Πού έμεναν Κυβέλη, Εμπειρίκος, Χατζιδάκις -Οι χ.art.ες της Αμαλίας Καβάλη χαρτογραφούν τα σπίτια των διανοούμενων της Αθήνας
Μια πρωτότυπη πρωτοβουλία, ένα project το οποίο στόχο έχει βάλει να χαρτογραφήσει όσο το δυνατόν περισσότερα σπίτια σπουδαίων καλλιτεχνών που έζησαν και δημιούργησαν στην Αθήνα.
Η πρωτοβουλία αυτή είναι της γνωστής ηθοποιού Αμαλίας Καβάλη και στους χ.art.ες εντοπίζει σπίτια που είχαν κάποτε κατοικηθεί από καλλιτέχνες ενώ παράλληλα προτείνει τις αντίστοιχες διαδρομές στο κέντρο της Αθήνας.
Η ιδέα προέκυψε κατά τη διάρκεια της καραντίνας και με ερέθισμά της τις μπλε πλάκες στο Λονδίνο -οι οποίες αναγράφουν τα ονόματα σπουδαίων ανθρώπων που έζησαν στα σπίτια εκείνα- η Αμαλία Καβάλη αποφάσισε να λάβει δράση, καλύτερα όμως να μας κάνει η ίδια μια βόλτα στις χαρτογραφημένες γειτονιές της Αθήνας κια να μας μιλήσει για τους χ.art.eς.
Αμαλία, διατηρείς το προφίλ Χ.art.ες στο Instagram, μέσα από τις αναρτήσεις του οποίου ο κόσμος μαθαίνει άγνωστες ιστορίες για τα σπίτια εμβληματικών καλλιτεχνών. Μίλησέ μας για αυτό το project.
Η έρευνα για τους χ.αρτ.ες ξεκίνησε στην καραντίνα, όταν είχα άπλετο χρόνο και ανάγκη να εκτονώσω ενέργεια. Έπειτα, όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε κανονικά η έρευνα χρησίμευε σαν κάτι που κάνω για να φύγει το μυαλό μου και να ξεκουραστώ από τη δουλειά, καθώς η φύση της είναι αρκετά διαφορετική από την υποκριτική. Ουσιαστικά σκρολάρω στο Internet ψάχνοντας υλικό για οικίες καλλιτεχνών. Διαδρομές και ταυτοποιήσεις κάνω όταν έχω αρκετό ελεύθερο χρόνο. Πλέον ακόλουθοι του λογαριασμού μου στέλνουν και έτοιμο υλικό, είτε για κάποιον καλλιτέχνη που έμενε στην πολυκατοικία τους ή -συχνότερα- τις πατρικές οικείες καλλιτεχνών σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Πώς επιλέγεις τα ονόματα των καλλιτεχνών στα σπίτια που θα χαρτογραφήσεις;
Είναι τυχαία η επιλογή. Πρώτα επιλέγω περιοχές και μετά ψάχνω ποιοι έμεναν εκεί. Μου αρέσει αυτό γιατί συναντώ καλλιτέχνες που δε γνώριζα καθόλου και μαθαίνω για το έργο τους. Είναι ενδιαφέρον πώς αρκετοί καλλιτέχνες με σημαντικό έργο δεν έχουν καταγραφεί στο συλλογικό μας συνειδητό ώστε να τους θυμόμαστε.
