Ελληνικός φεμινιστικός Τύπος: Τα 12 πιο πρωτοπόρα γυναικεία περιοδικά

ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΜΟΥΚΟΓΛΟΥ ⸻ 08 MAR 2023

Η πτώση της χούντας και η χρονολογική αφετηρία της Μεταπολίτευσης σηματοδότησαν μία περίοδο έντονης κοινωνικής ζύμωσης και πολιτικών αλλαγών για την Ελλάδα.

Στο μεταίχμιο μεταξύ των δεκαετιών του '70 και '80, το ελληνικό φεμινιστικό κίνημα άρχισε να φουντώνει, καθώς οι γυναίκες-πρωτοπόροι της εποχής είδαν μία ευκαιρία να φέρουν στο προσκήνιο τον αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση. Έθιξαν με παρρησία και τόλμη καίρια ζητήματα σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία, προπαγάνδισαν τις θέσεις τους με πυγμή, και διεκδίκησαν με πείσμα και μαχητικότητα σημαντικές θεσμικές αλλαγές.

Καταλυτικό παράγοντα για την εντυπωσιακή άνοδο του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα και τη δυναμική του εμφάνιση στον δημόσιο διάλογο αποτέλεσε η δράση των Ελληνίδων δημοσιογράφων και των αυτόνομων γυναικείων ομάδων. Μετά την πτώση της χούντας, ο ελληνικός φεμινιστικός Τύπος άρχιζε να ακμάζει και παράλληλα να αναπτύσσεται μια στρατευμένη γυναικεία λογοτεχνία που συνεισέφερε σημαντικά στην αφύπνιση της συλλογικής συνείδησης αναφορικά με την ισότητα των φύλων.

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας, συγκεντρώσαμε μία λίστα με τα σημαντικότερα φεμινιστικά έντυπα της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, συμπεριλαμβανομένων κάποιων περιοδικών που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της προδικτατορικής και προπολεμικής περιόδου.

Εφημερίς των Κυριών

Στις 8 του Μάρτη του 1887 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδος των Κυριών» από την Καλλιρρόη Παρρέν, την πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφο. Ήταν το πρώτο περιοδικό στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε από γυναικεία συντακτική ομάδα και απευθυνόταν μόνο σε γυναίκες. Το πρώτο φύλλο κυκλοφορεί στις 9 Μαρτίου του 1887 και το τελευταίο το 1917, έχοντας κυκλοφορήσει 1106 τεύχη. Η πλειοψηφία των αρθρογράφων ήταν εκπαιδευτικοί και κεντρική θεματική του περιοδικού ήταν η διεκδίκηση των εργασιακών και εκπαιδευτικών δικαιωμάτων των γυναικών.

Το δελτίο της κίνησης δημοκρατικών γυναικών

Το Δελτίο της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών «Δελφύς» ήταν το επίσημο έντυπο της ομώνυμης οργάνωσης και άρχισε να εκδίδεται το 1977. Από το 1978 κι έπειτα, το Δελτίο αποτυπώνει τις αλλαγές στη φυσιογνωμία και το έργο της οργάνωσης καθώς η αρθρογραφία υπόκειται σε ανάλογες μετατροπές.

Ανοιχτό παράθυρο

Το διμηνιαίο γυναικείο περιοδικό «Ανοιχτό παράθυρο» ήταν το επίσημο έντυπο της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας και ξεκίνησε την κυκλοφορία του το 1979. Η ύλη του συμπεριλάμβανε συνεντεύξεις, παρουσιάσεις βιβλίων και άρθρα κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου.

Σύγχρονη γυναίκα

Το περιοδικό «Σύγχρονη γυναίκα» ήταν μία τριμηνιαία έκδοση της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας και ξεκίνησε την κυκλοφορία του το 1977.

O αγώνας της γυναίκας

Ο Αγώνας της Γυναίκας, εκδίδεται πρώτη φορά το 1923 έως το 1936 από το Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και συνδέεται άρρηκτα με τον φεμινισμό της εποχής. Η εργασία των γυναικών, η διεκδίκηση ψήφου και ένταξης στην πολιτική, η ανάγκη εκπαίδευσης και επιστημονικής κατάρτισης των γυναικών αποτελούν τα βασικά επίδικα του εντύπου. Ο Σύνδεσμος επανιδρύεται το 1974 και το εμβληματικό έντυπο επανακυκλοφορεί το 1979 με ευθύνη της Ρένας Λάμψα.

