Επισκεφτήκαμε την έκθεση Stigma στο Δρομοκαϊτειο και συνομιλήσαμε με τον επιμελητή και δύο από τους εικαστικούς

Εδώ και περίπου δέκα ημέρες στους ιστορικούς χώρους του Αγίου Ισιδώρου και Δάφτσειου «τρέχει» ένα πολύ ενδιαφέρον εικαστικό project με τον τίτλο ΣΤΙΓΜΑ/STIGMA. Πρόκειται για μια ομαδική έκθεση, στην οποία συμμετέχουν 37 εικαστικοί, των οποίων τα έργα συνδιαλέγονται, «συνομιλούν» με έργα των ληπτών υγείας των Ψ.Ν.Α. Δρομοκαϊτείου και Δαφνιού καθώς και υγειονομικών σε επιμέλεια Αλέξανδρου Κασσανδρινού και Κωνσταντίνου Κανταρτζή.

Ίσως, στο πρώτο άκουσμα ή σε μια πρώτη ανάγνωση το όλο αυτό εγχείρημα ίσως μας ξενίζει. Διαβάζοντας όμως προσωπικά πριν φτάσω στο Χαϊδάρι, το κείμενο της έκθεσης και παρορμόμενη και από τον ίδιο τον τίτλο της, μου κίνησε το ενδιαφέρον κι έτσι πέρασα τις πύλες του ΨΝΑ Δρομοκαΐτειου, η στάση του μετρό Χαϊδάρι βρίσκεται δύο βήματα έξω από την πύλη του Ψυχιατρείου. Λίγες ώρες αργότερα, αφού είχα δει την έκθεση, κατέληξα πως ήταν μια διαφορετική και ενδιαφέρουσα εμπειρία.

Γλυπτά, ζωγραφικά έργα, εικαστικές εγκαταστάσεις, ηχητικές και βίντεο εγκαταστάσεις, έργα φωτογραφικά συνομιλούν με τους πολύπαθους αυτούς και βασανισμένους χώρους. Στην αρχή αισθάνθηκα τη δύναμη και την ενέργεια του χώρου να με κυριεύει, στην πορεία όμως τα ίδια τα εκθέματα ισορροπούν τα συναισθήματα, αφού γεννούν, δημιουργούν τόσους προβληματισμούς στον επισκέπτη που η εμπειρία αυτή σίγουρα θα τον κρατάει alert και παραδομένο για αρκετό καιρό. Ακόμα και με το περιβάλλον, που οι περισσότεροι δεν είμαστε εξοικειωμένη, φεύγοντας θα το δεις με μια άλλη ματιά.

Η έκθεση έχει σκοπό να διερευνήσει με ποιο τρόπο η κοινωνική τάξη, το φύλο, η εθνότητα, το χρώμα του δέρματος, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η αρτιμέλεια, η υγεία, η εξωτερική εμφάνιση, το επιβαρυμένο παρόν ή παρελθόν υφαίνουν το πλαίσιο εντός του οποίου κάποιοι άνθρωποι θεωρείται ότι δεν πληρούν τους βασικούς κανόνες κοινωνικής ύπαρξης. Το διακριτικό τους γνώρισμα μετατρέπεται σε καθοριστικό στοιχείο για τη συγκρότηση της ταυτότητας τους, μιας ταυτότητας «φθαρμένης», η οποία και τους τοποθετεί στην κατηγορία των «κάτι λιγότερο από ανθρώπους».



Αλέξανδρος Κασσανδρινός, επιμελητής έκθεσης: «Πρόκειται για χώρους φορτισμένους ενεργειακά...»

Ο Αλέξανδρος Κασσανδρινός είναι ο επιμελητής της έκθεση και προσωπικά τον γνωρίζω ως δικηγόρο και εμπνευστή του project Just/art. «Το συγκεκριμένο εικαστικό πρότζεκτ στο Δρομοκαΐτειο δεν έχει καθόλου να κάνει με το Just/art. Το Just/art εδώ δεν εμπλέκεται καθόλου. Πρόκειται για οργάνωση της 2ης ΔΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου και συγκεκριμένα για το φετινό συμπόσιο τους, το οποίο διαπραγματεύεται την έννοια Στίγμα (και πιο συγκεκριμένα το στίγμα της ψυχικής υγείας) και η έκθεση αυτή αποτελεί μέρος του Συμποσίου «υγεία και τέχνη». Κλήθηκα, επί της ουσίας, να επιμεληθώ αυτήν την έκθεση, η οποία αποτέλεσε για μένα προσωπικά μια τεράστια πρόκληση και το αποτέλεσμα προσωπικά με δικαίωσε» μου αναφέρει ο ίδιος.

