Τo «φαινόμενο του Πυγμαλίωνα»: Τι θα συμβεί αν πεις σε έναν μέτριο μαθητή ότι είναι άριστος -Από τον life coach Κωνσταντίνο Καρυπίδη
Όπως αναφέρει ο μύθος, ο Πυγμαλίωνας ήταν ένας από τους κορυφαίους γλύπτες της Κύπρου. Όπως δεν αναφέρει ο μύθος, αλλά είναι βέβαιο, ο Πυγμαλίωνας ήταν και λίγο ελαφρόμυαλος. Κάποτε σμίλευσε σε ελεφαντόδοντο ένα υπέροχο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης, κατόπιν το ερωτεύτηκε και σαν αυτό να μην ήταν αρκετό, ο Πυγμαλίωνας θέλησε να διατυμπανίσει τον άρρωστο πόθο του και ο μύθος λέει ότι άρχισε τα παρακάλια στη θεά του έρωτα, για να την πείσει να του χαρίσει μία γυναίκα τόσο όμορφη όσο και το άγαλμά του.
Η Αφροδίτη από την άλλη, είτε γιατί δεν είχε τι να κάνει στις κορυφές του Ολύμπου, είτε γιατί και η ίδια ήταν λίγο ελαφρόμυαλη όπως θα άρμοζε σε κάθε θεά του έρωτα, πείστηκε και τελικά μία ωραία ημέρα ο Πυγμαλίωνας -με μεγάλο ενθουσιασμό και αναίσχυντη λαγνεία- είδε ότι το άγαλμα του είχε κάνει το εξελικτικό άλμα από δόντι ελέφαντα σε άνθρωπο μέσα σε ένα βράδυ, είχε προλάβει να βαφτιστεί και λεγόταν Γαλάτεια. Την παντρεύτηκε και ο μύθος τελειώνει κάπου εκεί, χωρίς ποτέ να αναφέρει τις απόλυτα λογικές σκηνές ζηλοτυπίας που η Γαλάτεια έκανε στο σπουδαίο γλύπτη, κάθε που εκείνος ακουμπούσε μάρμαρο ή κοιτούσε άγαλμα.
Πολύ αργότερα από το προαναφερθέν συμβάν και αρκετά πιο βόρεια, στις 2 Μαρτίου του 1933 γεννήθηκε στο Γκίσεν της Γερμανίας o Robert Rosenthal. Προφανώς τα πράγματα εκείνη τη χρονική περίοδο δεν ήταν στα καλύτερά τους, οπότε και η οικογένεια Rosenthal σιγα μη καθόταν να σκάσει, τα μάζεψε και έφυγε για Καλιφόρνια. Ο μικρός Robert έπαψε κάποια στιγμή να είναι μικρός, πήγε σχολείο, πανεπιστήμιο, έκανε μεταπτυχιακό, κατόπιν πήρε διδακτορικό στην ψυχολογία και χωρίς πολλά-πολλά, έγινε καθηγητής στο Harvard. Ποια η σχέση μεταξύ των δύο ιστοριών; Μα φυσικά, το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές έδωσαν το όνομά τους σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται “Φαινόμενο του Πυγμαλίωνα” ή για τους πιο διαβασμένους, “Φαινόμενο του Rosenthal”.
Επιτρέψτε μου να βάλω τα πράγματα σε μία σειρά
Ήταν 1964 όταν ο Robert Rosenthal αποφάσισε να κάνει ένα ιδιαίτερο πείραμα. Πήγε στο Spruce Elementary School του Νότιου Σαν Φρανσίσκο και αφού πήρε άδεια από τη διευθύντρια, ανακοίνωσε στους δασκάλους πως θα έβαζε τους μαθητές να κάνουν ένα τεστ με το όνομα “Harvard Test of Inflected Acquisition” και το οποίο ήταν φτιαγμένο για να αποκαλύπτει κάτι εξαιρετικό: Ποιοι μαθητές θα τα πήγαιναν περίφημα στα μαθήματα την επόμενη χρονιά.
Έτσι και έγινε! Όλοι οι μαθητές τους οποίους το τεστ με το παράξενο όνομα είχε ξεχωρίσει, διακρίθηκαν με τους μικρότερους σε ηλικία να έχουν την πιο μεγάλη βελτίωση, αφού ο μέσος όρος της βελτίωσης στα test IQ που τα “πρωτάκια” του σχολείου είχαν κάνει μέσα στο χρόνο, ήταν αυξημένος κατά 27 ολόκληρες μονάδες! Εκπληκτικό; Ναι, ειδικά αν ξέρεις όλη την αλήθεια πίσω από το πείραμα…
Ο Rosenthal είχε πει ψέματα για το τι ερευνούσε αλλά δεν το αποκάλυψε παρά μόνο όταν είχαν βγει τα προαναφερθέντα αποτελέσματα. Το τεστ “Harvard Test of Inflected Acquisition” δεν ήταν τίποτα παρά ένα συνηθισμένο IQ τεστ, που του είχαν αλλάξει όνομα και τα παιδιά που είχαν ξεχωρίσει σε αυτό, είχαν ξεχωρίσει όχι επειδή είχαν πετύχει κάτι, αλλά επειδή ο Rosenthal τα είχε διαλέξει τυχαία.