Υπάρχουν όμως και καλλιτέχνες που δεν έζησαν σε μόνο μια κατοικία. Πόσο εύκολο ήταν να βρεις τα διαφορετικά σπίτια που διέμειναν;
Τα περισσότερα προέκυπταν στην πορεία, δεν ήταν κάτι που είχα σκοπό να κάνω απλώς το έφερνε μπροστά μου η έρευνα. Έβρισκα ας πούμε μια νέα διεύθυνση για κάποιον καλλιτέχνη που είχα ήδη χαρτογραφήσει. Κάποιες φορές ήταν αρκετά εύκολο. Οι διαδρομές κάποιων καλλιτεχνών ήταν ήδη μαζεμένες στο αφιέρωμα που έκαναν άλλοι για εκείνους, όπως o Σαραντάκος γα τον Λαπαθιώτη ή ο Δομιανός για τον Βακαλόπουλο. Κάποιοι μετακομίζουν σε μεγάλες αποστάσεις, άλλοι αλλάζουν σπίτια στην ίδια πάντα γειτονιά. Ο Σαχτούρης στο ύψος της πλατείας Αμερικής, η Βέμπω σε μια μικρή ακτίνα γύρω από το Μουσείο, ο Σουρής πάντα στα Εξάρχεια και πολλά ακόμη. Μπορούμε ακόμα να παρατηρήσουμε και μια συλλογική μετακίνηση: πολλοί καλλιτέχνες κατοικούν στην Κυψέλη το 1940 και μέχρι το 1960 μεταπηδούν στο Κολωνάκι. Μεταξύ τους γνωρίζονται και ίσως επηρέασαν ο ένας τον άλλον σε αυτές τις μετακομίσεις και αν επηρέασαν ο ένας τον άλλον σε επίπεδο μετακόμισης είναι δυνατόν να μην επηρεάστηκαν καλλιτεχνικά; Ο Οδυσσέας Ελύτης μετακομίζει από την Ιθάκης 12 στη Σκουφά 23. Ο Καραγάτσης μετακομίζει από Γ´Σεπτεμβριου 93 και Σπάρτης 14 στην Πατριάρχου Ιωακείμ 14. Ο Νίκος Εγγονόπουλος από Κυψέλης 12 σε Αναγνωστόπουλου 69. Ο Καζαντάκης με τη Γαλάτεια από Κνωσού 1 στην Αναγνωστόπουλου 35. Η Γαλάτεια παραμένει στο Κολωνάκι, στην Δεινοκράτους 3 και με τον Αυγέρη αργότερα στην Αλωπεκής 11.
Και στο Παγκράτι έζησαν σπουδαίοι καλλιτέχνες. Ξεχωρίζεις κάποιον περισσότερο από αυτούς και σε εντυπωσιάζει κάποια από τις ιστορίες τους;
Αν το Παγκράτι είχε brand embassador, αυτός θα έπρεπε να είναι ο Χατζιδάκις. Έκανε τουλάχιστον τέσσερις μετακομίσεις όλες εντός Παγκρατίου. Πραγματικά όμως με συγκίνησε η περίπτωση του Μάριου Χάκκα που έμενε σε συνορεύουσα περιοχή, στην Καισαριανή. Δεν ήξερα καθόλου τον καλλιτέχνη και διάβαζα για εκείνον ενόσω έψαχνα να ταυτοποιήσω το σπίτι. Έχει μια ιδιαίτερη βιογραφία, ιδιαίτερη πένα και έγραψε ό,τι έγραψε μέσα σε 7 χρόνια. Είχε ισχυρό ηθικό κώδικα, ως άνθρωπος, ως καλλιτέχνης και δεν έγινε «φίλος» για να ωφεληθεί ποτέ και από καμία κατεύθυνση. Η Καισαριανή είναι ζωντανή στα γραπτά του με τον ίδιο τρόπο ίσως που είναι στον Σκαρίμπα η Χαλκίδα. Έχει γράψει ένα τρομερό κείμενο, την «τοιχογραφία» που την μαλώνει για την ανοικοδόμηση της. Και να που η Καισαριανή του έπαιξε ένα παιχνίδι για να έχει αυτή τον τελευταίο λόγο. Το δικό του παιδικό σπίτι είναι από τα ελάχιστα που ακόμα στέκουν στη Σμύρνης 37 όπου σήμερα είναι αποθήκη.