Αναρωτιέμαι ποιες ήταν οι δυσκολίες που συνάντησε στους συγκεκριμένους χώρους. «Πρόκειται για χώρους φορτισμένους ενεργειακά, χώρους βασανισμού της ψυχής, χώρους βασανισμού και του ίδιου του σώματος. Όταν πάμε να παρέμβουμε με τέχνη σε τέτοιους χώρους, μόνο με σεβασμό, ταπεινότητα και σεμνότητα μπορούμε να το κάνουμε. Το στίγμα σαν έννοια έχει πολλές ερμηνείες κυριολεκτικές και μεταφορικές. Εκτός από το στίγμα της ψυχικής υγείας που είναι αυτό που κυριαρχεί στην έκθεση, η έκθεση διερευνά και άλλα θέματα στίγματος, όπως με ποιον τρόπο η κοινωνική τάξη, το φύλο, η εθνικότητα, το χρώμα του δέρματος, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η αρτιμέλεια, η υγεία , η εξωτερική εμφάνιση, το επιβαρυμένο παρόν ή παρελθόν δημιουργούν αυτό το πλαίσιο εντός του οποίου θεωρείται ότι κάποιοι άνθρωποι δεν πληρούν τους βασικούς κανόνες κοινωνικής ύπαρξης”. Και όπως αναφέρει το κείμενο της έκθεσης “το διακριτικό τους γνώρισμα μετατρέπεται σε καθοριστικό στοιχείο για τη συγκρότηση της ταυτότητας τους, μιας ταυτότητας “φθαρμένης”, η οποία και τους τοποθετεί στην κατηγορία των “κάτι λιγότερο από ανθρώπους”..

Ο ίδιος παρασύρθηκε συναισθηματικά στην επιμέλεια της έκθεσης ; «Φυσικά και παρασύρθηκα. Τα ίδια τα κτίρια αφενός είναι πρωταγωνιστές, τα έργα τέχνης, με την πολύχρονη ιστορία τους. Και μάλιστα άφησα αρκετές φορές τη συγκίνηση να οδηγήσει την ροή της έκθεσης. Οι χώροι αυτοί, θέλουν σεβασμό και όχι να τους γεμίσουμε με θηριώδη εκθέματα» απαντάει.

Όσο για το πώς επιλέχθηκαν οι καλλιτέχνες; Ο επιμελητής της έκθεσης απαντάει «Κάποιοι μέσω open call, άλλοι μέσω απευθείας ανάθεσης κ.ο.κ. Εκ του αποτελέσματος κρίνεται ούτως ή άλλως».

Αξίζει να αναφέρουμε πως η έκθεση διαρκεί μέχρι τις 29 Οκτωβρίου και μέχρι τότε διοργανώνονται ημερίδες με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών, ερευνητών και επιστημόνων.

Οι εικαστικοί Ζωή Σκλέπα και Παρασκεύη Κούκκου μιλούν στη Bovary

Κυρία Σκλέπα συμμετέχετε φέτος στo εικαστικό project με τον τίτλο STIGMA που διοργανώνεται στο Ψ.Ν.Α. Δρομοκαΐτειο με μια εικαστική εγκατάσταση. Πείτε μας δύο λόγια για την εγκατάσταση αυτή και πως συνδιαλέγεται με το περιεχόμενο της έκθεσης;

Η εγκατάσταση αυτή είναι ένα σχόλιο στην επινοημένη θεωρία του Βιολογικού Ρολογιού -θεωρία η οποία υπενθυμίζει στην γυναίκα να μην παρελκύει από τον παραδοσιακό ρόλο της και να αναθεωρεί τις προτεραιότητες της ζωής της.

Η διατύπωση της ιδέας μου γίνεται μέσα από συναρμογές αντικειμένων Ένα ρολόι, πανιά σκίασης, μπάλες, ένα κλουβί- περιστρεφόμενο παιχνίδι τύχης, κουδούνια αποκαλύπτουν ηχηρά μια εξάρτηση από το χρόνο, από μια επιθυμία, ένα συναίσθημα που αγωνιούν να συντονιστούν. Αυτό υπαινίσσεται και ο τίτλος «when i was ready, you had switched your phone on flight mode».

Μέσα στο χώρο βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγαλοποιημένη βιολογική παρόρμηση, σ ένα μεγαλοποιημένο γεγονός κι αυτό γιατί από πίσω συντρέχει ένα κοινωνικό στίγμα καθώς μια γυναίκα θεωρείται μη ολοκληρωμένη εάν δεν επιλέξει ή δεν μπορέσει να αποκτήσει παιδιά.

Όμως, σ΄ αυτό το φορτισμένο συναισθηματικά δωμάτιο επιδίωξα να προσεγγίσω τον θεατή με μια παιγνιώδη διάθεση. Και αυτό είναι κάτι απελευθερωτικό.

