Νένα Μεντή: «Ήμουν τόσο ξινή, δεν υπήρχε περίπτωση να με γουστάρει κάποιος»

Πενήντα έξι χρόνια στο θέατρο μετρά η Νένα Μεντή και τίποτα δεν δείχνει να έχει μειώσει την όρεξη και την ορμή της για τα έργα, το σανίδι, την περιπέτεια. Με μια αμεσότητα και μια αλήθεια που γεννά, αμέσως, ζεστασιά και οικειότητα, η ηθοποιός των «ιστορικών» πλέον τηλεοπτικών σειρών -«Τρεις Χάριτες», «Δις εξαμαρτείν»- και θεατρική «Ευτυχία Παπαγιαννόπουλου», δεν μασάει τα λόγια της. Ισως γι΄αυτό έχει αναπτύξει μια ξεχωριστή σχέση με το κοινό.

Και συνεχίζει: Τώρα ετοιμάζεται να παίξει την κυρία Αλβινγκ στους «Βρυκόλακες» του Ιψεν, στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θέατρου, σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή. Ενα έργο που αγαπάει πολύ απ΄τα χρόνια της σχολής, ένα έργο που έχει δει δεκάδες φορές στην παράσταση με την Παξινού και τον Μινωτή. Κι έχει τόσα να πει για τους «βρικόλακες» που βρίσκονται κάθε μέρα δίπλα μας.

«Εχω δει 60 φορές τους “Βρυκόλακες”»

«Η πρόταση για τους “Βρυκόλακες” ήρθε σταδιακά. Με τον Σταμάτη Φασουλή ήταν να κάνουμε στο Εθνικό την “Αυλή των θαυμάτων” του Καμπανέλλη, λόγω των 100 χρόνων από τη γέννησή του, και είχα πει “ναι”. Η “Αυλή” ήταν και το πρώτο έργο με το οποίο βγήκα στο θέατρο, στη Νέα Ιωνία με τον Γιώργο Μιχαηλίδη. Το είχα παίξει και στο Θεσσαλικό. Τότε έκανα τη Βούλα, τώρα θα έπαιζα την Αννετώ. Αφού ναυάγησε ο Καμπανέλλης, η πρόταση ήταν να κάνουμε ή τους “Βρυκόλακες” ή την “Επίσκεψη της Γηραιάς Κυρίας”. Εγώ προτιμούσα το δεύτερο, το Εθνικό το πρώτο. Κι έτσι ξεκινήσαμε.

Εχω δεί γύρω στις 60 φορές τους “Βρυκόλακες” με την Παξινού. Επαιζε ο άντρας μου και πήγαινα κάθε βράδυ –ήταν μια παράσταση για να τη βλέπεις. Είχα ένα αίσθημα πολύ περίεργο. Μετά σκέφτηκα ότι δεν υπάρχει περίπτωση να παίξω σαν την Παξινού, ούτε να τη μιμηθώ… Οπότε είπα “πάμε, κι ας φάω και τα μούτρα μου”. Και τι έγινε; Σε ποιον έχω να δώσω λογαριασμό. Θέλω να κάνω ό,τι καλύτερο, αλλά μπορεί να μην μου βγει. Ανθρωποι είμαστε…

Απ΄την άλλη εμπιστεύομαι πάρα πολύ τον Σταμάτη γιατί κι εκείνος έχει απ΄την σχολή το ίδιο κόλλημα με τους “Βρυκόλακες” -εμβληματικό έργο. Εχω δει και τον Μινωτή στον Οσβαλντ, γιατί μετά έπαιζε τον Πάστορα Μάντερς. Κι έτσι ξεκινήσαμε…

