό, αλάτι για γεύση, κάρβουνο για ζεστασιά κι ένα αλκοολούχο ποτό για ευθυμία.
Πολλοί επίσης εκείνη τη μέρα περνούν την πόρτα τους κρατώντας κλαδιά ελιάς, που φέρνουν ειρήνη και αρμονία, και σπάνε ένα ρόδι. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας κρεμούσαν το εν λόγω ρόδι στο κάθε σπίτι, από το φθινόπωρο και κυρίως από τις 14 Σεπτεμβρίου, που είναι η ημέρα του Σταυρού. Μετά από τη Μεγάλη Λειτουργία της Πρωτοχρονιάς το πετούσαν με δύναμη στο κατώφλι για να σπάσει σε χίλια κομμάτια κι έλεγαν: «Χρόνια Πολλά! Ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος». Για πρώτη φορά αυτό το έθιμο συναντάται στη Πελοπόννησο, και σύμφωνα με την παράδοση οι κατακόκκινες ρώγες του που χύνονται στο πάτωμα αντιπροσωπεύουν την αφθονία. Γι' αυτό κι έλεγαν «όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά» ή «όσο βαρύ είναι το ρόδι, τόσο βαρύ να είναι το πορτοφόλι μας, όσο γεμάτο καρπούς είναι το ρόδι, να είναι γεμάτο το σπίτι μας με καλά και όσο κόκκινο είναι το ρόδι, τόσο κόκκινη να είναι και η καρδιά μας».
Αν όμως ανατρέξουμε στην αρχαιότητα θα δούμε ότι το ρόδι είναι καρπός γονιμότητας και αναγέννησης, ήδη από τον μύθο της Περσεφόνης και του Πλούτωνα που την απήγαγε και της προσέφερε τον καρπό του. Έχει υποστηριχτεί επίσης η άποψη ότι κατά την αρχαιότητα το ρόδι δινόταν και ως έπαθλο για τους νικητές σε αθλητικούς αγώνες. Στον Χριστιανισμό το ρόδι είναι σύμβολο αιώνιας ζωής και ανάστασης, γι' αυτό συχνά σε εικόνες βλέπουμε την Παρθένο Μαρία να το κρατάει στα χέρια της.
Έτερο έθιμο για καλή τύχη είναι το κρέμασμα μιας αγριοκρεμμύδας (Scilla Maritima), που συναντάται συχνά στην ελληνική ύπαιθρο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Η αγριοκρεμμύδα είναι δηλητηριώδης, έχει όμως την ιδιότητα να βγάζει νέα φύλλα και άνθη ακόμη και εκτός χώματος. Η παράδοση λέει ότι αυτή η μεγάλη ζωτική της δύναμη μπορεί να μεταδοθεί στους ανθρώπους. Οι Έλληνες αρχαίοι συγγραφείς θεωρούσαν την αγριοκρεμμύδα φυτό μαγικό, θεραπευτικό και συνδεδεμένο με την γονιμότητα και πίστευαν ότι τους προστάτευε από τις αρρώστιες, τις βασκανίες και γενικά από κάθε κακό. Το έθιμο θέλει να την κρεμούν έξω από το σπίτι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και, ανήμερα, ο πατέρας ή η μητέρα, να ξυπνούν τα μέλη της οικογένειας, χτυπώντας ελαφρά με την κρεμμύδα τα κεφάλια τους για να πάνε στην εκκλησία.
Από τα πιο αγαπημένα έθιμα είναι η βασιλόπιτα με το φλουρί. Κατά την παράδοση ο τυχερός που θα το βρει στο κομμάτι του, θα έχει μια καλή χρονιά. Συναφές και το έθιμο του Χριστόψωμου, κατά το οποίο κάθε Χριστούγεννα οι νοικοκυρές φτιάχνουν ένα ψωμί που είναι σταυρωτά κεντημένο και την ημέρα των Χριστουγέννων το κυλούν πάνω στο τραπέζι. Αν πέσει από την ανάποδη μεριά, η χρονιά θα πάει άσχημα ενώ αν πέσει από την καλή, θα πάνε όλα καλά.
Από την άλλη οι Μεξικανοί γράφουν σε ένα χαρτί όσα θέλουν να ξεχάσουν από τη χρονιά που πέρασε και το καίνε, ενώ ετοιμάζουν μια φανταστική βαλίτσα και κάνουν τον γύρο του σπιτιού, φορώντας πολύχρωμα εσώρουχα, που φέρνουν τύχη. Στις Φιλιππίνες πάλι ρίχνουν ένα πυροτέχνημα για να διώξουν τα κακά πνεύματα και φορούν κάτι πουά γιατί πιστεύουν ότι οι κύκλοι τους φέρουν καλή τύχη. Στη Νέα Ζηλανδία χτυπάνε τα κατσαρολικά τους για να διώξουν το κακό, στη Δανία έχουν ένα έθιμο που θυμίζει μπουζούκια της δεκαετίας του 80 -σπάνε δηλαδή πιάτα- ενώ στη γείτονα Ιταλία πετάνε τα παλιά έπιπλά τους από το παράθυρο για να ξορκίσουν το κακό.
Οι Ρώσοι τέλος έχουν ένα ιδιαίτερο έθιμο, που μάλλον δεν θα τολμούσαμε εύκολα. Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς λοιπόν γράφουν σ’ ένα χαρτάκι την ευχή τους για την νέα χρονιά, στη συνέχεια το καίνε και ρίχνουν τις στάχτες του στο ποτό τους, κατά προτίμηση σαμπάνια, που το πίνουν μονορούφι.
Πάντως, όπως κι αν αποφασίσετε να υποδεχτείτε τον καινούργιο χρόνο, μην ξεχνάτε πως το πιο σημαντικό είναι να σκέφτεστε θετικά!