Carsten Höller slide: Το απρόσμενο έργο τέχνης που σε οδηγεί έξω από το γραφείο της Miuccia Prada
Τα κεντρικά γραφεία της Prada στη Via Bergamo στο Μιλάνο απηχούν έναν καθαρό βιομηχανικό σχεδιασμό με τους αυστηρούς γκρίζους τους τόνους.
Φαίνεται να εναρμονίζονται πλήρως με τα περίχωρα του αστικού τοπίου, τα μεγάλα έργα εποικισμού και τα εργοστάσια, που γύρισε στις ταινίες του ο Λουκίνο Βισκόντι, ένας από τους αγαπημένους σκηνοθέτες της Miuccia Prada, όπως αναφέρει ο Andrew O’Hagan στους New York Times.
Κι όμως, μέσα σε αυτή την ομοιομορφία λανθάνει πάντα κάτι το παιγνιώδες… Εν προκειμένω μία ασημένια μεταλλική σπειροειδής τσουλήθρα, που φτάνει σε ύψος τους τρεις ορόφους και προτείνεται ως ένας εναλλακτικός τρόπος εξόδου για όλους τους συνεργάτες και τους επισκέπτες της σχεδιάστριας. Μία έξοδος προς το πάρκινγκ, που μοιάζει με μια μικρή σκανταλιά ή μια μεγάλη εκτόνωση!
Για τη Miuccia, αυτό που τη συναρπάζει «δεν είναι οι βεβαιότητες αλλά οι ρήξεις, οι αντιφάσεις και οι συγκρούσεις.» Έτσι, μία ευυπόληπτη διευθύντρια εταιρείας, μπορεί να αποχωρεί από το γραφείο της, μπαίνοντας κυριολεκτικά μέσα στο πιο χαρακτηριστικό σύμβολο της παιδικής χαράς. Η ίδια, απουσία όλων, λατρεύει να δοκιμάζει αυτή την ευχάριστη κάθοδο καθαρά για προσωπική της απόλαυση.
Το φουτουριστικό έργο τέχνης, που αποτελεί υπογραφή του Βέλγου καλλιτέχνη Carsten Höller τοποθετήθηκε στο γραφείο της το 2000, πολύ πριν ο ίδιος γίνει τόσο δημοφιλής και αναγνωρίσιμος. Ανάλογες τσουλήθρες έχουν τοποθετηθεί κατά καιρούς στην Tate του Λονδίνου και στο Palazzo Strozzi προσωρινά ή, η μόνιμη ύψους 34.7 μέτρων στο Vitra Campus στην πόλη Βαλ αμ Ραιν της Γερμανίας. Η ανθρώπινη αντίληψη και οι αυθόρμητες αντιδράσεις, όπως η χαρά και ο φόβος εντός του δημοσίου χώρου, είναι ένα από τα βασικά θέματα, στα οποία επιστρέφει μέσω της τέχνης του. Ο ίδιος μάλιστα, δεν θέλει να τυποποιούνται αυτά τα έργα, ως «οι τσουλήθρες Carsten Höller. Αντίθετα, θα προτιμούσε να τις βλέπει να εγκαθίστανται σε ολοένα και περισσότερα κτίρια, έτσι ώστε μπορεί να τις απολαμβάνει ο καθένας σαν μία κοινόχρηστη ιδέα μίας διασκεδαστικής μετακίνησης.
Δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο έργο τέχνης βρίσκεται στο ορμητήριο της πιο εφευρετικής σχεδιάστριας μόδας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το πρώτο της σχέδιο το 1978, το μαύρο σακίδιο πλάτης «Pocono», από ταπεινό νάιλον έχει παραλληλιστεί με την κρήνη του Marchel Duchamp, ως ένα ισοδύναμο ανατρεπτικό στοιχείο στον χώρο της μόδας. Το σημαντικό για εκείνη ήταν η έννοια της πολυτέλειας, που δεν καθορίζεται από τις πρώτες ύλες αλλά από τις ιδέες.
