«Broken Blue» -Ο νέος δίσκος του Spiral Trio είναι η ελληνική τζαζ στα καλύτερά της

Ο ήχος του Spiral Trio είναι πολλά περισσότερα από το άθροισμα των ήχων των τριών μελών του.

Αντανακλά μια σαφή αισθητικά μουσική πρόταση που ταυτόχρονα μοιάζει να βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Αυτή άλλωστε είναι και η προσέγγιση που έχουν ο Σπύρος Μάνεσης, ο Αρίωνας Γυφτάκης και ο Αναστάσης Γούλιαρης, που συναντήθηκαν πριν 10 χρόνια και οι εμπειρίες που μοιράστηκαν έκτοτε διαμόρφωσαν καθοριστικά τον ήχο του γκρουπ τους.

Τρεις μουσικοί με ολοκληρωμένη παιδεία και με μακρόχρονες σπουδές στη τζαζ, ένωσαν τις αναφορές και τις επιρροές τους από μουσικούς όπως ο Keith Jarrett, ο Bill Evans και ο Paul Bley, και ξεκίνησαν να παίζουν μαζί δημιουργώντας ένα από τα πιο σημαντικά trio της σύγχρονης ελληνικής τζαζ σκηνής.

Έχοντας μοιραστεί την σκηνή, το γεμάτο όργανα αμάξι της περιοδείας, το στούντιο, τις πρόβες, την νευρικότητα πριν από ένα μεγάλο live, την ανασφάλεια μετά από ένα κακό live, τις διαφορετικές προσδοκίες και ταχύτητες αλλά και την αίσθηση της κοινής επιτυχίας, έφτασαν σήμερα σε έναν σημαντικό σταθμό της πορείας τους, τον δεύτερο δίσκο τους με τίτλο Broken Blue, που χρηματοδοτήθηκε μέσω crowdfunding.

Πρόκειται για ένα άλμπουμ μοντέρνας τζαζ, δηλαδή μιας προσέγγισης του τζαζ αυτοσχεδιασμού που χαρακτηρίζεται από αφαιρετικότητα, έλλειψη παραστατικότητας, ασυμμετρία και έντονη διάδραση ανάμεσα στον σολίστα και τους μουσικούς που συνοδεύουν. Είναι μία εξερεύνηση διαφορετικών επεισοδίων, όπου κάθε επεισόδιο είναι μια πρωτότυπη σύνθεση, γραμμένη για να αφηγηθεί μια ξεχωριστή ιστορία.

Ο ήχος του Broken Blue έχει πυκνώματα και αραιώματα, έχει διαφορετικές θερμοκρασίες, διακλαδώσεις και «ξέφωτα», αλλά κυρίως έχει μια ορμητική ειλικρίνεια -και χιούμορ. Οι τρεις τους παίρνουν ρίσκα που τους δικαιώνουν και το αποτέλεσμα είναι ένας δίσκος ομοιογενής, με ισορροπία, φρεσκάδα και ουσία.

Λίγο πριν την παρουσίαση του Broken Blue στο Half Note την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου, τα μέλη του Spiral Trio μίλησαν για τη διαδικασία της δημιουργίας του, τη συνθήκη της συνεργασίας τους την ελληνική τζαζ σήμερα.

Τι σημαίνει Broken Blue; Γιατί «broken» και γιατί «blue»;
Το όνομα προέκυψε όταν σκεφτόμασταν ποιος τίτλος από τα κομμάτια του δίσκου θα ήταν πιο κατάλληλος για να τον χαρακτηρίσει. Και το Βroken Blue έχει δύο στοιχεία που ήταν αρκετά για να το επιλέξουμε. Το «broken» ταιριάζει με το broken time που πολύ συχνά χρησιμοποιούμε στα κομμάτια μας σαν βασικό τρόπο με τον οποίο εκφράζεται το groove. «Broken» στη τζαζ είναι το σπασμένο παίξιμο, όταν οι μουσικές φράσεις να δίνουν την αίσθηση ενός κατακερματισμού, σαν να βλέπεις μια εικόνα μέσα από έναν σπασμένο καθρέφτη. Και το «blue» είναι ένα χρώμα που έχει χαρακτηρίσει όλη την jazz δισκογραφία, τόσο με τα blues σαν ρίζες της τζαζ (και το κομμάτι άλλωστε είναι σε blues φόρμα), όσο και με τις blue notes .

Υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο ή αναφορά που «δένει» τα κομμάτια του άλμπουμ. Υπάρχει κάποιο story/μέρος/άνθρωπος που ενέπνευσε κάποιο από αυτά;
Τα κοινά στοιχεία που υπάρχουν στο άλμπουμ προκύπτουν από τους κοινούς μουσικούς κώδικές και μια κοινή αισθητική που ακολουθούμε ως τρίο. Είναι ένα άλμπουμ μοντέρνας τζαζ, μια προσέγγιση που αναζητά όλο και περισσότερη ελευθερία στη διαχείριση της μελωδίας, της αρμονίας, του ρυθμού, της φρασεολογίας, των τρόπων αφήγησης και της φόρμας. Ωστόσο, κάθε κομμάτι του άλμπουμ διηγείται μια ξεχωριστή ιστορία και έχει ξεχωριστή αφετηρία ως προς τη σύνθεσή το κλίμα και τη διάθεσή τους. Για παράδειγμα, το Rubicòn είναι μια νοσταλγική αφιέρωση στον αγαπημένο μας φίλο Marcos Gonzàlez και το τρομερό του μπαρ Rubicòn στο Santander, ενώ το Portrait in Yellow μοιάζει να περιγράφει μια μελαγχολική εικόνα σε ένα αστικό τοπίο κάποιο σούρουπο.

Είστε τρεις μουσικοί με ξεχωριστές πορείες και αναφορές. Τι στοιχεία φέρνει ο καθένας στο γκρουπ και πώς τα εξισορροπείτε;
Αναστάσης: Πραγματικά δύσκολη ερώτηση. Παρατηρούμε ότι κάθε φορά που αλλάζει ένας από εμάς, το αποτέλεσμα είναι τελείως άλλο. Και κάθε φορά που παίζουμε με την ψυχή μας γίνεται κάτι πολύ ιδιαίτερο. Δεν νομίζω ότι μπορώ να ξεχωρίσω τι είναι αυτό που φέρνει ο καθένας αλλά ξέρω σίγουρα ότι είναι πολύτιμο και απαραίτητο για να προκύψει ο ήχος του συγκεκριμένου group.
Σπύρος: Το ζητούμενο για κάθε γκρουπ είναι η δημιουργία κοινών τόπων στους οποίους κάθε μέλος μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα ως μέρος της κοινότητας. Στο Spiral έχουμε επιλέξει να μην υπάρχει leader αλλά ισότιμα ο καθένας να καταθέτει ιδέες, προτάσεις και να πειραματίζεται ελεύθερα με οτιδήποτε τον απασχολεί μουσικά. Γίνονται πολλές δοκιμές, κάποια πράγματα πετυχαίνουν, κάποια όχι. Ξέρουμε πια ο ένας τον άλλον μουσικά, τις προτιμήσεις, τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες του καθενός και υπάρχει πάντα εμπιστοσύνη. Τα πρώτα χρόνια δουλεύαμε πολύ πάνω στους κώδικες, τελευταία οδηγούμαστε περισσότερο από το αυτί και το ένστικτό μας.

