Η Ουκρανή ηθοποιός Ρομάννα Λόμπατς ζει στην Αθήνα και μιλά για τον πόλεμο: «Η χώρα μου θέλει στήριξη χωρίς ναι μεν αλλά»
Η ηθοποιός και παραγωγός κινηματογραφικών ταινιών, Ρομάννα Λόμπατς, που την έχουμε γνωρίσει μέσα από πολλές παραστάσεις και ταινίες, με τρεμάμενη φωνή στο τηλέφωνο, ανήσυχη για την τύχη των δικών της ανθρώπων και του ουκρανικού λαού, μίλησε στο Bovary.gr για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα της.
«Έζησα μέχρι τα εφτά μου στην Ουκρανία, αλλά πηγαίνω κάθε χρόνο, τη λατρεύω. Εκεί είναι οι περισσότεροι συγγενείς μου, και ο μπαμπάς μου είναι εκεί τώρα. Αυτές τις μέρες βιώνω, όλοι μας βιώνουμε, μια απελπιστική κατάσταση. Είναι κυριολεκτικά το χειρότερο που μπορούσε να συμβεί αυτός ο πόλεμος, είναι ένας ζωντανός εφιάλτης. Σαν μια post apocalyptic ταινία που γίνεται πραγματικότητα.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν ούτε το βασικό: ότι αυτός που εισέβαλε στη χώρα είναι η ρωσική κυβέρνηση, είναι ο Πούτιν, όποιος και να τον προκάλεσε -ήταν επιλογή του να μην το λύσει διπλωματικά. Μου κάνει εντύπωση ότι σήμερα μπορούμε να μιλάμε για την αυτοδιάθεση του σώματός μας, αλλά δεν μπορούμε να δεχτούμε την αυτοδιάθεση ενός κράτους ως προς την ανάπτυξή του ή τις συμμαχίες του.
Τις τελευταίες μέρες συνέχεια στην Ελλάδα βλέπω πως προσπαθούμε να βρούμε ποιος φταίει, ενώ η κατάσταση είναι μονομερώς ξεκάθαρη, είναι άσπρο-μαύρο: η Ρωσία βομβαρδίζει την Ουκρανία, επικαλούμενη αβάσιμες δικαιολογίες. Δυστυχώς εδώ δεν υπάρχει κανένα δίπολο, μία είναι η αλήθεια: η Ρωσία πρέπει να σταματήσει τον πόλεμο, εισέβαλε σε μία ελεύθερη και ανεξάρτητη χώρα, κανείς δεν θέλει κανέναν απελευθερωτή από τους δήθεν ναζί Ουκρανούς. Ακούω, για παράδειγμα, πως οι Ουκρανοί είναι ναζί, των οποίων το άθλιο κόμμα δεν μπήκε καν Βουλή με 2, 3% ή και λιγότερο. Ή ακούω ότι ο Εβραίος Ζελένσκι είναι Ναζί από ανθρώπους, που λένε “Δεν ξέρουμε πια τι να πιστέψουμε”. Ας πιστέψουμε τη λογική και ας βάλουμε σε λειτουργία την κριτική μας σκέψη ως προς τα fake news και την προπαγάνδα, ας διασταυρώσουμε τις πηγές μας και ας ανοίξουμε κάποιο βιβλίο ιστορίας. Ακροδεξιά στοιχεία και ακροδεξιές οργανώσεις/παρατάξεις υπάρχουν σε κάθε χώρα και τις καταδικάζουμε.
Μάθαμε στο σχολείο πως μετά από κάθε μεγάλη κρίση (όπως ήταν ο κορωνοϊός), έρχεται πάντα ένας πόλεμος. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε διδαχθεί τίποτα. Κάθε στιγμή που περνάει τροφοδοτούμε ακόμα περισσότερο την ανελέητη μεγαλομανία ενός “ανθρώπου”, επιβεβαιώνοντάς του ότι μπορεί να εισβάλλει σε μια χώρα. Φανταστείτε πού μπορεί να οδηγήσει κάτι τέτοιο στο μέλλον, μόνο καταστροφή θα προκαλέσει στην ανθρωπότητα.
Πολλά χρόνια ακούω περί του πόσο μεγάλος ηγέτης είναι ο Πούτιν. Αν ακούγαμε σειρήνες πολέμου όμως εδώ στην Ελλάδα, πόσο μεγάλο ηγέτη θα τον ονομάζαμε; Πόσο καλός ηγέτης είναι ένας δικτάτορας που συλλαμβάνει οποίον δεν συμφωνεί μαζί του, θεωρεί την ομοφυλοφιλία έγκλημα, ασκεί λογοκρισία σε καθετί, δημοσιογράφοι χάνονται από προσώπου γης, κτλ. Αυτά ήταν παντού γνωστά και απορώ πως τα ξεχνούν κάποιοι. Τις τελευταίες μέρες ακούω συνέχεια ένα "ναι μεν αλλά". Ενώ στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας, υπάρχει πάντα ένας αντίλογος. Δεν αντιλαμβάνομαι γιατί υπάρχει η ανάγκη για ένα διαφορετικό αφήγημα από την πραγματικότητα, που είναι μία. Είμαστε πάντα με τα θύματα.
