Μιχάλης Οικονόμου: «Αρκεί να καταλάβεις νωρίς ότι η ετερότητά σου είναι η μοναδικότητά σου»
Ο Μιχάλης Οικονόμου ήθελε να γίνει ηθοποιός και τα κατάφερε. Όπως ήθελε να κάνει και οικογένεια, αλλά θεωρούσε πως ήταν δύσκολο –τα κατάφερε όμως: Σήμερα με τον σύντροφό του, τον ηθοποιό Γιώργο Μακρή, μεγαλώνουν τον μικρό Νικηφόρο, τον γιο τους. Όλοι μαζί μένουν στο Ελληνικό, στο πατρικό του Μιχάλη, σε ένα σπίτι με αυλή για να παίζει και ο Νικηφόρος.
«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Ελληνικό, εδώ που μένω και τώρα –οι γονείς μου κάτω κι εγώ πάνω. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν φυσιολογικά. Έχω μια μεγαλύτερη αδελφή, που εμπλεκόταν κι εκείνη με το θέατρο, σκηνογράφος και ενδυματολόγος. Η μαμά μου τραγουδούσε στη χορωδία κι ο μπαμπάς μου, ναι μεν ναυτικός, καπετάνιος, αλλά με χειροτεχνίες, μινιατούρες, ζωγραφική. Ήταν καλλιτεχνικό το έδαφος.
Από μικρός έλεγα ότι θα γίνω ηθοποιός. Ανακάλυψα μια έκθεση της τρίτης δημοτικού που το γράφω και εξηγώ ότι δεν έχω ακόμα αποφασίσει αν θα γίνει κωμικός ή δραματικός -"μάλλον και τα δύο". Την έχω κορνιζάρει. Και στο σχολείο είχα εμπλακεί με θεατρικά. Αν και τότε ήμουν πιο εξωστρεφής, ωστόσο πάνω στη σκηνή και το θεατρικό παιχνίδι ένιωθα μια πλήρη έκφραση όσων δεν μπορούσα να πω με λόγια.
Βλέπαμε θέατρο, αλλά έστηνα κι εγώ παραστάσεις. Είχαμε στήσει στο υπόγειο έναν μπερντέ για Καραγκιόζη και μαζί με τον πατέρα μου είχαμε φτιάξει τις φιγούρες. Κι έκανα στα παιδιά της γειτονιάς παραστάσεις Καραγκιόζη, κουκλοθέατρο.
Στο Λύκειο, όμως, μπήκε η κοινή λογική στο μυαλό μου και αποφάσισα να σπουδάσω πληροφορική και διοίκηση επιχειρήσεων –να μη λάβω σοβαρά το όνειρο να γίνω ηθοποιός. Πήγα στο Deree, αλλά ποτέ δεν ένιωθα μέσα σ' αυτό ευτυχισμένος, ότι ανήκω. Ταυτόχρονα πήγα και σε μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα στον δήμο Αγίου Δημητρίου. Εκεί θυμήθηκα το παλιό, παιδικό μου όνειρο. Κατάλαβα ότι, επί σκηνής νιώθω πιο φυσικά από οπουδήποτε αλλού. Έπαιρνα και ανταπόκριση από το κοινό. Πήρα το πτυχίο μου από το Deree –σπούδασα κι έναν χρόνο 3D animation, αλλά τίποτα δεν με κάλυπτε».
«Αποφάσισα να δώσω εξετάσεις στο Εθνικό -δεν πέρασα. Για να δώσω δεύτερη φορά, ήμουν και στο όριο των 25 χρόνων, επέμεινε η αδελφή μου. "Κάν' το για μένα", μου είπε και της είμαι ευγνώμων. Αν και το είχα στο μυαλό μου, ήθελα ένα σπρώξιμο.
Θυμάμαι ήμουν στο λεωφορείο για να πάω στη Σχολή για τα αποτελέσματα, έβρεχε κιόλας, και σκεφτόμουν ότι, αν έχω περάσει, η ζωή μου θα στρίψει 180 μοίρες -άκουγα και το τραγούδι των Tiger Lillies "The crack of doom" ("Το σπάσιμο της μοίρας"). Σαν άνθρωπος πιστεύω στην πρόνοια του θεού, όχι με την έννοια της προκαθορισμένης μοίρας αλλά των δικών μας επιλογών.