Αρίωνας: Ορμή και η καθαρότητα όλων των νοτών, η άλλοτε λυρικότητα και η άλλοτε επιθετικότητα των φράσεων με τη συνοδεία των άλλοτε γυμνών και άλλοτε μεστών του ακόρντων, μεγάλος και επίμονος ήχος, αιχμηρές και αποφασισμένες άλλοτε δηλωτικές και άλλοτε περιγραφικές φράσεις, το σπασμένο time και η πάντοτε μπροστινή διάθεση στο time αλλά και στα σόλο, αυτά είναι κάποια βασικά στοιχεία του Σπύρου, το μυτερό πιάτο, τα συνήθως μεσαιοψιλά κουρδισμένα δέρματα, η κυκλική αίσθηση του φρασαρίσματός του, η άλλοτε απαλές λυρικές του και οι άλλοτε πυκνές νευρικές και επιθετικές σκούπες του, το επίμονο του πιάτο, η αγάπη του για την κυκλική αίσθηση της ροής των σόλων του, η λεπτή αίσθηση του touch του στα τύμπανα, η ευγενική του και δηλωτική του μπότα που άλλοτε επιθετικά θέτει την παρουσία της, αυτά είναι κάποια από τα βασικά στοιχεία του Αναστάση. Εκεί είναι που συναντιόμαστε όλοι και μαζί με τα δικά μου βασικά στοιχεία χορεύουμε μέσα σε έναν κόσμο ήχου ρυθμού νοτών χρωμάτων και μουσικών χώρων...Εκεί οι αναφορές και οι ξεχωριστές πορείες παύουν να μιλούν και τον λόγο παίρνει η μουσική μας και καλλιτεχνική μας σκέψη που είναι ένα.

Το Spiral Trio κλείνει 10 χρόνια. Ποιες είναι οι προκλήσεις μιας μακρόχρονης συνεργασίας; Υπάρχουν ευκολίες, «επαναλήψεις»; Πώς ανανεώνετε το υλικό σας;
Όπως σε κάθε σχέση όταν υπάρχει ειλικρίνεια, περιεχόμενο και προοπτική, η σχέση προχωράει. Περνάει από πολλά στάδια, πολλές φορές με δυσκολίες και όλοι μεγαλώνουμε μέσα σε αυτό και μέσω αυτού. Η ισορροπία προκύπτει επειδή κάποιος αποδέχτηκε κάτι με το οποίο ίσως διαφωνούσε και κάποιος άλλος πήρε την πρωτοβουλία να οδηγήσει όταν μέσα του ένιωθε σίγουρος. Το καλό με εμάς είναι ότι ποτέ δεν λέμε «το βρήκαμε, αυτό είναι», οπότε υπάρχει πάντα μια αίσθηση ότι όλα είναι μπροστά, ότι το καλλιτεχνικό, που είναι και το ζητούμενο, είναι πάντα ανοιχτό. Το υλικό ανανεώνεται όταν γράφουμε νέα κομμάτια αλλά και όταν παίζουμε τα παλιά με φρέσκο τρόπο. Η αγάπη για την περιπέτεια μέσα στην Τέχνη που χαρακτηρίζει και τους τρεις μας, φέρνει πολύ συχνά εκπλήξεις που δεν μας αφήνουν να πλήξουμε. Φυσικά η βαθιά σύνδεση που υπάρχει είναι μεγάλη “ευκολία” για να μπει κανείς μέσα σε μια μουσική περιπέτεια.

Το άλμπουμ στηρίχθηκε και από μια καμπάνια crowdfunding. Πώς πήγε αυτό; Πώς ήταν σαν εμπειρία η στήριξη του μουσικού κοινού (και) με αυτόν τον τρόπο;
Το crowdfunding καταρχήν ήταν ανάγκη και όχι επιλογή από άποψη. Έπρεπε να στηρίξουμε την επιλογή μας να βγάλουμε τον δίσκο σε μια καλή εταιρεία του εξωτερικού και μας άρεσε η ιδέα να χρηματοδοτηθεί η παραγωγή του δίσκου με την προαγορά του από τους ανθρώπους που θα μας υποστήριζαν. Αυτό που ήταν εκπληκτικό και συγκινητικό ήταν η ανταπόκριση που είχε η καμπάνια. Μας γέμισε με αισιοδοξία αλλά και με μια αίσθηση ευθύνης να ολοκληρώσουμε την διαδικασία στον χρόνο της και να σταθούμε στο καλλιτεχνικό ύψος που μια τέτοια υποστήριξη επιβάλλει. Ήταν πέραν των προσδοκιών μας και είμαστε πραγματικά ευγνώμονες γι’ αυτό!