Δελτίο συνδέσμου Ελληνίδων Επιστημόνων

Ο Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων είναι από τις παλαιότερες γυναικείες οργανώσεις με λειτουργία από το 1924. Στόχος του είναι η προώθηση των γυναικών στην ιεραρχία της δημόσιας διοίκησης και η υποστήριξή τους στην άσκηση του επαγγέλματός τους.

Σκούπα για το γυναικείο ζήτημα

Η Σκούπα για το γυναικείο ζήτημα ήταν το πρώτο –και ένα από τα σημαντικότερα– έντυπο που εισήγαγε την αναπτυσσόμενη φεμινιστική θεωρία στην Ελλάδα. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1979 και εκδόθηκαν 5 τεύχη έως το 1981. Αποτελεί ίσως την πρώτη συστηματική προσπάθεια θεωρητικής εμβάθυνσης και άρθρωσης μιας ανατρεπτικής θεωρίας για το φύλο και έγινε σημείο αναφοράς του φεμινιστικού κινήματος.

Δίνη: Φεμινιστικό περιοδικό

Με την κυκλοφορία του το 1986, το περιοδικό «Δίνη» ενίσχυσε σημαντικά τη φεμινιστική στροφή προς τις γυναικείες σπουδές και μελέτες. Συνολικά, έως το 1991 εκδόθηκαν 8 τεύχη από μία 17μελή συντακτική επιτροπή στην οποία συμμετείχαν και μέλη από την έκδοση της Σκούπας. Ο αρχικός του προσανατολισμός είναι πολιτικός και κινηματικός αλλά από το 1993 κι έπειτα μετατρέπεται σε επιστημονικό περιοδικό για φυλετικά ζητήματα.

Κατίνα

Το περιοδικό εκδιδόταν από την Αυτόνομη Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης από το 1987 έως το 1991. Πιστή στο ριζοσπαστικό φεμινισμό, η «Κατίνα» υπερασπίζεται την αυτονομία του γυναικείου κινήματος.

Σφίγγα: φεμινιστικά και άλλα

Η «Σφίγγα, φεμινιστικά και άλλα» εκδόθηκε από ομάδα γυναικών του αυτόνομου χώρου και συγκεκριμένα από την Κίνηση για την Απελευθέρωση των Γυναικών. Το περιοδικό κυκλοφόρησε ένα μόνο τεύχος τον Ιούλιο του 1980, το οποίο περιείχε, μεταξύ άλλων, εκτεταμένο αφιέρωμα στο αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα με κείμενα αυτοπαρουσίασης πολλών γυναικείων ομάδων.

Η Λάβρυς

Το «Λάβρυς», ήταν το πρώτο έντυπο που αυτοπροσδιορίστηκε ως λεσβιακό και προσέγγιζε τα θέματα τόσο της ομοφυλοφιλίας όσο και του φεμινισμού «από μια καθαρά Λεσβιακή σκοπιά». Το περιοδικό πρωτοεκδίδεται στην Αθήνα το 1982 από μέλη της Αυτόνομης Ομάδας Ομοφυλόφιλων Γυναικών, η οποία διατηρεί στενές σχέσεις με το Σπίτι Γυναικών. Η ταυτότητα της εκδοτικής ομάδας δηλώνεται στο πρώτο τεύχος στο άρθρο με τον τίτλο «Ποιες είμαστε;». «Είμαστε γυναίκες. Είμαστε λεσβίες. Είμαστε φεμινίστριες». Κείμενα, άρθρα, ποιήματα, προσωπικές μαρτυρίες και σκίτσα λεσβιακού περιεχομένου εμφανίζονται στην ύλη του περιοδικού.

Πόλη των γυναικών

Το Δεκέμβριο του 1981 κυκλοφορεί ένα γυναικείο φεμινιστικό περιοδικό ονόματι «Πόλη Γυναικών» με υπεύθυνη ύλης την Ντίνα Μαλλιάκου. Στις σελίδες του υπάρχουν εκτός από άρθρα, συνεντεύξεις, συμβουλές και κόμικ στριπ.