Ποιος ήταν τελικά ο Άγιος Βαλεντίνος;
Αν μια γιορτή έχει υποστεί τη μεγαλύτερη κριτική, αλλά παρ' όλα αυτά κανείς δεν την ξεχνάει, είναι η ημέρα των ερωτευμένων.
Στις 14 Φεβρουαρίου, λοιπόν, από τον Μεσαίωνα, ημέρα που ξεκινάει το ζευγάρωμα των πουλιών, ορίστηκε ως η γιορτή του Άγιου Βαλεντίνου. Βασικά, ο λαός την επέβαλλε στην Καθολική εκκλησία, η οποία μέχρι και σήμερα δεν την έχει αποδεχτεί επίσημα, υποβιβάζοντάς την πάντα σε τοπική εορτή.
Iστορικά κείμενα πάντως δείχνουν ότι υπήρξαν τρεις άγιοι με το όνομα Βαλεντίνος, οι οποίοι πέθαναν στις 14 Φεβρουαρίου κατά τη διάρκεια του τρίτου αιώνα, όπως αναφέρει η Λίζα Μπίτελ, καθηγήτρια θρησκευμάτων και ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια και μια από τις κορυφαίες ειδικές στον κόσμο όσον αφορά στον Άγιο Βαλεντίνο.
Ο ένας από αυτούς μάλλον χάθηκε κάπου στην Αφρική. Ο δεύτερος ήταν Επίσκοπος του Τέρνι της Ιταλίας, όταν ο αυτοκράτορας Κλαύδιος Β' συνειδητοποίησε ότι οι άγαμοι άνδρες ήταν πιο αποδοτικοί ως στρατιώτες και έτσι απαγόρευσε τον γάμο στις νεαρές ηλικίες. Ο Βαλεντίνος, αντιλαμβανόμενος την αδικία αψήφησε το διάταγμα και συνέχισε να παντρεύει μυστικά τους παράνομους εραστές. Όταν ο Κλαύδιος το ανακάλυψε διέταξε να θανατωθεί με λιθοβολισμό, από τον οποίο επέζησε. Τελικά, τον αποκεφάλισαν έξω από την πύλη Flaminia στις 14 Φεβρουαρίου 169.
Σε μια παρόμοια εκδοχή, ο Βαλεντίνος ήταν πρώην επίσκοπος του Terni της Ιταλίας και βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό. Τότε, ο δικαστής Αστέριος, που αμφισβητούσε τον Χριστιανισμό, τον προκάλεσε να αποδείξει τη δύναμη του Θεού, γιατρεύοντας την τυφλή κόρη του. Μάλιστα, του είχε πει πως αν τα κατάφερνε, θα του έδινε ό,τι ζητούσε. Ο Βαλέντινος έκανε τότε το θαύμα του και του ζήτησε και ως «αντάλλαγμα» να σπάσει όλα τα ειδωλολατρικά αγάλματα μέσα σε τρεις μέρες και στη συνέχεια να βαφτιστεί. Ο δικαστής τήρησε την υπόσχεσή του, πράγμα που εξόργισε τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, ο οποίος συνέλαβε και καταδίκασε σε θάνατο τον Άγιο Βαλεντίνο.
Ένας άλλος θρύλος αναφέρει πως ο Βαλεντίνος πιθανόν να σκοτώθηκε στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους Χριστιανούς από τις απάνθρωπες διώξεις των Ρωμαίων και του αυτοκράτορα Κλαύδιο Β’ του Γότθου. Η κατηχητική δράση του, όμως, και η ρητορική του ικανότητα είχαν γίνει γνωστές με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να οδηγηθεί στο δικαστήριο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας τότε τον ρώτησε: «Γιατί, Βαλεντίνε, θέλεις να είσαι ο φίλος των εχθρών μας και απορρίπτεις τη φιλία μας;». Εκείνος απάντησε: «Άρχοντά μου, αν γνώριζες το δώρο του Θεού, θα ήσουν ευτυχής και μαζί με εσένα και η αυτοκρατορία. Θα αφήνατε τη λατρεία των ειδώλων και θα λατρεύατε τον αληθινό Θεό και τον Υιό του, Ιησού Χριστό». Ο δικαστής τον διέκοψε, ρωτώντας τον τι πιστεύει για το Δία και τον Ερμή. Τότε, ο άγιος Βαλεντίνος θαρραλέα απάντησε: «Είναι άθλιοι και πέρασαν τη ζωή τους μέσα στη διαφθορά και το έγκλημα!» Ο δικαστής εξαγριώθηκε, αλλά ο αυτοκράτορας συνέχισε τις ερωτήσεις του με περιέργεια για να μάθει ποια ήταν η πίστη των Χριστιανών. Ο Βαλεντίνος τον προέτρεψε με τον γλυκό του λόγο να μετανιώσει για την αιματοχυσία και του εξήγησε τη σημασία της χριστιανικής αγάπης, γεγονός που μετακίνησε αυτοκράτορα.
