H συναρπαστική ιστορία της Τζόαν Μπαέζ -«Είναι ωραίο συναίσθημα να έχεις αλλάξει τον κόσμο»
Στα 83 της χρόνια, η πρωτοπόρος τραγουδίστρια και ακτιβίστρια των πολιτικών δικαιωμάτων εκδίδει την πρώτη της ποιητική συλλογή.
Η Joan Baez ήταν 28 ετών και έξι μηνών έγκυος όταν βγήκε στη σκηνή στο Woodstock τον Αύγουστο του 1969. Ήταν τόσο αργά που η Παρασκευή είχε γίνει Σάββατο, οπότε χαιρέτησε τον κουρασμένο κόσμο λέγοντας: «Καλημέρα σε όλους! Ευχαριστώ που μείνατε.» Την επόμενη ώρα τους μάγεψε με τραγούδια που γράφτηκαν από τους Willie Nelson, The Rolling Stones και Bob Dylan.
Μόνο ένα τραγούδι, το «Sweet Sir Galahad», ήταν της Baez. «Είναι το μόνο τραγούδι που έχω γράψει και τραγουδάω οπουδήποτε έξω από την μπανιέρα», ανακοίνωσε. «Επειδή είμαι αρκετά έξυπνη ξέρω ότι οι στίχοι μου είναι πολύ μέτριοι».
Η Baez δεν πιστεύει πλέον ότι η γραφή της είναι μέτρια, αλλά το ανακάλυψε μόλις πρόσφατα. «Άρχισα να αποκτώ περισσότερη αυτοπεποίθηση πριν από τρεις μήνες περίπου», λέει σε συνέντευξή της στον Independent. Είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς την Baez ως την αυθεντική φολκίστρια, αλλά σήμερα, με το ασημένιο pixie κούρεμα και το λαμπερό χαμόγελό της, θυμίζει και λίγο ροκ εν ρολ. «Ο κόσμος μου είπε τόσες πολλές φορές: 'Μα είναι καλά τραγούδια! Έτσι γύρισα πίσω και τα άκουσα… και είναι όντως καλά τραγούδια!».
Η Baez κυκλοφόρησε το τελευταίο από τα 25 άλμπουμ της το 2018 και αποσύρθηκε από τις περιοδείες το 2019. Σήμερα, μένει σε ένα αγροτόσπιτο στο Woodside, έξω από το Palo Alto στη βόρεια Καλιφόρνια. Πρόκειται να εκδώσει την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο When You See My Mother, Ask Her to Dance.
Η ποίησή της, αστείρευτα αστεία και σοφή, αναμειγνύει αυτοβιογραφικές σκέψεις με σκίτσα σύγχρονων δημιουργών όπως ο Dylan, η Judy Collins και ο Leonard Cohen.
Λέει ότι το να βάλει την πένα στο χαρτί τη βοήθησε να επεξεργαστεί συναισθήματα με τα οποία πάλευε για χρόνια. «Έφτασα σε ένα σημείο βαθιάς θεραπείας όπου μπορούσα να σκεφτώ κάπως, "Ω, υπάρχει τρόπος να το ξεπεράσω αυτό"", λέει για την ποίηση. "Όταν οι άνθρωποι με ρωτούν τώρα, 'Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά σου; Θα έλεγα ότι πέρασα μέσα από αυτό το τούνελ».
Η συναρπαστική ιστορία της Τζόαν Μπαέζ
Η Baez γεννήθηκε στο Staten Island το 1941, μεγάλωσε στη βόρεια Καλιφόρνια και στη συνέχεια μετακόμισε με την οικογένειά της σε ένα προάστιο της Βοστώνης στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όπου ξεκίνησε να τραγουδάει σε καφετέριες.
Το 1959, ένας φίλος της την πήγε στο πρώτο φεστιβάλ Newport Folk Festival, όπου εμφανίστηκε μπροστά σε 13.000 άτομα και έγινε αστέρι σχεδόν εν μία νυκτί. Ήταν δεκαοκτώ χρονών, ξυπόλητη με ένα τριαντάφυλλο στα μαλλιά της, τραγουδώντας διαχρονικά κομμάτια. Το ομώνυμο άλμπουμ της, που κυκλοφόρησε το 1960, πούλησε περισσότερα αντίτυπα από τη δουλειά οποιασδήποτε άλλης τραγουδίστριας της φολκ πριν από εκείνη.