Δεν μπορούσα να πω όχι σε μια τέτοια πρόταση γιατί τέτοια έργα που εγώ αγαπώ, που ανήκουν σ΄ένα άλλο ρεπερτόριο το οποίο δεν γίνεται πια κι αν γίνεται είναι με μετα-μοντέρνο τρόπο που εμένα δεν μ΄ενδιαφέρει καθόλου. Θέλω να κάνω κάτι που ν΄αφορά αυτό που έγραψε ο συγγραφέας, ασχέτως αν δεν είμαι εγώ καλή. Σκέφτηκα ότι δεν έχω άλλη ευκαιρία μέσα σ΄αυτή την τόσο αντιπνευματική εποχή και το διαδίκτυο, αυτή την εικονική πραγματικότητα -για τους νέους κυρίως που αισθάνονται ότι έχουν ένα βήμα να μιλάνε, και γίνεται κομφούζιο. Εχω άρνηση, δεν μ΄ενδιαφέρει καθόλου το διαδίκτυο ούτε για μένα τι γράφεται. Εχω μάθει και μ΄αρέσει να έρχεται κάποιος απέναντί μου και να μου λέει αν του αρέσει ή όχι αυτό που κάνω. Στην επικοινωνία μου με τους ανθρώπους θέλω να τους βλέπω. Είμαι της κουβέντας, εγώ, είμαι πολύ του γέλιου και του μπλα-μπλα».

Η ζωή και η σκηνή

«Ναι, ίσως είναι κι αυτή η αμεσότητα που έχω. Σαν να μεταφέρω στη σκηνή κάτι απ΄αυτό που είμαι στη ζωή μου, γιατί αυτό είναι ο ηθοποιός –είναι κάτι άλλο; Τον εαυτό του φέρνει πάνω στην σκηνή ο ηθοποιός, την φωνή του, το μυαλό του, το σώμα του, το αίσθημά του. Και κολλάει πάνω άλλα κομμάτια. Αυτό είναι.

Παίζει μεγάλο ρόλο ο άνθρωπος στην επιτυχία του ηθοποιού. Βεβαίως ξέρουμε και ηθοποιούς, παλαιότερους, ιδίως όταν δεν υπήρχε η τηλεόραση, που δημιουργεί οικειότητα, που ήταν πολύ σπουδαίοι αλλά δεν είχαν καμία επαφή με τον κόσμο, ήταν απόμακροι. Κάποιοι ήταν και κακοί άνθρωποι και ταλαιπωρούσαν εμάς τους νεότερους τότε –αλλά δεν το΄ξερε ο κόσμος. Τώρα εύκολα γίνεσαι γνωστός και για δικά σου στοιχεία».

Το διαδίκτυο και η βία

«Αυτό που έχει σημασία και δεν φαίνεται στα διαδίκτυα είναι αυτό που έχει ο καθένας μας, το ζουμάκι σου, όπως το λέω εγώ. Πως να φανεί μέσα από ένα μηχάνημα που δεν σε βλέπει; Κι επειδή οι εποχές είναι δύσκολες, σκληρές και επικίνδυνες, νιώθω ότι όλο αυτό με το διαδίκτυο δημιουργεί και μια βία στον άνθρωπο. Το διαδίκτυο καταναλώνει μια επιθετικότητα, όχι απ΄όλους φυσικά. Αλλά υπάρχει ένας κόσμος που τη συσσωρεύει μέσα του, που δεν έχει παιδεία, που δεν εκφράζεται και πεινάει. Κι έχει την ευκολία να μπει εδώ και να βρίσει. Δεν θα βρίσει; Κάπου πρέπει να βρίσει… Κι ύστερα κάποιος απαντάει και μετά το πράγμα κλιμακώνεται. Γι΄αυτό και το θεωρώ επικίνδυνο –δεν φαίνεσαι κιόλας. Αν δεν συνεννοηθούμε μεταξύ μας πώς θα πάμε παρακάτω; Αλλά δεν βλέπω δείγματα βελτίωσης, βλέπω βία, μεγάλη…

Είμαι ένας άνθρωπος πολύ ζωντανός που αισθάνεται ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Αν και δεν είμαι αισιόδοξη για την κατάσταση, είμαι αισιόδοξη σαν άνθρωπος. Δεν μπορεί να ζήσει το εγγόνι μου σ΄αυτόν τον κόσμο –είναι τεσσάρων. Αλλά σκέφτομαι ότι όταν τον χειμώνα πολύς κόσμος μπορεί να κρυώνει, πώς να τον νοιάζει το αύριο; Τώρα τι γίνεται;».