Κάπως έτσι μετέτρεψε την οικογενειακή επιχείρηση από μία παραδοσιακή Μιλανέζικη εταιρεία στον χώρο των πολυτελών δερμάτινων αξεσουάρ, σε παγκόσμιο κολοσσό, που καθορίζει τις τάσεις, με έσοδα άνω των 5 δισεκατομμυρίων.
Με σπουδές στη λογοτεχνία την τέχνη και διδακτορικό στις πολιτικές επιστήμες, η Miuccia Prada είναι ταυτόχρονα μία τεράστια δύναμη στην πανίσχυρη βιομηχανία της μόδας, ιμπρεσάριος και επιμελήτρια για διεθνούς φήμης καλλιτέχνες, παραγωγός ταινιών και μία εκ των 200 κορυφαίων συλλεκτών έργων τέχνης μαζί με τον σύζυγό της Patrizio Bertelli. Μαζί, άλλωστε ξεκίνησαν το 1993 το Ίδρυμα Prada (Fondazione Prada), στήνοντας τον πρώτο τους εκθεσιακό χώρο με έργα σύγχρονων καλλιτεχνών στο ερειπωμένο μπαρόκ palazzo Ca’ Corner della Regina του 18ου αιώνα, στη Βενετία σε συνεργασία με τον διάσημο Ολλανδό αρχιτέκτονα Rem Koolhaas.
Στην αρχή ήταν «μία δίοδος για την υπαρξιακή κρίση ενός πολιτικά σκεπτόμενου ατόμου που έχει στην κατοχή του του μία τεράστια εταιρεία μόδας», όπως δήλωσε στο Vanity Fair. Καθώς μελετούσε όλο και περισσότερο άρχισε να βλέπει ότι όλα σχετίζονται μεταξύ τους, η μόδα η τέχνη, η κουλτούρα η πολιτική. Κάθε μορφή τέχνης είναι το ίδιο. Μόνο ο τρόπος έκφρασης διαφέρει. Γι’ αυτό και όπως τόνισε στο Artmag το 2015, «οι καλλιτέχνες είναι από τους πιο ευφυείς ανθρώπους στον κόσμο. Και από εκείνους πρέπει να προσπαθήσουμε να μάθουμε προς τα πού κατευθύνεται ο κόσμος μας».
Γι’ αυτήν η σχέση με την τέχνη είναι μία ευχάριστη εκτροπή γι’ αυτό και δεν την αναμιγνύει ποτέ με το εμπορικό κομμάτι της μόδας, παραμένοντας η τελευταία «επαγγελματίας ηθικολόγος». Δεν την απασχολεί να προσδώσει πρεστίζ στις συλλογές ρούχων της, εμπλέκοντάς τες με την τέχνη, αλλά να στηρίξει την τέχνη καθ’ αυτήν. Αξία έχει πάντα η δημιουργία και ύστερα το καλοστημένο μάρκετινγκ.
Ο τρόπος που συνδέεται με την τέχνη υπήρξε ανέκαθεν πηγαίος και ενστικτώδης. Όπως δήλωσε σε συζήτησή της με τον σημαντικότερο επιμελητή τέχνης τον Hans Ulrich Obrist, στο AnOther magazine το 2015: «Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς τα έργα εισέρχονται στην πραγματικότητά μας». Για εκείνη, λοιπόν, δεν στέκουν ως μία απλή μεταφορά, μία αναπαράσταση αλλά ως μία παραγωγή μίας νέας πραγματικότητας. Είναι ο λόγος ύπαρξης της τέχνης αλλά και της δουλειάς της πάνω στη μόδα. Τα εργαλεία για να κατασκευάσεις κάτι.