Αφού ηχογράφησε κυρίως παραδοσιακές μπαλάντες στα τρία πρώτα άλμπουμ της, η Baez έγινε περισσότερο γνωστή ερμηνεύοντας σύγχρονα τραγούδια όπως το "It Ain't Me Babe" του Dylan και το "The Night They Drove Old Dixie Down" των The Band. «Υπήρχε τρελό ταλέντο», λέει στο Independent, με μια μελαγχολία. «Εκείνη την περίοδο υπήρχαν ο Dylan, η Joni Mitchell, η Joan Baez, ο Peter, Paul and Mary, ο Jimi Hendrix, όλοι τους! Ο κόσμος από τότε ήθελε να επιστρέψει αυτό το επίπεδο δημιουργίας. Δεν μπορείς να αναδημιουργήσεις αυτόν τον όγκο ταλέντου, και ένα μέρος αυτού πρέπει να προκλήθηκε από την εποχή γύρω μας, η οποία ήταν φορτισμένη».
Η Baez ήταν πάντα συντονισμένη σε αυτή την ενέργεια και καθώς η φήμη της μεγάλωνε, ενέπνευσε μια γενιά νέων ανθρώπων να πιάσουν κιθάρες και να ασχοληθούν με τα πολιτικά δικαιώματα, το περιβάλλον και το αντιπολεμικό κίνημα.
Όταν συνάντησε για πρώτη φορά τον Dylan, στο Folk City του Gerde στο Greenwich Village το 1961, εκείνη ήταν η «βασίλισσα του Folk» και εκείνος ήταν ένας απλός νεαρός διεκδικητής. Ερωτεύτηκαν και ήταν μαζί για μερικά χρόνια (η πιο γνωστή της σύνθεση, το "Diamonds & Rust" του 1975, αναφέρεται στη σχέση τους), μέχρι που ο Dylan άφησε εκείνη και τη folk σκηνή πίσω του όταν συνδέθηκε με το ηλεκτρικό rock'n'roll. Μέχρι τότε, η κατάστασή τους είχε αντιστραφεί.
«Νομίζω ότι η φήμη του απογειώθηκε τόσο γρήγορα και ήταν τόσο τεράστια, που κατά κάποιο τρόπο χάθηκα μέσα στο χάος», λέει τώρα. «Θυμάμαι ότι ένα παιδί με πλησίασε στη Γερμανία σε ένα λόμπι και μου είπε: "Ω, δεσποινίς Baez, μπορώ να έχω μια συνέντευξη μαζί σας; Ο Μπομπ δεν μου δίνει". Είπα, "F*** you!" Ήταν φρικτό. Ήταν πραγματικά απαίσιο».
Στο ποίημά της «Portrait», η Baez θυμάται τη μαγεία των πρώτων χρόνων που πέρασαν μαζί, και χαρακτηρίζει τον Dylan ως «λαμπρό παιδί» που κατέγραφε «όνειρα σκέψης». Η γοητεία που ασκεί αυτή η περίοδος της ζωής της και του Dylan είναι τέτοια, ώστε η ιστορία αυτή γίνεται σήμερα ταινία, με τίτλο A Complete Unknown, από τον σκηνοθέτη James Mangold. Ο Timothée Chalamet θα υποδυθεί τον Dylan και η ηθοποιός Monica Barbaro την Baez. «Φαίνεται κάπως ανόητο, αλλά δεν ξέρω», λέει η Baez. «Ίσως ο κόσμος να το απολαύσει και να μάθει κάτι από αυτό».
Κατά τη διάρκεια της κοινής τους ζωής, η Baez έβαλε τον Dylan να εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στο οποίο ήταν τόσο αφοσιωμένη. Το 1963, τραγούδησαν στην πορεία στην Ουάσιγκτον από το βήμα όπου ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ εκφώνησε την ομιλία του «Έχω ένα όνειρο». Έχοντας δει αυτό το κίνημα να επιφέρει μια τόσο μνημειώδη αλλαγή, η Baez παραμένει παθιασμένη με τη δυνατότητα του ακτιβισμού να μεταμορφώσει τον κόσμο. «Δεν μπορούμε να αναιρούμε αυτό που συνέβη μόνο και μόνο επειδή πήγε προς τα πίσω», λέει. «Ειδικά τώρα, που παλεύουμε στην ανηφόρα ενάντια σε μια χιονοστιβάδα κακού, σαδισμού και εκφοβισμού».
