Berthe Weill: Η ξεχασμένη έμπορος τέχνης που ανέδειξε τον Πικάσο και τον Μοντιλιάνι
Η Berthe Weill είχε προίκα 4.000 γαλλικά φράγκα, αλλά δεν ήθελε να ξοδέψει ούτε ένα για να παντρευτεί.
Η 36χρονη γυναίκα από το Παρίσιείχε καλύτερα πράγματα να αγοράσει, όπως πίνακες με ταυρομαχίες από κάποιον άσημο Ισπανό ζωγράφο.
Ήταν φτηνοί και αρκετά ενδιαφέροντες για να τους κρεμάσει στους τοίχους της γκαλερί που είχε ανοίξει στο Παρίσι, στην rue Victor Massé, τον Δεκέμβριο του 1901.
Το έκανε με τα χρήματα που είχε φυλαγμένα για να γίνει η κυρία κάποιου κυρίου. Το μότο που είχε τυπώσει στις επαγγελματικές κάρτες της επιχείρησης, της Galerie Berthe Weill ήταν το εξής: «Ένα μέρος για τα νιάτα», μετατρέποντας το μικρό μαγαζί της σε καταφύγιο για τη μοντέρνα τέχνη του 20ου αιώνα, που ακόμη δεν είχε αναγνωριστεί.
«Ήταν τελείως αφοσιωμένη στη μοντέρνα τέχνη. Ήταν ένα είδος πάθους» αναφέρει η Marianne Le Morvan, συγγραφέας της βιογραφίας της Weill. «Ήταν η μόνη που έκανε έκθεση με άγνωστους και ασυνήθιστους καλλιτέχνες, κάτι που ήταν ριψοκίνδυνο εμπορικό στοίχημα».
Η Weill αγόρασε, εξέθεσε και πούλησε τη δουλειά του Πάμπλο Πικάσο πριν καν αυτός μετακομίσει στο Παρίσι ή δημιουργήσει τα έργα για τα οποίο θεωρείται σήμερα μύθος του μοντερνισμού.
«Η άσχημη Εβραία γεροντοκόρη με χοντρά γυαλιά σαν γυάλα ψαριών», όπως την περιέγραφε ο βιογράφος του Πικάσο, έκανε εκθέσεις με έργα του ζωγράφου πολλές φορές. Πούλησε, μάλιστα, το «Moulin de la Galette», που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Guggenheim για 250 φράγκα σε έναν εκδότη εφημερίδας.
Ο ίδιος αγόρασε άλλο ένα έργο από την Weill, μια νεκρή φύση του Ανρί Ματίς, η πρώτη για τον νεαρό καλλιτέχνη του φωβισμού. Οι άλλοι έμποροι ήταν πιο επιφυλακτικοί από την ίδια και δεν επένδυαν σε άγνωστους, ασήμαντους καλλιτέχνες, όπως έλεγαν.
Όμως εκείνη επέμενε. Έκανε εκθέσεις με αυτούς τους μελλοντικούς τιτάνες της μοντέρνας τέχνης, όταν κανείς άλλος δεν τολμούσε. Το ίδιο έκανε και για ακόμη 400 καλλιτέχνες, όπως οι André Derain, Georges Braque, Aristide Maillol, Kees van Dongen, Maurice de Vlaminck, Suzanne Valadon και Maurice Utrillo.
Είχε το ταλέντο να ανακαλύπτει αστέρια πριν καν αυτά λάμψουν. Ήταν η μόνη έμπορος που έδωσε στον Ντιέγκο Ριβέρα μια solo έκθεση κατά τη διάρκεια του Μεξικάνικου μουραλισμού.
Όταν έδωσε στον Ιταλό ζωγράφο Αμεντέο Μοντιλιάνι το ένα και μοναδικό του one-man show το 1917, η αστυνομία σκανδαλίστηκε από τα ερωτικά γυμνά στα παράθυρα τη γκαλερί και διέταξε να απομακρυνθούν. Η πεισματάρα και μικροκαμωμένη Weill αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να τη μεταφέρουν στο τμήμα.
Στα μισά της 40χρονης καριέρας της άρχισε να αφιερώνει τις μισές εκθέσεις της σε γυναίκες καλλιτέχνιδες, όπως στις Emilie Charmy, Hermine David, Marie Laurencin, Jacqueline Marval και Valentine Prax.
Η λίστα των καλλιτεχνών που ανέδειξε και στήριξε συνεχίζεται. Άλλοι έγραψαν ιστορία ενώ άλλοι χάθηκαν από το προσκήνιο.
Από το 1901, που άνοιξε την γκαλερί της, μέχρι το 1941 που την έκλεισε λόγω του αντισημιτισμού και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φιλοξένησε αναρίθμητες εκθέσεις. «Πήραμε το ρίσκο να γίνουμε μοντέρνοι», έγραψε η ίδια στα απομνημονεύματά της.
Τα ρίσκα που έπαιρνε ήταν αξιοθαύμαστα. Τότε, δεν υπήρχε αρκετός χώρος στην αγορά για καλλιτέχνες που μόλις ξεκινούσαν -πόσο μάλλον για γυναίκες.
Η Weill ήταν αυτή που τους ανακάλυπτε. Στη συνέχεια, αυτοί μετακινούνταν σε άλλες, μεγαλύτερες γκαλερί που τους πρόσφεραν περισσότερα χρήματα. Πάντα, όμως, της ήταν ευγνώμονες και την τιμούσαν. Η Gertrude Stein έγραψε στη βιογραφία της: «Σχεδόν όλοι που έγιναν αργότερα διάσημοι πούλησαν την πρώτη τους δουλειά σε εκείνη».
Και μπορεί τα ιστορικά-καλλιτεχνικά διαπιστευτήριά της να ήταν εντυπωσιακά, ποτέ όμως δεν έφτασε την φήμη των άλλων Παριζιάνων εμπόρων. Έδωσε στους καλλιτέχνες την ώθηση για να ξεκινήσουν, αλλά δεν ήταν παρά μια υποσημείωση στη βιογραφία τους.
Γιατί λοιπόν διέφυγε της προσοχής της ιστορίας της τέχνης; Ήταν κάτι μεταξύ αντιφεμινισμού και αντισημιτισμού, καθώς ήταν φτωχή, άσχημη και κοντή, δεν έβγαλε πολλά λεφτά και δεν έγινε ποτέ διάσημη, όπως αναφέρει άλλος βιογράφος της.
Ακόμη, δεν υπάρχουν πολλά αρχεία και πληροφορίες για την ίδια. Πέθανε το 1951 σε ένα απλό, φτωχό διαμέρισμα, συνεχίζει όμως να ζει μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών που βοήθησε. Όπως έγραψε η ίδια στα απομνημονεύματά της: «Να παλεύεις! Να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου! Αυτή είναι η ιστορία της ζωής μου!».