Θεωρείτε, ότι η Τέχνη αφενός πρέπει να εκτίθεται σε χώρους όπως οι χώροι του ιστορικού Αγίου Ισιδώρου στο Δρομοκαΐτειο και αφετέρου αν εκτίθεται, αναδεικνύεται; Ποιος ο ρόλος του καλλιτέχνη/εικαστικού σε τέτοια θέματα;

Ένας χώρος όπως αυτός του ιστορικού Άγιου Ισίδωρου στο Δρομοκαϊτειο αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για όλους μας θεατές, εικαστικούς να μετέχουμε σε μία δυνατή εμπειρία. Δεν μπορούμε να αντιληφθούμε το χώρο ως φόντο, κάτι που βρίσκεται στο βάθος, κάτι που πλαισιώνει ένα θέμα.

Οι μικρές μας ιστορίες, οι περαστικοί συγχρονίστηκαν με το υπαρκτό ή λιγοστό φως των δωματίων. Αυτό δυναμώνει τον αναστοχασμό και κάνει μια συνθήκη ειλικρινή.

Τι σημαίνει για εσάς ο όρος στίγμα και ως τέτοιος όρος, υπήρξε/υπάρχει στην ζωή σας;

Οι λέξεις έχουν δύναμη. Μπορούν να εμπνεύσουν, να ενθαρρύνουν ή μπορούν να συντρίψουν και να αποθαρρύνουν. Το στίγμα διαδίδεται καθημερινά με τα λόγια, τη γλώσσα του σώματος, τις πράξεις με άλλοτε προφανείς ή άλλοτε λεπτούς τρόπους. Εσφαλμένες αντιλήψεις, ακρισία εισάγουν διακρίσεις εις βάρος ανθρώπων. Ας μείνουμε λοιπόν στις λέξεις που μπορούν να εμπνεύσουν.

Η εικαστικός Παρασκευή Κούκκου, μίλησε στο Bovary για τη συμμετοχή της στην έκθεση. «Συμμετέχω στο εικαστικό project STIGMA με μια εγκατάσταση με τίτλο ευαλωτότητα. Η ευαλωτότητα είναι δεκτικότητα στην εμπειρία, στους ανθρώπους και την αβεβαιότητα. Είναι τρομακτική καμιά φορά και πάντοτε γενναία. Στην ευαλωτότητά μας κρύβεται η πηγή της δύναμής μας. Τα δάκρυα που χύνουμε σε τέτοιες στιγμές είναι η επανασύνδεση με αυτή την πηγή, η επανασύνδεση με τον εαυτό. Αποτελούν μία γέφυρα ανάμεσα στο ατομικό με το συλλογικό ασυνείδητο. Παρότι συχνά το κλάμα είναι κάτι που γίνεται κατά μόνας και εκφράζει το αίσθημα μοναξιάς που υπάρχει εντός μας, την ίδια στιγμή είναι ένα παρορμητικό κάλεσμα για συνάντηση με τον «άλλον» σ έναν τόπο οικείο για κάθε άνθρωπο…τον τόπο των δακρύων. Τον μόνο τόπο όπου μπορούν να συνυπάρξουν ο στιγματίζων και ο στιγματιζόμενος χωρίς το ρούχο του στίγματος».

Η εικαστικός θα προσθέσει σχετικά: «Η εγκατάσταση αποτελείται από γυάλινους δοκιμαστικούς σωλήνες που περιέχουν φωτογραφίες δακρύων ιδωμένες στο μικροσκόπιο και τυπωμένες σε ρυζόχαρτο. Υπήρξα για επτά χρόνια συλλέκτης δακρύων και κατέγραψα φωτογραφικά τις εικόνες τους στο μικροσκόπιο με μεγέθυνση επί 100. Είναι γεμάτοι με κερί για να διατηρηθούν τα ίχνη συγκίνησης...μιας συγκίνησης που δεν υπάρχει πια..πάνω σε αλάτι ( το οποίο είναι συστατικό των δακρύων αλλά συντηρεί κιόλας) δημιούργησα ένα τόπο συναισθημάτων συντήρησα συγκινήσεις..».

Στην ερώτηση μου αν είναι αποδεκτό να εκτίθεται τέχνη σε τέτοιους χώρους μου απαντάει «Η έκθεση φιλοξενείται σε κτίρια ιστορικής και συμβολικής σημασίας. Η εγκατάστασή μου στήθηκε στους χώρους του Αγίου Ισιδώρου όπου από το 1887 ήταν ο χώρος που ήταν εγκλεισμένοι οι «ανήσυχοι άνδρες». Μικρά κελιά με κάγκελα. Είναι αυτοί οι χώροι με την τεράστια ενέργεια που την νιώθουμε όταν μπαίνουμε μέσα..έρχεται, λοιπόν, η Τέχνη να βάλει λέξεις σ αυτή την ενέργεια, έρχονται τα έργα να αποτελέσουν τα λόγια που δεν ειπώθηκαν, τα λόγια του πόνου...»

Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου είναι έργο της εικαστικού Στέλλας Καπεζάνου

Ώρες: 12:00- 20:00/ Μέχρι 29/10
Δρομοκαΐτειο Ψ.Ν.Α. –Ιερά Οδός 343, Χαϊδάρι (Κτήρια: Δάφτσειο, Άγιος
Ισίδωρος)