Πως γίνεται όμως ενώ το τεστ δεν ίσχυε και οι διακριθέντες ήταν τυχαία επιλεγμένοι, τα αποτελέσματα να επιβεβαίωσαν τις προβλέψεις; Αυτό μελετούσε ο Rosenthal μέσα από πείραμα. Η απάντηση που δόθηκε ήταν ότι η πίστη των δασκάλων στο δυναμικό των συγκεκριμένων μαθητών και όχι κάποιο έμφυτο πλεονέκτημα, ήταν η αιτία της βελτίωσης και αυτό είναι το ονομαζόμενο “Φαινόμενο του Πυγμαλίωνα” ή “Φαινόμενο του Rosenthal”.
Ποιες προσδοκίες έχεις από τον εαυτό σου; Ποια είναι η ιστορία που λες σε σένα για σένα;
Με απλά λόγια το συγκεκριμένο φαινόμενο λέει πως οι προσδοκίες που έχουμε από κάποιον, επηρεάζουν τις αποδόσεις του. Αν περιμένουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές από ανθρώπους, τους αντιμετωπίζουμε διαφορετικά -και αυτή η διαφορετική αντιμετώπιση, είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει τη συμπεριφορά τους. Ο Rosenthal με την ομάδα του, ανακάλυψαν ότι η βελτίωση των μαθητών οφειλόταν στον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί τους είχαν αντιμετωπίσει επειδή περίμεναν να πετύχουν. Σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά της τάξης, στα συγκεκριμένα δόθηκε περισσότερο feedback, δόθηκε περισσότερος χρόνος επίλυσης αποριών και γενικά έλαβαν περισσότερα χαμόγελα, περισσότερα νεύματα και περισσότερες χειρονομίες έγκρισης και επιβράβευσης σε σχέση με τους συμμαθητές τους. Με δυο κουβέντες; Όταν ένας δάσκαλος αντιμετώπιζε έναν μαθητή σαν να ήταν προορισμένος να πετύχει, ο μαθητής πετύχαινε.
Τώρα τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς;
Σημαίνουν ότι οι προσδοκίες που έχουμε εμείς από τον εαυτό μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις επιδόσεις μας. Και λέω οι προσδοκίες από τον εαυτό μας, γιατί το πείραμα του Rosenthal, εκτός από τα παραπάνω έδειξε και δύο ακόμα πράγματα: Πρώτον ότι όλοι οι μαθητές της τάξης βελτιώθηκαν, απλά οι ξεχωριστοί βελτιώθηκαν πολύ περισσότερο από τους άλλους και δεύτερον ότι οι υψηλές προσδοκίες των δασκάλων από τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων, δεν είχαν ιδιαίτερα μεγάλη επίδραση στις αποδόσεις τους. Αυτό σημαίνει πως όσο μεγαλώνουμε, αποκτούμε οι ίδιοι άποψη για το ποιοι είμαστε και οι προσδοκίες των άλλων για τον εαυτό μας, μας επηρεάζουν λιγότερο από ότι τις δικές μας.
Που μας πάει όλο αυτό; Ιδού…
Ποιες προσδοκίες έχεις από τον εαυτό σου; Ποια είναι η ιστορία που λες σε σένα για σένα; Η ζωή μας μοιάζει με μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία όπου ο κάθε ένας από εμάς δε ζει στον ένα και μοναδικό κόσμο, αλλά σε έναν κόσμο όπου ο ίδιος έχει κατασκευάσει και επιβεβαιώνει μέσα από τα δικά του νοητικά μοντέλα. Η τελική ερώτηση για κάθε ζωντανό άνθρωπο και ίσως η μόνη που έχει σημασία, είναι αυτή: Ποιος είσαι; Ποιος πιστεύεις ότι είσαι; Η ζωή μας είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη με τις απαντήσεις που δίνουμε σε αυτές τις δύο ερωτήσεις είτε το κάνουμε συνειδητά, είτε ασυνείδητα. Ποιο είναι το μυστικό; Ότι ο ρόλος που ενσαρκώνεις δεν είναι λαξευμένος σε πέτρα, αλλάζει και μπορείς ανά πάσα ώρα και στιγμή να πάρεις την απόφαση να γίνεις κάποιος άλλος. Ο τρόπος για να το καταφέρεις έχει δύο στάδια: Πρώτον αποφασίζεις ποιος θες να είσαι και δεύτερον κάθε μέρα βάζεις τα δυνατά σου για να κάνεις τις επιλογές και τις συμπεριφορές που θα έκανες αν ήσουν ήδη εκείνος που θες να γίνεις. Δεν είμαστε τίποτα περισσότερο από τον ηθοποιό που υποκρίνεται το ρόλο που φέρει το όνομα μας. Το ποιος είναι ο ρόλος όμως, είναι δική μας απόφαση και όχι κάποιου άγνωστου ουράνιου συγγραφέα.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι εκείνα που περιμένεις από σένα, αργά η γρήγορα θα τα κάνεις γιατί δεν υπάρχει άνθρωπος που μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει τα standards της εικόνας που είχε για τον εαυτό του. Με άλλα λόγια, είμαστε ο Πυγμαλίωνας, είμαστε το άγαλμά του και είμαστε και η θεά όπου θα το μεταμορφώσει σε άνθρωπο. Εσύ ποιες επιλογές θα κάνεις;
Εις το επανιδείν,
Κωνσταντίνος
Ο Κωνσταντίνος Καρυπίδης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων, life coach και επαγγελματίας Optimizer.
Για περισσότερα επισκεφθείτε το www.theoptimizer.gr