Το πείραμα των αρουραίων: Τι μας διδάσκει για την ελπίδα και την απελπισία μια μελέτη του 1950

Βρισκόμαστε στις Η.Π.Α στη δεκαετία του 1950. Ο Dizzy Gillespie και ο Miles Davis έχουν ήδη ξεκινήσει τα θαύματα με μια τρομπέτα, ο Thelonious Monk παίζει Duke Ellington, η μεταποίηση και η κατασκευή σπιτιών βρίσκεται σε μεταπολεμικό οργασμό και ο Χάμπερτ Χάμπερτ γίνεται πατριός της Ντολόρες Χέιζ.

Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν όλα αυτά, ένας ερευνητής από το Harvard που τώρα εργάζεται στο Johns Hopkins κάνει φρικτά πειράματα σε αρουραίους. Για την ακρίβεια παίρνει αρουραίους και τους βάζει μέσα σε μία δεξαμενή με περιδινούμενο νερό μελετώντας πόση ώρα θα κολυμπήσουν μέχρι να παραιτηθούν. Η πρώτη ομάδα αρουραίων αντέχει κατά μέσο όρο δεκαπέντε λεπτά πριν παραιτηθεί και αφεθεί στο έλεος της μοίρας της. Παρεπιμπτόντως, η συγκεκριμενη μοίρα δε λέγεται Κλωθώ, Λάχεσις ή Άτροπος, αλλά Curt Richter και είναι ερευνητής βιολόγος και γενετιστής. Η δεύτερη ομάδα αρουραίων είναι λίγο πιο τυχερή. Ο Richter τους βάζει στη δεξαμενή, και λίγο πριν πνιγούν τους σώζει, τους στεγνώνει, τους αφήνει να ξεκουραστούν τόσο-όσο και κατόπιν τους ξαναπετά μέσα.

Αν θες να αντέξεις περισσότερο πρέπει να μπορείς να δεις ένα καλύτερο μέλλον

Ωραίος τύπος, ξέρω, αλλά αυτός ο τύπος ανακάλυψε κάτι εκπληκτικό… Oι αρουραίοι της δεύτερης ομάδας που είχαν σωθεί, ήταν σε θέση να αντέξουν πολύ περισσότερο τη δεύτερη φορά προτού παραιτηθούν. Ποσό περισσότερο; Ε, αρκετά περισσότερο. Πόσο; Εξήντα ώρες! Δεν είναι τυπογραφικό, σωστά διαβάσατε. Εξήντα ώρες. Την πρώτη φορά “άντεξαν” για δεκαπέντε λεπτά και τη δεύτερη, οι ίδιοι αρουραίοι, αύξησαν την αντοχή τους διακόσιες σαράντα φορές και πήγαν στις εξήντα ώρες. Τουλάχιστον εντυπωσιακό έτσι; Τι ακριβώς συνέβη όμως; Ποια η διαφορά μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης φοράς;

Ο Richter είπε ότι είναι θέμα απελπισίας. Οι αρουραίοι της πρώτης ομάδας ήταν απελπισμένοι. Δεν ήξεραν ότι η μοίρα (βλέπε Richter) μπορούσε να τους επιφυλάσσει ένα καλύτερο μέλλον, οπότε δρώντας και ορμώμενοι από απελπισία επέδειξαν πολύ λιγότερη αντοχή από όση πραγματικά είχαν το απόθεμα να επιδείξουν. Αντίθετα, οι αρουραίοι της δεύτερης ομάδας τη στιγμή που σώθηκαν, η απελπισία τους αντικαταστάθηκε με ελπίδα και ήταν αυτή που τους γέμισε με δύναμη και αντοχή και τους κράτησε μέσα στο νερό διακόσιες σαράντα φορές περισσότερο.

Μέσα στο βιβλίο “Making Hope Happen” του κορυφαίου ερευνητή πάνω στην ελπίδα Shane J. Lopez, διαβάζουμε ότι για να βιώσουμε ελπίδα χρειάζονται τρία πράγματα: Goal, Agency και Pathways.
1. Goal είναι να ξέρουμε ότι το μέλλον μας μπορεί να είναι καλύτερο από το παρόν μας και να έχουμε ένα σαφή στόχο τον οποίο κυνηγάμε.
2. Agency είναι να πιστεύουμε ότι έχουμε τη δύναμη να υλοποιήσουμε αυτό το μέλλον..
3. Pathways είναι το να είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί (!) για όσο καιρό χρειαστεί, προκειμένου αυτό το μέλλον να υλοποιηθεί.

Ποιο το ηθικό δίδαγμα από όλην αυτήν τη συζήτηση; Ότι αν θες να αντέξεις περισσότερο πρέπει να μπορείς να δεις ένα καλύτερο μέλλον, να έχεις κάτι στο οποίο ελπίζεις, κάτι στο οποίο προσβλέπεις, κάτι το οποίο επιθυμείς και να θεωρείς ότι είναι πιθανό να συμβεί. Αν το έχεις αυτό, θα ανακαλύψεις ότι μπορείς -και διατίθεσαι τελικά- να “κολυμπήσεις” διακόσιες σαράντα φορές περισσότερο από όσο πίστευες ότι αντέχεις, προκειμένου να το δεις να γίνεται πραγματικότητα. Θα γίνει πραγματικότητα; Μπορεί ναι, μπορεί όχι. Ποιος ξέρει; Αλλά από την άλλη μεριά, έχει σημασία; Έχει σημασία αν στο τέλος δεν τα καταφέρεις; Πιστεύω ότι πρόκειται για μία ευρέως διαδεδομένη παρεξήγηση, αλλά τον νικητή ενός αγώνα δεν τον βρίσκεις στο αποτέλεσμα, μα στον τρόπο που έπαιξε το παιχνίδι. Παίζω σαν νικητής, σημαίνει δίνω ολόκληρο τον εαυτό μου, δεν αφήνω τίποτα στο τραπέζι, σταματώ και δεν ξέρω ότι σταμάτησα γιατί πλέον δεν είμαι εδώ. Οι αρουραίοι και των δύο ομάδων στα πειράματα του Richter ηττήθηκαν, αλλά εκείνοι της δεύτερης ομάδας σε αντίθεση με εκείνους της πρώτης, ηττήθηκαν σαν νικητές γιατί πέθαναν άδειοι, έχοντας εξαντλήσει κάθε απόθεμα του δυναμικού τους. Και δεν μπορείς να πεθάνεις άδειος, χωρίς ελπίδα.

Εις το επανιδείν,
Κωνσταντίνος

Ο Κωνσταντίνος Καρυπίδης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων, life coach και επαγγελματίας Optimizer.

Για περισσότερα επισκεφθείτε το www.theoptimizer.gr

Με πληροφορίες από:
“Thelonious Monk Plays Duke Ellington” δίσκος του τζαζ πιανίστα Thelonious Monk που κυκλοφόρησε το 1955.
Λολίτα του Vladimir Nabokov που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1955.
Το πείραμα στο βιβλίο “Black Hole Focus” του Isaiah Hankel.