Ο Ζελένκσι αυτή τη στιγμή ενώνει τον λαό, δίνοντάς τους καθημερινή αναφορά, αποτελεί ελπίδα για μία ελεύθερη χώρα, γεμίζει τις καρδιές τους με αισιοδοξία. Και εγώ ομολογώ πως δεν τον είχα σε μεγάλη εκτίμηση παλαιότερα, αλλά κατανοώ πόσο κουράγιο δίνει στον ουκρανικό λαό, και θαυμάζω τη στάση του. Θα μπορούσε να έχει φύγει, ξέρετε.
Η προσπάθεια κατάκτησης αυτής δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και πολιτισμική. Η ιστορία της Ουκρανίας, εξάλλου, ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια. Υπήρχαν στενές σχέσεις με ελληνικές πόλεις-κράτη της αρχαιότητας μέσα από τις αποικίες που είχαν δημιουργηθεί. Μετά από αιώνες δημιουργήθηκε μία μεγάλη αυτοκρατορία που ονομαζόταν Ρους του Κιέβου, με πρωτεύουσα το Κίεβο, και έκανε εμπόριο με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Φανταστείτε ότι το Βυζάντιο δεν έκανε εμπόριο με Ρώσους, αλλά με Ρούσους, Ρούσους του Κιέβου, προγόνους των σημερινών Ουκρανών δηλαδή, δεν το ξέρει κανένας αυτό στην Ελλάδα. Μη ξεχνάμε ότι το κράτος των Κοζάκων-"Γετιμανάτ", το οποίο και υπήρξε η πρώτη δημοκρατία της νέας εποχής, προσπαθούσε συνεχώς να προστατεύσει τα εδάφη του από τους εχθρούς, και από το Βασίλειο της Μόσχας, τη μετέπειτα Ρωσική Αυτοκρατορία -χωρίς επιτυχία. Αλλά οι αγώνες για την ελευθερία της Ουκρανίας συνεχίζονται επί αιώνες. Έχουμε κατακτηθεί πολλάκις και υπάρξει μέρη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Αυστροουγγρικής, της Rzeczpospolita και έπειτα κράτος-μέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Το ‘32-’33, επί Στάλιν, έγινε μια τεράστια γενοκτονία στην Ουκρανία, με θύματα, κατά τους ιστορικούς, περίπου 12 εκατομμύρια Ουκρανών. Γενικά όμως μπορούμε να έχουμε την ανεξαρτησία μας, αφού δεν ενοχλούμε κανέναν;
Και να φανταστείτε όταν εγώ ήμουν μικρή, δεν ήταν της μόδας να είσαι Ουκρανός, θεωρούνταν πιο κουλ να είσαι Ρώσος, να μιλάς ρωσικά. Αλλά τώρα όλο αυτό έχει αλλάξει και όλοι νιώθουν Ουκρανοί ό,τι γλώσσα και να μιλάνε. Ο πληθυσμός δεν ήθελε ποτέ να απελευθερωθεί από κανέναν, αν μιλάμε για την περίφημη «απελευθέρωση του Ντονμπάς». Αν υπήρχαν κάποιες ακραίες ομάδες και από τις δύο πλευρές πιστεύετε ότι εκείνοι θα έκαναν πόλεμο για δέκα συναπτά έτη; Το ανατολικό κομμάτι της χώρας είναι πολύ πλούσιο σε φυσικές πηγές, σε σιτηρά, σε πετρέλαιο και πολλά άλλα. Όμως ταυτόχρονα όλους αυτούς τους αιώνες θέλουν να μας καθαιρέσουν κάθε έννοια ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί ζούσαν πάντα αρμονικά. Εγώ είμαι 25% Ρωσίδα, 25% Πολωνή και 50% Ουκρανή, για παράδειγμα. Υπάρχει συγγένεια μετά από τόσους αιώνες συνύπαρξης και γειτνίασης ανάμεσα στους δύο λαούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει Ουκρανία. Η χώρα μου ήταν μέχρι πρότινος σε γοργή ανάπτυξη. Υπήρχε τεράστια άνθηση στην επιχειρηματικότητα. Τώρα όλα διαλύθηκαν... Δεν ξέρω τι θέλουν αυτοί οι άνθρωποι, μοιάζουν να τα θέλουν όλα. Και, φυσικά, μιλάμε για μια γενοκτονία κατά του ουκρανικού λαού, δεν είναι μόνο μια επίθεση προς τη Δύση.
