10 εμβληματικές ερμηνείες της Ειρήνης Παπά
Η Ειρήνη Παπά είναι η μοναδική Ελληνίδα ηθοποιός, που κατάφερε να κάνει μια μακρά και σημαντική καριέρα στο εξωτερικό, σημαδεύοντας με τις ερμηνείες της μεγάλες ταινίες.
Τρεις μάλιστα προτάθηκαν για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας: η «Ηλέκτρα», «Ζ» και «Ιφιγένεια», με το φιλμ του Κώστα Γαβρά να το κερδίζει το 1968. Με αφορμή τον θάνατο της θυμόμαστε τις καλύτερες στιγμές μίας σπουδαίας ηθοποιού, που έγινε σύμβολο της ελληνικής ομορφιάς και πνευματικότητας.
«Νεκρή Πολιτεία» (1951) του Φρίξου Ηλιάδη
Με αυτή την κοινωνική δραματική ταινία της Φίνος Φιλμ που εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών, η Ειρήνη Παπά με την εντυπωσιακή της ομορφιά και το ταλέντο της γίνεται διεθνώς γνωστή και ξεκινάει την πορεία της στο εξωτερικό. Οι προτάσεις δεν άργησαν να έρθουν κι εκείνη μετακόμισε στη Ρώμη, τη «δεύτερη μητέρα της από επιλογή», όπως έλεγε.
Πρόκειται για την αφετηρία της συνεργασίας του συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι με την Finos Film. Με αυτή την ταινία καθιερώνεται η μοναδική Ειρήνη Παπά, ενώ εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο ο ηθοποιός Γιώργος Φούντας.
«Μπουμπουλίνα» (1959) του Κώστα Ανδρίτσου
Αφού συμμετείχε σε αρκετές ιταλικές παραγωγές και μετά από ένα πέρασμα από το Χόλιγουντ, όπου έπαιξε στο ρομαντικό γουέστερν «Tribute to a Bad Man» του Ρόμπερτ Γουάιζ, επιστρέφει στην Ελλάδα για να υποδυθεί τη μεγάλη αγωνίστρια του 1821. Άλλωστε η ίδια είχε δηλώσει για τις επιλογές της: «Ποτέ δεν θέλησα να παίξω αισθησιακούς ρόλους, ή ρόλους επιθυμητών γυναικών. Αυτό που ήθελα πάντα είναι να παίζω εμένα, δηλαδή την ανεξάρτητη αγωνίστρια».
«Αντιγόνη» (1961) του Γιώργου Τζαβέλλα
Για πρώτη φορά, παίζει σε κινηματογραφική διασκευή αρχαίας τραγωδίας και με την ερμηνεία της βραβεύεται στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Θα ακολουθήσουν πολλές ακόμα τραγικές ηρωίδες, που στο πρόσωπό της θα βρουν την ιδανική πρωταγωνίστρια. Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα είχε πει για εκείνη ότι είναι «η πανέμορφη και μεγαλοπρεπή φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών».
«Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» του Τζέι Λι Τόμσον (1961)
Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Άλιστερ Μακ Λιν, το οποίο είναι εμπνευσμένο από τη Μάχη της Λέρου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ταινία περιγράφει πώς μια ομάδα κομάντος έφτασε στο Ναβαρόνε και να κατάφερε σαμποτάρει τα τεράστια κανόνια. Η Παπά ερμηνεύει την αγωνίστρια Μαρία Παπαδήμου, έναν ρόλο απόλυτα ταιριαστό στην ιδιοσυγκρασία της. Η ταινία κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ, καθώς και δύο Χρυσές Σφαίρες, στις Κατηγορίες, Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Καλύτερης Μουσικής, για τη σύνθεση του Ντιμίτρι Τιόμκιν.