Ως ακτιβίστρια για το περιβάλλον, σημειώνει ότι η κλιματική αλλαγή την έχει αφήσει «τρομοκρατημένη», αλλά την αντιμετωπίζει με μια σκοτεινή και ασυμβίβαστη αίσθηση του χιούμορ.
«Όσο κι αν προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο, μας πρόλαβε», λέει. «Η Μητέρα Γη είναι σε έξαλλη κατάσταση και πραγματικά δεν μπορείτε να την κατηγορήσετε. Δεν θέλω η ζωή μου να υπαγορεύεται από τον φόβο, αλλά μερικές φορές είναι απλά συγκλονιστικό να ξυπνάς τη νύχτα και να σκέφτεσαι "Τι, αν υπάρχει κάτι, θα υπάρξει για την εγγονή μου;"». (Έχει έναν γιο, τον Γκάμπριελ, με τον πρώην σύζυγό της Ντέιβιντ Χάρις.) «Ενδεχομένως τίποτα; Μπορεί να φύγουμε. Έχω ένα πολύ μαύρο ανέκδοτο που επινόησα: θα είμαστε τυχεροί αν εξαλειφθούμε από την κλιματική αλλαγή, γιατί τότε ο Τραμπ δεν θα έχει χρόνο να στήσει στρατόπεδα θανάτου. Είναι απαίσιο, αλλά είναι αλήθεια».
Η Baez δεν σταμάτησε ποτέ να μιλάει για τα θέματα στα οποία πιστεύει. Το 1989, ήταν υποστηρικτής του ηγέτη της τσεχοσλοβακικής αντιπολίτευσης Václav Havel. Μέχρι τότε είχε αφιερωθεί στη φιλοσοφία της μη βίας για πάνω από δύο δεκαετίες, έχοντας ανοίξει μια σχολή, το Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Μη Βίας, στο Σαλίνας της Καλιφόρνια το 1965. Παντρεύτηκε τον αντιπολεμικό διαδηλωτή Χάρις το 1968 (χώρισαν το 1973), ενώ κάποτε μπήκε στη φυλακή για 11 ημέρες επειδή συμμετείχε σε καθιστική διαμαρτυρία σε στρατιωτικό κέντρο συγκέντρωσης για να διαμαρτυρηθεί κατά του πολέμου στο Βιετνάμ.
Για λίγα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας των σαράντα της, έβγαινε με τον ιδρυτή της Apple Steve Jobs, ο οποίος τότε ήταν τότε στα μέσα της δεκαετίας των 20. Πριν από τον θάνατό του το 2011, τον ρώτησε πώς ένιωθε που είχε αλλάξει τον κόσμο.
«Είπε, 'Ωραία!'», αναφέρει γελώντας. «Ήμασταν ένα περίεργο ζευγάρι. Θέλω να πω, δεν καταλάβαινα τίποτα από όσα έλεγε, ποτέ. Δεν ξέρω ποια ήταν η γοητεία του για μένα, αλλά πραγματικά δεν μπορούσαμε να συζητήσουμε σε ισότιμο επίπεδο. Εκείνος είχε σχέση με την τεχνολογία και εγώ με τη μουσική. Στη συνέχεια αγόρασε ένα πιάνο, ένα Bösendorfer, το οποίο κάνει το Steinway να μοιάζει με τίποτα. Τηλεφώνησε και μου είπε: "Μπορείς να μου μάθεις να παίζω πιάνο;" Έτσι πήγα και του είπα: "Αυτό είναι το μεσαίο ντο", αλλά δεν προχωρήσαμε παραπέρα. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο σε εκείνο το δωμάτιο εκτός από το πιάνο. Ήταν τρελό!».
Θα μπορούσε κανείς να κάνει στην Baez την ίδια ερώτηση που έκανε κάποτε στον Jobs. Πώς αισθάνεσαι που άλλαξες τον κόσμο; Γελάει σεμνά. «Υποθέτω ότι δεν περνάω πολύ χρόνο με το να το σκέφτομαι». Στη συνέχεια, μετά από λίγο, προσθέτει: «Νομίζω ότι αν μπορούσα να συμπεριλάβω τους ανθρώπους, όπως οι Havels και οι Kings, που είχα την τύχη να γνωρίσω, αν μας βάλεις όλους στο ίδιο πακέτο, τότε αισθάνομαι καλά που άλλαξα τον κόσμο».