Όλοι στην Ουκρανία είναι πάρα πολύ αισιόδοξοι, πιστεύουν ότι θα τα καταφέρουμε και θα νικήσουμε. Όμως ο πόλεμος είναι κανονικός, τελειώνουν τα τρόφιμα, δεν υπάρχει ρεύμα, ζεστό νερό στις περιοχές που βομβαρδίζονται ασταμάτητα. Οι άνθρωποι εκεί οργανώνονται, προσπαθούν να βοηθήσουν τους κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών, τους συνανθρώπους τους με κάθε δυνατό τρόπο, ενώ διαδηλώνουν σε κατεκτημένες πόλεις και βάζουν Ουκρανικές σημαίες πάνω σε τανκς, δεν θα ηττηθούν. Οι άνθρωποι ξέρουν τι θέλουν: να ζουν ήρεμα και ειρηνικά στην Ουκρανία, στον τόπο τους. Οι συγγενείς μου αυτή τη στιγμή είναι στη δυτική Ουκρανία, όπου θεωρητικά είναι πιο ήρεμα τα πράγματα ακόμα, αλλά πουθενά πια δεν είσαι ασφαλής. Οι πόλεις που δέχονται επιθέσεις έχουν στρατιωτικό νόμο, έχουν επιστρατευτεί οι άντρες, υπάρχουν συνοριοφύλακες σε κάθε πέρασμα. Προσπαθούν να προστατευτούν. Και ενώ συμβαίνει αυτό, κάποια υποκείμενα σημαδεύουν τους δρόμους με σταυρούς για να υποδείξουν στα βομβαρδιστικά πού να ρίξουν τις ρουκέτες, ή στέλνουν μηνύματα σε συγγενείς στρατιωτών ότι τάχα έχουν πεθάνει. Γίνονται τρελά πράγματα.
Ζω κάθε μέρα με δυσκολία: άλλοτε θυμώνω από την αδικία, άλλοτε καταπέφτω και κλαίω, δεν ηρεμώ σχεδόν ποτέ, δεν μπορώ να πιστέψω αυτό που συμβαίνει. Κανένας πόλεμος δεν είναι χειρότερος από τον άλλον, όλοι οι πόλεμοι είναι απαίσιοι. Όπου και να έχουν γίνει και όποτε. Στο τέλος, και ο ρωσικός λαός θα υποφέρει από τις απώλειες και από τις οικονομικές συνέπειες. Θέλω να πιστεύω ότι οι περισσότεροι σίγουρα είναι εναντίον αυτού του πολέμου και του Πούτιν. Ποιος το ήθελε λοιπόν αυτό;
Εγώ είμαι πιο απελπισμένη από αυτούς που είναι εκεί. Εκείνοι έχουν κουράγιο, τους θαυμάζω απεριόριστα. Είμαι πολύ περήφανη που είμαι Ουκρανή. Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε εμείς εδώ είναι να συσπειρωθούμε -φτιάξαμε ήδη μία ένωση συλλόγων, ουκρανικών κοινοτήτων και ατόμων- με στόχο να προσφέρουμε ανθρωπιστική βοήθεια και να φτιάξουμε μια διακλαδική οργάνωση, ώστε να φιλοξενήσουμε με αξιοπρέπεια τους ανθρώπους, που τρέχουν να ξεφύγουν από τον πόλεμο. Μιλάμε για πάνω από 1.5 εκατομμύριο πρόσφυγες ήδη. Το κύμα μετανάστευσης είναι τεράστιο, ήδη έχουμε πρόσφυγες και στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι, υποθέτω, πως θα ήθελαν να γυρίσουν άμεσα πίσω, στη ζωή τους και στη χώρα τους, κανείς όμως δεν ξέρει πότε κι αν θα μπορέσουν να επιστρέψουν. Προσωπικά συμμετέχω ενεργά σε οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει. Προσπαθώ να φανώ χρήσιμη όπως μπορώ. Θέλω να μιλάω δημόσια γι' αυτό που συμβαίνει στη χώρα μου, γιατί πρέπει να σταματήσει.
Τις τελευταίες μέρες αισθάνομαι σαν να παίζω στο «Don’t Look Up», στην ταινία που όλοι ξέρουν τι συμβαίνει πραγματικά, αλλά κανείς δεν δίνει και πολύ μεγάλη σημασία. Συνηθίζουμε τις τερατώδεις εξελίξεις, ενώ η βία και ο κίνδυνος μεγαλώνει καθημερινά. Έχουμε αποκτηνωθεί και προσπαθούμε να ζήσουμε όλοι μας με ένα ασήκωτο βάρος στο στήθος. Η ζωή όμως δεν είναι όπως πριν, τίποτα πια δεν έχει την ίδια αξία, χάσαμε το νόημά κάπως.
Κανονικά θα έκανα ένα ντοκιμαντέρ για το χωριό μου σε συμπαραγωγή Ελλάδα-Ουκρανία. «Το χωριό μου η Μαλιόβανκα» θα ήταν ο τίτλος. Αν έχω στο μέλλον χωριό, ίσως καταφέρω να κάνω αυτή την ταινία.
Αν μπορώ να απευθύνω τον λόγο στις κυβερνήσεις όλων των ελεύθερων χωρών, θα τους ζητούσα να προστατεύσουν την Ουκρανία, και να διασφαλίσουν τον εναέριο χώρο μας, αυτό παρακαλούμε όλοι οι Ουκρανοί αυτή τη στιγμή. Δεν θέλουμε άλλες βόμβες σε μαιευτήρια, έλεος.