Πώς λειτουργείτε στη συνθήκη της πρόβας; Πότε το interplay και η αυτοσχεδιαστική ελευθερία μπαίνει σε πιο στέρεα κανάλια και “οργανώνεται”; Έχετε κάποια τελετουργία;
Σ.,Α.:Στην αρχή της συνεργασίας μας έγιναν πολλές ακρότητες και πολλοί πειραματισμοί που πολλές φορές δεν κατέληγαν κάπου αλλά έφτιαξαν το υπόβαθρο για να μπορούμε να συνεννοούμαστε στο τι δουλεύει και τι όχι. Ο καθένας με την μελέτη και το προσωπικό του ψάξιμο βρήκε πως πρέπει να διαχειρίζεται ένα υλικό που έχει πολλές απαιτήσεις. Έτσι τώρα μπορούμε να μπούμε μέσα σε ένα μουσικό περιβάλλον που έχει έντονο interplay έχοντας μεγαλύτερη σιγουριά, ασφάλεια και ελευθερία. Πλέον ακολουθούμε περισσότερο το καλλιτεχνικό μας ένστικτο. Όταν δοκιμάζουμε διάφορα πράγματα, είτε αποφασίζουμε επί τόπου αν μας αρέσουν ή τα ηχογραφούμε και τα ξανακούμε αφού τα χωνέψουμε λίγο και τα κουβεντιάζουμε στην επόμενη πρόβα.
Α: Εμφανίζεται μια νότα. Ένας τζαζ μουσικός αποκλείεται να την αφήσει να περάσει χωρίς να παίξει με αυτήν. Φανταστείτε να εμφανισθεί η πρώτη φράση… Ο τζαζ μουσικός ενθουσιασμένος θα την εξερευνήσει από τις περισσότερες μεριές που μπορεί… Φανταστείτε λοιπόν ένα ολόκληρο σόλο. Το interplay δεν σταματάει ποτέ. Η τζαζ βασίζεται στο ρίσκο και τη φαντασία. Τα στέρεα κανάλια τότε εξαφανίζονται. Παίζει κάποιος λοιπόν μία φράση. Η φράση χρειάζεται να δημιουργεί έναν χώρο. Μόλις παιχτεί η φράση, μέσα στην παύση που ακολουθεί την φράση ενυπάρχουν πάρα πολλές φράσεις που δυνητικά θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την πρώτη. Ποια από όλες αυτές λοιπόν θα παίξεις; Θα επιλέξεις αυτήν που συνεχίζει και εξελίσσει τον χώρο που άνοιξε η πρώτη. Σε αυτή τη διαδικασία ο μουσικός καλείται να είναι σε μια συνεχή κατάσταση ετοιμότητας να ρισκάρει και να επιλέξει την κάθε κατάλληλη για αυτόν και τον χώρο επόμενη φράση. Έτσι το interplay, το ρίσκο και η αυτοσχεδιαστική ελευθερία δεν καλούνται κάποια στιγμή να μπουν σε πιο στέρεα κανάλια.. Όλα αυτά μαζί είναι τα ζητούμενα της κάθε στιγμής του τζαζ μουσικού. Ορίζουν τον τζαζ μουσικό.