Οικογένεια, τότε, τώρα, πάντα…

«Τι μας διαμορφώνει; Το σπίτι που μεγαλώσαμε, πέντε κουβέντες που ακούσαμε από τη μάνα και τους δικούς μας; Είναι αυτός ο ακρογωνιαίος λίθος στο μεγάλωμά μας; Εγώ πιστεύω πως ναι…

Η οικογένεια είναι η βάση και στους “Βρυκόλακες”, όλα από εκεί ξεκινούν, είναι τα πάντα. Πλάι στο μικρό αλλά ισχυρό κύτταρο που είναι η οικογένεια, είναι η κοινωνία. Αυτή είναι οι “βρυκόλακες”–η κοινωνία, η εκκλησία, το σχολείο, οι δάσκαλοι, οι φίλοι, οι γονείς των φίλων, όλο αυτό το ευρύ πλαίσιο… Ολα αυτά μεταφέρονται στην οικογένεια –ειδικά εκείνα τα χρόνια, και η οικογένεια αφομοιώνει αυτές τις αντιλήψεις και τις μεταφέρει και στην δική της ζωή. Είναι συγκλονιστικό έργο. Δεν νομίζω να υπάρχει άλλος συγγραφέας που να΄χει συμπυκνώσει τόσο πολύ αυτό το θέμα, που είναι το Α και το Ω.

Δεν υπάρχει άλλο μοντέλο να ζήσουμε εκτός απ΄της κοινωνίας, απ΄όσα ξέρουμε τουλάχιστον ως τώρα. Αν όμως υπήρχε ένα κράτος, μια κυβέρνηση που να νιάζεται πρωταρχικά για το κύτταρο της ζωής, την οικογένεια, το παιδί κι οι γονείς; Αλλά πότε νοιάστηκε κανείς; Δεν πρέπει απ΄την αρχή να υπάρχει μια μέριμνα σοβαρή και ουσιαστική -όχι μόνον οικονομική.

Οσο για την θέση της γυναίκας, τυπικά, ναι, έχει εξελιχθεί, αλλά ουσιαστικά όχι, δεν νομίζω. Βλέπουμε τις γυναικοκτονίες: Οι πιο πολλές ήθελαν να χωρίσουν και γι΄αυτό τις σκότωσαν. Ποια ελευθερία; Αυτό είναι Μεσαίωνας».

Το #metoo και το θέατρο

«Δεν έχω μιλήσει, πράγματι για όλο αυτό –παρά μόνον ότι είναι πάρα πολύ θλιβερά αυτά τα πράγματα. Τη γνώμη μου την έχω, αλλά μέχρι να τελειώσουν οι ιστορίες αυτές, την κρατάω για μένα. Μαθαίνω πολλά που είναι άσχημα με τη στάση ανθρώπων απέναντι στο θέμα, αψυχολόγητη. Και μιλάω για τους θύτες –ένας δεν δέχεται τίποτα απ΄όσα έχει κάνει και θεωρεί ότι όλοι λένε ψέματα, εκεί τι να πω;

Με τα 56 χρόνια που έχω στην δουλειά μπορώ να πω ότι έχω διαπιστώσει –πρόβες, παράσταση, καμαρίνια, ότι η εξουσία των ισχυρότερων, του πρωταγωνιστή ή της πρωταγωνίστριας, υπάρχει στο θέατρο. Απλώς εγώ, κι αυτό είναι θέμα χαρακτήρα, δεν την δέχομαι –δεν δέχτηκα τη μάνα μου και τον πατέρα μου, πήγα και είπα στην Παξινού, “μην το ξανακάνεις αυτό” κι ήμουν είκοσι χρονών… Εγώ είχα μια στάση μέσα στη δουλειά που κανείς δεν μπορούσε να θίξει την Νένα και την αξιοπρέπειά της. Το ερωτικό εμένα πολύ λίγες φορές μου προέκυψε, ήμουν τόσο ξινή, δεν υπήρχε περίπτωση να με γουστάρει κάποιος, τι να με κάνει; Να στύψει το λεμόνι; Ειδικά στα νιάτα μου. Απ΄την άλλη ήμουν πολύ μέσα στην δουλειά και παρατηρούσα. Ημουν και πολύ κριτική, αυστηρή, πάντα. Ισως γιατί αισθανόμουν ότι έπρεπε να δυναμώσω και να μεγαλώσω τις αντιστάσεις μου. Τώρα έχω μαλακώσει. Μου είχε πει ο μπαμπάς μου –ο οποίος ευθύνεται για την αυτοπεποίθησή μου σαν άνθρωπο, “θα δουλέψεις μέσα στο θέατρο επειδή σου αρέσει και το πιστεύεις και δεν θα σου πάρει κανείς τη θέση σου αλλά ούτε κι εσύ κανενός άλλου… Υπάρχει χώρος για όλους”.