«Ηλέκτρα» (1962) του Μιχάλη Κακογιάννη
Το 1962 ο Μιχάλης Κακογιάννης καταπιάνεται με την ομώνυμη αρχαία τραγωδία, εκσυγχρονίζοντάς της. Η δωρική μορφή της Ειρήνης Παπά μέσα στο αττικό τοπίο μεταμορφώνει μία κουρελιασμένη πριγκίπισσα που μοιάζει με αγόρι σε ένα εκδικητικό πλάσμα ζωώδους ενέργειας. Μαζί της ο Γιάννης Φέρτης, η Αλέκα Κατσέλη και ο Μάνος Κατράκης. Η ταινία συνολικά κέρδισε 24 βραβεία, ανάμεσά τους και τα βραβεία καλύτερης κινηματογραφικής μεταφοράς και ηχητικής επένδυσης στο Φεστιβάλ των Καννών (1962), ενώ υπήρξε υποψήφια και για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας την ίδια χρονιά.
«Αλέξης Ζορμπάς» (1964) του Μιχάλη Κακογιάννη
Σ’ αυτή την «αναρχική κωμωδία», όπως ο ίδιος ο Κακογιάννης είχε χαρακτηρίσει την ταινία του, με την αξεπέραστη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, ο Άντονι Κουίν ενσαρκώνει τον θρυλικό χαρακτήρα του Νίκου Καζαντζάκη και η Παππά την ελκυστική χήρα, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές από τον διεθνή Τύπο. Το φιλμ επίσης κέρδισε τρία Βραβεία Όσκαρ.
«Ζ» (1968) του Κώστα Γαβρά
Η ταινία –ορόσημα για την καριέρα του Γαβρά, που του χάρισε το πρώτο του Όσκαρ και κινητοποίησε την παγκόσμια κοινότητα εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Η Παπά υποδύεται την Ελένη, επιβεβαιώνοντας για ακόμα μια φορά το υποκριτικό της μέγεθος. Η ταινία κερδίζει το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, εκείνη όμως ποτέ δεν κράτησε στα χέρια της το χρυσό αγαλματίδιο, λέγοντας με χιούμορ: «Ποτέ δεν κέρδισα ένα Όσκαρ και τα Όσκαρ ποτέ δεν κέρδισαν την Ειρήνη Παπά».
«Οδύσσεια» (1968) του Φράνκο Ρόσσι
Η Παπά ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής κα αγαπητή στην Ιταλία από τη δεκαετία του '60. Το 1968 λοιπόν ερμηνεύει την Πηνελόπης στη σειρά του Ρόσσι για λογαριασμό της ιταλικής τηλεόρασης, που την καθιέρωσε ως σύμβολο της ελληνικής ομορφιάς. Στη συνέχεια, πρωταγωνίστησε σε πολλές ακόμα θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές στην Ιταλία και το 2008 βραβεύτηκε με το «Διεθνές Βραβείο για τον Πολιτισμό» από την οργάνωση Premio Roma στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα».
«Τρωάδες» (1971) του Μιχάλη Κακογιάννη
Το 1971 ξανασυναντιέται και πάλι με τον αγαπημένο της Κακογιαννή στην κινηματογραφική μεταφορά της τραγωδίας του Ευριπίδη, η οποία γυρίστηκε σε ένα κάστρο στην Ατιένθα της Ισπανίας, γιατί ο Κύπριος σκηνοθέτης δεν ήθελε να εργαστεί στην Ελλάδα λόγω της Χούντας. Η Κάθριν Χέρμπορν, η οποία είχε εκθειάσει το ταλέντο της Παπά, λέγοντας ότι «είναι μια από τις καλύτερες ηθοποιούς του σινεμά», έπαιζε την Εκάβη, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ την Ανδρομάχη κι εκείνη την Ελένη, ρόλο για τον οποίο τιμήθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Επιθεώρησης Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών με το βραβείο της καλύτερης ηθοποιού.
«Ιφιγένεια» (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη
Με τη μεταφορά της «Ιφιγένειας στην Αυλίδα», που προτάθηκε για Όσκαρ το 1978 και εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ Καννών 1978, ο Κακογιάννης έκλεισε την τριλογία του πάνω στο αρχαίο δράμα, με τη μούσα να ερμηνεύει τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας και τον Κώστα Καζάκο τον Αγαμέμνονα.
Ο Ευγένιος Ιονέσκο αποθέωσε την ταινία στη «Le Figaro», γράφοντας πως είναι η ωραιότερη που έχει δει ποτέ.