Στο (σχεδόν 20ωρο) ντοκιμαντέρ Jazz του Ken Burns, o Wynton Marsalis μιλά για την τζαζ σαν μια «διαπραγμάτευση» μεταξύ των μουσικών, αλλά ταυτόχρονα τονίζει και την αυτονομία, την ανάδειξη της προσωπικότητας του κάθε μουσικού μέσα από το σόλο. Το άλμπουμ σας παίζει πολύ με τις διαφορετικές ισορροπίες ανάμεσα στα σόλο και το σύνολο.
Ο Marsalis στο πολύ σημαντικό αυτό ντοκιμαντέρ αναφέρεται με μεγάλη ευστοχία στη δημοκρατία σαν διαδικασία μέσα σε ένα jazz group. Όλοι μας έχουμε σαν πρώτο και κύριο στόχο να υπηρετήσουμε το σύνολο. Να βγει η μουσική φρέσκια και ζωντανή, να ρέει η ενέργεια των τριών μέσα από το κοινό χρώμα που θέλουμε για το κάθε κομμάτι. Δεν θα μπορούσε να το πει καλύτερα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει και η ώρα του σόλο, το οποίο είναι θεμελιακό συστατικό της τζαζ. Εκεί ο μουσικός καλείται να εκφράσει την δική του πλευρά για το κοινό θέμα του εκάστοτε κομματιού πάντα με το ένα αυτί στραμμένο στον δικό του κόσμο και το άλλο στο σύνολο. Δημιουργείται έτσι ένας εκπληκτικός διάλογος του συνόλου με το άτομο. Η μονάδα κρατάει την ιδιαιτερότητά της αλλά δεν ξεχνάει ποτέ ότι βρίσκεται μέσα σε έναν οργανισμό που πρέπει να παραμείνει ζωντανός γιατί αλλιώς χάνεται και ο ίδιος. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τον μουσικό που συνοδεύει τον σολίστα, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για μοντέρνα τζαζ.

Τι είναι αυτό που σας δημιουργεί την αίσθηση ότι ένα κομμάτι έχει ολοκληρωθεί; Είναι τεχνικό; Ζήτημα αρμονίας; Ή είναι περισσότερο ένστικτο;
Α: Είναι και τα τρία μαζί. Ξεκινάς πάντα από το χρώμα, την αίσθηση που θέλεις να έχει ένα κομμάτι και πολύ γρήγορα πας στα τεχνικά για να βοηθήσεις τους συμπαίκτες σου να βρεθούν πιο κοντά σε αυτό που έχεις φανταστεί. Όταν τα τεχνικά έχουν καλυφθεί πολύ συχνά το κομμάτι είναι εκεί, αλλά όταν δεν είναι (γιατί το ακούς και δεν έχει τον χώρο, το χρώμα που ήθελες) τότε ξαναπάς στο γενικό και ο κάθε ένας από εμάς καταλαβαίνει τις μικρές ή μεγάλες αλλαγές που πρέπει να κάνει για να επιτευχθεί ο στόχος. Τότε σιγά σιγά φτιάχνεται μια εσωτερική αρμονία του κομματιού, σαν να βρίσκει μόνο του αυτό που χρειάζεται, αρχίζει να το ζητάει ή καλύτερα να το φωνάζει και εσύ πρέπει απλά να ανοίξεις τις κεραίες σου και να πας προς τα εκεί.
Σ: Νομίζω πως δεν μπορούμε να μιλάμε για ολοκλήρωση στην τζαζ, αφού που πέρα από την τεχνική, το σόλο και η περιπέτεια που την χαρακτηρίζουν δεν εγγυώνται τίποτα εκ των προτέρων. Αυτό στο οποίο στοχεύουμε είναι μια αρτιότητα που βασίζεται στο να υπάρχει όσο γίνεται περισσότερο σαφήνεια σε αυτό που κάνουμε, φαντασία, ποικιλία, ξεκάθαρη μουσική πορεία, να δημιουργείται επίσης ξεκάθαρο μουσικό κλίμα και να υπάρχει ενέργεια και σύμπνοια μεταξύ των τριών.

Αυτοσχεδιασμός, μουσική ελευθερία, διάλογος μεταξύ των μουσικών. Ποιες από τις αξίες της τζαζ φροντίζετε, ως δάσκαλοι μουσικής και εσείς οι ίδιοι, να περνάτε στους μαθητές σας;
Όλες! Όμως, το πιο σημαντικό είναι να μεταφέρεις την επιθυμία σου, την αγάπη σου για την μουσική στον μαθητή. Τα τεχνικά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο καλύπτονται αλλά ο έρωτας για την μουσική είναι αυτός που θα σε κάνει να θες να ξυπνήσεις το πρωί και να μελετήσεις για ώρες μόνος σου σε ένα στούντιο.