Εχουμε μια μεγάλη ευθύνη οι εργαζόμενοι ηθοποιοί και βάζω και τον εαυτό μου μέσα αν και με τα χρόνια έχω αποκτήσει με τον κόσμο μια σχέση διαφορετική –σαν να γουστάρουν κάποιοι άνθρωποι να΄ρθουν να με δουν. Φταίμε κι εμείς οι ηθοποιοί γιατί έχουμε τέτοια ανασφάλεια ότι “αν φύγω εγώ από μια δουλειά, που θα ξαναβρώ;”, κι ίσως “ούτε ο δίπλα να με πάρει γιατί θα του μιλήσει ο άλλος”… Κι αυτή η ανασφάλεια δεν τελειώνει ποτέ.

Αλλά γι΄αυτό η ευθύνη είναι πιο πάνω και εννοώ και το Σωματείο μας –τουλάχιστον από τότε που είμαι εγώ στο θέατρο. Δεν στήριξε τους ηθοποιούς ουσιαστικά, τους εργαζόμενους. Αυτή τη στιγμή οι ηθοποιοί παίρνουν έναν άθλιο μεροκάματο και παίζουν με την παράσταση και μιλάω για ηθοποιούς με σαράντα χρόνια στο θέατρο.

Νομίζω ότι το Σωματείο, έπρεπε να έχει σκιστεί εδώ και χρόνια να προστατεύσει τους ηθοποιούς. Εγώ είμαι συνταξιούχος και η σχέση μου με το ΣΕΗ είναι διαφορετική αλλά και πριν, μια με διέγραφαν, μια μ΄έπαιρναν πίσω. Και επανέρχομαι: Από που αρχίζει η προστασία; Απ΄το κράτος και τις σχολές. Αρα το Σωματείο πρέπει να συνεργαστεί με τα υπουργεία, τους εργαζόμενους και ό,τι αυτό συνεπάγεται για να προστατεύσει τους ηθοποιούς. Δεν μπορεί να βγάζουν 500 ηθοποιούς τον χρόνο οι σχολές; Που θα πάνε; Πως θα πληρωθούν;

Εμαθα ότι στην τηλεόραση, που φέτος τα σίριαλ είναι πάνω από σαράντα, οι ηθοποιοί, όχι οι διάσημοι και οι πρωταγωνιστές, παίρνουν τα πιο ευτελή λεφτά που μπορείς να ακούσεις, 40, 50 ευρώ το επεισόδιο. Κι αν ζητήσεις και κάτι παραπάνω υπάρχουν 15 απ΄έξω που περιμένουν. Αυτό το θέμα ποιος θα το λύσει; Γι΄αυτό κι οι ηθοποιοί δουλεύουν κάπου αλλού, και παίζουν ίσα-ίσα μήπως και τους δει κάποιος –αλλά έτσι καταστρέφουν την τέχνη τους. Σαν να΄ναι οι ηθοποιοί αποκλεισμένοι, δυστυχισμένοι, θλιμμένοι, θλιβεροί άνθρωποι».

Η τηλεόραση, τα λεφτά και οι άλλοι

«Οταν εγώ δούλεψα πολύ στην τηλεόραση, έβγαλα και λεφτά, γιατί πληρωνόμουν πάρα πολύ καλά, να σκεφτείς έχω ακόμα από εκείνα τα λεφτά –τόσα ξοδεύω κι εγώ… Η τελευταία μου δουλειά ήταν το “4” του Παπακαλιάτη, έναν άνθρωπο που εκτιμώ, άψογος επαγγελματίας που στηρίζει την ομάδα του. Είναι καλή πάστα ανθρώπου ο Χριστόφορος.

Τότε λοιπόν που εγώ έκανα τις “Τρεις Χάριτες” δεν με ήξερε κανείς αλλά μέσα στα τρία χρόνια που κράτησαν, πήρα δεκαπλάσια λεφτά απ΄τα πρώτα. Μετά ήταν το “Δις εξαμαρτείν”. Τότε οι ηθοποιοί που δούλευαν (σ.σ. σε μικρότερους ρόλους) στη σειρά δεν έπαιρναν αυτά τα άθλια λεφτά που παίρνουν σήμερα.