Όπως αναφέρουν και στην ομάδα Άστυ, το Καφενείο Μαύρο Γάτος βρισκόταν στην συμβολή των οδών Ακαδημίας και Ασκληπιού, δίπλα στο σπίτι του Κωστή Παλαμά και σε χώρο ημιυπόγειο. Ιδρύθηκε το 1917 από τον Κερκυραίο Ιωάννη Σπαταλά -αδερφό του ποιητή Γεράσιμου Σπαταλά- και ονομάστηκε έτσι από το αντίστοιχο καφενείο του Παρισιού «Chat Noir». To καφενείο ταυτίστηκε με τον αθηναϊκό μποεμισμό καθώς γίνονταν καλλιτεχνικές και πολιτικές ζυμώσεις. Ο «Μαύρο Γάτος» άρχισε να αστυνομεύεται αφού ήταν το σημείο συνάντησης της πολιτικής οργάνωσης Σοσιαλιστικό Τμήμα Αθηνών. Μεταξύ των θαμώνων και ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Βάρναλης, Κλέων Παράσχος.
Η Αμαλία Καβάλη μοιράζεται ορισμένες ιστορίες με τους ακόλουθους του λογαριασμού χ.art.ες στα social media, μεταξύ αυτών και οι άγνωστες ιστορίες για εμβληματικά και «κρυμμένα» κτήρια της Αθήνας.
Το γνωστό στέκι των Αθηναίων, το Balthazar, υπήρξε η κατοικία της Κυβέλης. «Η Κυβέλη παντρεύτηκε μεταξύ άλλων και τον Παπανδρέου. Έμενε σε αυτό το σπιτι που σήμερα στεγάζεται το Balthazar και πριν το κατοικήσει εκείνη λέγονταν βίλα Πυρρή, η θερινή κατοικία του Αλέξανδρου Πυρρή.
Το σπίτι ήταν μάλλον έτοιμο να καταρεύσει μέχρι να το πάρει ο Νίκος Τσιτσέλης, να το αναστηλώσει και να ανοίξει το τότε Balthazar.»
«Το 1938 στη γωνία Αγίου Μελετίου και Πατησίων ο Γκάτσος και ο Ελύτης «ιδρύουν» το πρώτο φιλολογικό καφενείο της γενιάς τους. Το Ηραίον. Εικάζω πως είναι αυτό το κτίριο. Εκεί σύχναζαν επίσης Καραντώνης, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος και Σαραντάρης, μάλιστα λένε πως, συχνά όταν έκλεινε επειδή η κουβέντα ήταν ακόμα ζέστη καθόντουσαν έξω στο δρόμο ως το πρωί» γράφει η Αμαλία Καβάλη.
Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας μια άγνωστη και μια «τραγική» ιστορία που έμαθες στο ταξίδι της αναζήτησης σου;
Στο υπόγειο που φαίνεται στα αριστερά έμενε ο Νίκος Καρούζος, στη Σούτσου 36. 32 χρόνια μετά το θανάτου του το όνομα του («ΝΙΚΟΣ») παραμένει στο κουδούνι.
Στα αριστερά (Βασιλίσσης Σοφίας 6) ήταν το σπίτι του Ανδρέα Εμπειρίκου όταν γύρισε από το Παρίσι. Τον Μάρτιο του 1936 έγινε η επίδειξη σουρεαλιστικών έργων. Εδώ ήταν το πρώτο ψυχαναλυτικό γραφείο της Ελλάδας και, εδώ γνωρίστηκαν με τη Μάτση Χατζηλαζάρου.
Στα δεξιά (Βασιλίσσης Σοφίας 4) είναι το σπίτι της γλύπτριας Νάτας Μελά και του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη. Γνωρίστηκαν εδώ όταν ο Κωνσταντινίδης έκανε μια ανακαίνιση και ένα τούβλο έπεσε στο εργαστήριο της Μελά στην αυλή του κτηρίου. Όταν βγήκε να παραπονεθεί της πρότεινε να πάνε για μπάνιο και λίγο καιρό μετά η Μελά του έκανε πρόταση γάμου. Ο Άρης Κωνσταντινίδης αυτοκτόνησε από αυτό το κτήριο το 1993.