Η τζαζ, στην Ελλάδα, σήμερα. Είστε αισιόδοξοι με την εικόνα της; Θα θέλατε η σκηνή να μεγαλώσει κι άλλο, να αποκτήσει περισσότερη εξωστρέφεια;
Α: Η σκηνή σήμερα έχει πολύ καλό επίπεδο και αυτό που ήδη διακρίνεται ως η συνέχειά της μοιάζει ακόμα καλύτερο. Πολλά group πλέον παίζουν σε υψηλό αισθητικό επίπεδο με αυτοσχεδιαστές που ξέρουν και θέλουν να πουν μια ιστορία φρέσκια και ζωντανή. Τα νέα παιδιά έχουν μεστό και ώριμο παίξιμο με βαθιά γνώση της ιστορίας αλλά και μια επαφή με το σήμερα που μόνο η νεότητα τη δίνει τόσο εύκολα. Νομίζω και εύχομαι με τέτοια πρώτη ύλη σιγά σιγά να φτιαχτεί και ένα δίκτυο υποστήριξής της. Τόσο σε επίπεδο κοινού, όσο και σε επίπεδο μαγαζιών, συναυλιακών χώρων και γιατί όχι και μιας κρατικής βοήθειας.

Σ: Αυτή τη στιγμή, η σκηνή της τζαζ στην Ελλάδα είναι πολυπληθέστερη από ποτέ και είναι σίγουρα σε ανοδική πορεία, πράγμα που δείχνει ότι υπάρχει μια νέα γενιά που αποζητά μια υγιή σχέση με τη μουσική. Ωστόσο, προκειμένου να επιβιώσει, να έχει διάρκεια και να ανθίσει, χρειάζεται και κάποιες δομές, χώρους να παίζει, αξιοπρεπείς αμοιβές και ένα μεγαλύτερο κοινό που να αντιλαμβάνεται πρώτα πρώτα ότι μουσική δεν είναι μόνο το τραγούδι. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή είναι μακριά από αυτό. Όχι ότι έξω είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα, απλώς εδώ είμαστε δυο βήματα πίσω. Οι ίδιοι οι μουσικοί μπορούν, και πολλοί από αυτούς κάνουν σπουδαία πράγματα με τη στάση τους και τη δράση τους όπως και κάποιοι χώροι που φιλοξενούν ζωντανή τζαζ με χίλιες δυσκολίες, αλλά αυτό δεν αρκεί. Η αλλαγή πρέπει να είναι κυρίως κοινωνική και πολιτισμική, η τζαζ δηλαδή, και κάθε μορφή τέχνης να προκύπτει από την ανάγκη των ανθρώπων να καλλιεργούν το πνεύμα τους, και με αυτό φτάνουμε εκεί που φτάνουμε πάντα, στο πώς είναι ο πολιτισμός και η παιδεία μας.

Αρκετές κριτικές κάνουν λόγο για την πιο «ώριμη» και πολλά υποσχόμενη δουλειά σας. Τι περιλαμβάνει λοιπόν το μέλλον του Spiral Trio;
Πρώτα απ’ όλα θέλουμε να συνεχίσουμε με το ίδιο πάθος αυτό που κάνουμε σαν ομάδα. Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε σε νέο υλικό, το δοκιμάζουμε σε πρόβες και συναυλίες και όταν ωριμάσει θα το καταγράψουμε και θα έχουμε έναν νέο δίσκο με originals μάλλον μέσα στο 2023. Μέσα στον χειμώνα έπονται πολλά παιξίματα, συναυλίες εντός και εντός συνόρων αλλά και κάποιες συνεργασίες που επιθυμούμε πολύ να γίνουν με μουσικούς που εκτιμάμε.

Το Spiral Trio θα παρουσιάσει τον δίσκο «Broken Blue» στο Half Note Jazz Club την Πέμπτη 20 Οκτωβρίου.