Μου πρότειναν φέτος να παίξω στο “Βραχιόλι της φωτιάς” στην ΕΡΤ, που σκηνοθετεί ο Γκικαπέππας, ένας πολύ καλός σκηνοθέτης. Αλλά δυστυχώς, για δικούς μου λόγους δεν μπόρεσα τελικά να συμμετάσχω. Ηταν ένας ρόλος γκεστ, θα είχα έξι γυρίσματα και θα΄παιρνα και καλά λεφτά. Τέτοια πράγματα θά'θελα να κάνω. Είχα πέντε προτάσεις φέτος, αλλά πώς να πάω; “Βρυκόλακες” με σίριαλ δεν γίνεται. Κάθε χρόνο έχω προτάσεις. Στον “Σασμό” δεν μου είχαν πει να παίξω; Η διανομή ήταν τότε τελείως διαφορετική. Οχι δεν μετάνιωσα που δεν έπαιξα, καθόλου. Γιατί εμένα δεν με τσιγκλίζουν τα λεφτά. Εκανα τρία σπίτια με τα σίριαλ –έχω κι ένα στη Σύρο, έχει και η κόρη μου ένα στο νησί. Να σκεφτείς έχω αυτοκίνητο 49 χρόνια το ίδιο. Εχω μάθει και στα λίγα.

Αυτό που θα με συγκινήσει σε σίριαλ είναι να παίξω για λίγο έναν ωραίο ρόλο, μια ωραία γυναίκα, μια γριά, μια κουτσή. Κάποια στιγμή όμως θα κάνω κάτι.

Επιπλέον αποφεύγω την τηλεόραση με τα πολλά γυρίσματα γιατί η κόρη μου ζει πια στην Σύρο - είναι δασκάλα χορού κι ο άντρας της είναι συριανός. Κι όποτε έχω χρόνο εγώ θέλω να πηγαίνω να την βλέπω, να βλέπω και το εγγόνι μου».

Αλήθειες κι ενοχές

«Αυτό που έχω σαν Νένα και σαν μυαλό κι αυτό που έμαθα από τον μπαμπά μου είναι να μην έχω ενοχές στην ζωή μου. Ολοι μας είναι να περάσουμε από πολλά πράγματα, πολύ δύσκολα, κακά –κι ίσως έτσι γλυκαίνεις και την πίκρα άλλων ανθρώπων. Ναι, έχω μια αλήθεια σαν άνθρωπος που είναι άσχετη με το ηθοποιός, αλλά βγαίνει στη σκηνή και το καταλαβαίνω αυτό.

Κι η Κυρία Αλβινγκ στους “Βρυκόλακες”, η Νένα θα είναι. Οχι δεν θα μπορούσα να κρύψω σήμερα τόσα μυστικά, τόσα ψέματα, τότε όμως, δεν ξέρω… Εχω και κάποια κομμάτια της ζωής μου δύσκολα, ιδιαίτερα για την άλλη πλευρά, αλλά μεγάλωσα με υγεία, όχι όμως αμοράλ. Ο μπαμπάς μου μίλαγε στα παιδιά του σαν να ήταν μεγάλα –σ΄εμένα κυρίως, μ΄αγαπούσε και με θαύμαζε. Σαν να πήρα κομμάτια υγείας απ΄το σπίτι, η αυτοπεποίθηση είναι ίσως το πιο σημαντικό. Είναι δύσκολο και θέλει δουλειά για να την διατηρήσεις. Και βλέπω ηθοποιούς που τους έχει αποδεχτεί ο χώρος, η συντεχνία, να έχουν ακόμα θέμα αυτοπεποίθησης –ίσως μέχρι να αποδεχτούν οι ίδιοι τον εαυτό τους».

«Βρυκόλακες» του Ερρίκου Ιψεν. Σκηνοθεσία-απόδοση Σταμάτης Φασουλής. Παίζουν: Νένα Μεντή, Αργύρης Πανταζάρας, Περικλής Μουστάκης, Γιώργος Ζιόβας, Κατερίνα Μαούτσου. Στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου -πρεμιέρα 26 Οκτωβρίου 2022.