Το παράδοξο είναι ότι, όπως είχε δηλώσει στον Alasdair McLellan της Daily Telegraph μισεί να την αποκαλούν διανοούμενη της μόδας και εννοιολογική σχεδιάστρια, κάτι το επιτηδευμένο που μπορεί να εκληφθεί και ως προσβολή. Δεν θεωρεί τον εαυτό της έξυπνο, αλλά έναν άνθρωπο που προσπαθεί να κατανοεί. Η Prada γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους είναι ότι «υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα κατανόησης. Κι εσύ πρέπει να αγγίξεις βαθιά τους ανθρώπους. Όπως το κάνει ένα τραγούδι.
Τώρα πια, από το 2015, το Ίδρυμα Prada έχει επεκταθεί και σε δεύτερο χώρο σε ένα παλιό αποστακτήριο του 1910 στο Largo Isarco, νότια του Μιλάνου. Η δράση του Ιδρύματος, πέρα από το να φιλοξενεί εκθέματα από την προσωπική συλλογή της οικογένειας Prada, εκτείνεται και στην οργάνωση εκθέσεων σύγχρονων καλλιτεχνών. Μέχρι στιγμής αριθμούνται πάνω από 24 θεματικές εκθέσεις με ονόματα σημαντικών δημιουργών, όπως ο Damien Hirst, ο Jeff Koons, ο Anish Kapoor αλλά και ο Έλληνας Γιάννης Κουνέλης. Παράλληλα, το 2016 στην εμπορική στοά Galleria Vittorio Emanuele II, προστέθηκε ένας ακόμα εκθεσιακός χώρος, το «Παρατηρητήριο» (Osservatorio) αφιερωμένος στη σύγχρονη φωτογραφία και τις οπτικές τέχνες.
Από το 2023, έχει συσταθεί, πλέον, εκλεγμένη επιτροπή για το Ίδρυμα, που θα απαρτίζεται πάντα από έναν ακαδημαϊκό, έναν επιστήμονα, έναν καλλιτέχνη, έναν δημιουργό ταινιών και έναν θεωρητικό, ενδυναμώνοντας έτσι τον ρόλο του στην ανάδειξη της τέχνης.
Στο παρελθόν, μέσα από διάφορα εγχειρήματα, το Ίδρυμα έχει ενθαρρύνει συνεργασίες με αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, όπως ο Roman Polanski, ο Wes Anderson και ο Baz Luhrmann. Στο μέλλον, η πολυπράγμων σχεδιάστρια θέλει να συμμετάσχει ακόμα πιο ενεργά και στην παραγωγή ταινιών.
Πέρα από το γραφείο της και τους εκθεσιακούς χώρους, που έχουν οριστεί για να πρεσβεύουν την τέχνη καθένα από τα 461 καταστήματά της σε πάνω από 70 χώρες έχει διαμορφωθεί για να προσφέρει μία βιωματική εμπειρία. Δεν είναι απλώς καλόγουστοι τόποι καταναλωτισμού αλλά «ζώνες ομόκεντρης πολιτιστικής παραγωγής», σύμφωνα με τον O’Hagan. Ένα σημείο που θα σταματήσεις για να δεις μία ταινία ή ένα κτίριο που μεταστρέφεται και αποκαλύπτει μία κρυφή live συναυλία. Ίσως και αυτό να είναι το μυστικό της Miuccia Prada, που την αγαπούν τόσο οι καλλιτέχνες. Η δεκτικότητά της στο καινούριο, το απρόσμενο, η δημιουργική φόρα και η επιθυμία για αλλαγή.
Μιλώντας για αλλαγή, η Prada ρώτησε κάποτε την μεγάλη καλλιτέχνιδα Louise Bourgeois γιατί οι άνθρωποι ενδιαφέρονται τόσο για τη μόδα. Κι εκείνη της απάντησε: «στο τέλος, οι άνθρωποι θέλουν πάντα να μπορούν να γοητεύουν, να αποπλανούν τους γύρω τους». Όμως, η σχεδιάστρια πιστεύει ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο… Όπως, όλα αυτά που διερευνά και καλλιεργεί μέσα από τα τόσα διαφορετικά ενδιαφέροντά της.