Ο τρίτος θρύλος αναφέρει πως ο Βαλεντίνος ήταν ένας φυλακισμένος, που ερωτεύτηκε ένα κορίτσι, πιθανόν την κόρη του δεσμοφύλακά του, η οποία τον επισκεπτόταν, όσο εκείνος ήταν στην απομόνωση. Λέγεται ότι πριν από την εκτέλεσή του, της έστειλε ένα γράμμα με υπογραφή «από τον Βαλεντίνο σου», μία έκφραση που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.
Τέλος, μια ακόμα δοξασία θέλει τον Άγιο Βαλεντίνο να λειτούργησε ως διαμεσολαβητής. Μια μέρα λοιπόν που ήταν στον κήπο του και καλλιεργούσε τριαντάφυλλα, άκουσε τον καβγά ενός ερωτευμένου ζευγαριού και θέλησε να τους συμφιλιώσει. Έκοψε λοιπόν ένα τριαντάφυλλο, τους πλησίασε και τους παρακάλεσε να τον ακούσουν. Το ζευγάρι με τη δική του παραίνεση έλυσε τη διαμάχη του και στη συνέχεια του ζήτησαν να τους παντρέψει.
Σήμερα, εκκλησίες σε όλη την Ευρώπη ισχυρίζονται ότι έχουν το σκήνωμα του Αγίου Βαλεντίνου, με τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία να μην παίρνει θέση επί του θέματος, γιατί μπορεί να είναι μην δυνατόν να υπάρχουν οστά σε τόσα πολλά μέρη, πλην όμως αυτές οι φήμες αποφέρουν τεράστια κέρδη στους ναούς.
Στο ορθόδοξο εορτολόγιο τώρα, στις 14 Φεβρουαρίου αναφέρονται οι όσιοι Αυξέντιος, Μάρωνας και οι νεομάρτυρες Νικόλαος και Δαμιανός. Την 14η Φεβρουαρίου στη χώρα μας την έφεραν οι ανθοπώλες τη δεκαετία του ‘70, ακολουθώντας το δυτικό πρότυπο. Το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί η 3η Ιουλίου ως ημέρα των ερωτευμένων, την ημερομηνία δηλαδή που μαρτύρησε για την αγάπη του Χριστού επί αυτοκράτορα Τραϊανού (το 98 μ.Χ.), σε ηλικία 20 χρόνων ο Άγιος Υάκινθος, προστάτης των ερωτευμένων για τους Ορθόδοξους.
Το 2000, ο μακαριστός Aρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, στην προσπάθειά του να φέρει πιο κοντά τους νέους στην Εκκλησία, πρότεινε να εορτάζεται η γιορτή των ερωτευμένων στις 13 Φεβρουαρίου, τη μέρα που η Ορθοδοξία τιμά τη μνήμη των Αποστόλων Ακύλα και Πρίσκιλλας, ενός ενάρετου ζευγαριού Ιουδαίων σκηνοποιών, που ζούσε στην Κόρινθο και ασπάστηκε τον Χριστιανισμό.
Η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου σήμερα είναι επίσημη εορτή στην Αγγλικανική Κοινωνία, καθώς και στην Λουθηρανική Εκκλησία. Στην περιοχή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ωστόσο, ο Άγιος Βαλεντίνος ο Πρεσβύτερος γιορτάζεται στις 6 Ιουλίου και ο Ιερομάρτυς Άγιος Βαλεντίνος (Ο Επίσκοπος του Τerni), γιορτάζεται στις 30 Ιουλίου.
Στο μη χριστιανικό κόσμο, μπορεί ο Βαλεντίνος να έχει τους οπαδούς του, όμως οι επίσημες θρησκευτικές αρχές αντιτίθενται σθεναρά στον εορτασμό του. Στην Ινδία, για παράδειγμα, οι φανατικοί ινδουιστές και μουσουλμάνοι θεωρούν τη γιορτή πολιτιστικό μίασμα και προϊόν της παγκοσμιοποίησης. Στο Πακιστάν, το τοπικό ισλαμικό κόμμα ζητά την κατάργησή της, καθώς, όπως υποστηρίζει, αντιβαίνει τον Ισλαμικό Πολιτισμό. Την ίδια άποψη έχουν και οι συντηρητικοί κύκλοι του θεοκρατικού Ιράν.
Σίγουρα πάντως, μιλάμε για τη μεγαλύτερη εμπορική γιορτή παγκοσμίως μετά τα Χριστούγεννα. Τα τελευταία χρόνια βέβαια, η εμπορευματοποίησή της έχει εκτοξευτεί. Ενδεικτικά, αναφέρουμε πως το 2010 ο τζίρος τη συγκεκριμένη μέρα μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες ξεπέρασε τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια, όσο δηλαδή είναι το ΑΕΠ της Μποτσουάνα!