Στη σχολή ήταν από τις πιο ελεύθερες και χαρούμενες στιγμές της ζωής μου. Και λόγω σεξουαλικότητας. Βρέθηκα σε έναν χώρο που είσαι εκεί, γιατί είσαι αυτό που είσαι. Ναι, ως τότε είχα ένα "συγνώμη που υπάρχω". Εκεί ένιωσα πάλι να ανήκω κάπου. Αρκεί βέβαια κι εσύ να μην μπεις σε μια φάση σύγκρισης και να σκέφτεσαι ότι πρέπει να γίνω έτσι ή αλλιώς. Αρκεί να καταλάβεις νωρίς ότι η ετερότητά σου είναι η μοναδικότητά σου. Πολλές φορές το χρησιμοποιούμε για να διαχωριστούμε από τον άλλο κόσμο. Αν, όμως, αντιληφθούμε ότι ο καθένας είναι διαφορετικός και εστιάσουμε σ' αυτά που μας ενώνουν, τότε είναι καλύτερα. Κι ο χώρος του θεάτρου μου έδωσε αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση –σαν βασιλιάς του κόσμου. Μετά είχα έναν αέρα, βρήκα και κατευθείαν δουλειά –φοιτούσα ακόμα όταν με πλησίασε ο Βασίλης Μαυρογεωργίου για την "Κατσαρίδα", μαζί και τον Γιώργο Παπαγεωργίου, που ήμασταν και στο ίδιο έτος. Τι πιο ωραίο λοιπόν να ξεκινάς με έναν συμμαθητή σου σε ένα έργο νέων ανθρώπων...
Λίγο πριν την κρίση ήρθε κι η τηλεόραση, τα "Άγρια Παιδιά". Θεατρικά, συνέχισα στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Επόμενο έργο ήταν "Το Σφαγείο" και τότε ήταν που πήρα το βραβείο Χορν. Είμαι άνθρωπος που του άρεσε που μπήκε στο Εθνικό, όχι από φιλοδοξία, αλλά γιατί πάτησα στα ίδια χνάρια που πάτησαν άνθρωποι που θαύμαζα. Κι ανάμεσά τους, ο Δημήτρης Χορν, η Μαίρη Αρώνη... Αυτοί οι ωραίοι ηθοποιοί, το κλασικό, το μπαρόκ. Στην πορεία έμαθα κι άλλους. Αλλά το να πάρω τον Σταυρό του Χορν είχε και κάτι μεταφυσικό, σαν προσευχή, σαν σύνδεση με κάτι που υπάρχει, σαν προσωπική ικανοποίηση.
«Επειδή μεγάλωσα στην οικογένεια που μεγάλωσα κι έχω πολύ ωραίες αναμνήσεις, πάντα ήθελα να κάνω κι εγώ οικογένεια».
Ναι, με ενδιαφέρουν τα χνάρια, σαν κρίκοι αλυσίδας, όπως πηγαίνεις σε έναν αρχαιολογικό χώρο ή όπως ανακαινίζεις ένα σπίτι και προσπαθείς να κρατήσεις κάτι από το παρελθόν του. Δεν είμαι φουλ, φεύγουμε μπροστά κι ας καούν όλα τα πίσω. Νιώθω ότι όσο πιο ενωμένος είμαι με το δίκτυο που υπήρχε και όσο πιο πολύ σέβομαι αυτό που θα έρθει, τόσο πιο πολύ ανήκω –πάλι στο ανήκω γυρνάμε. Σαν να κοινωνώ με την έμπνευση που υπήρχε τότε και να παίρνω κάτι απ' αυτήν. Περιττό να πω ότι στην ηλικία του Γυμνασίου ήμουν από αυτά τα παιδάκια που στεκόντουσαν στα λαϊκά προσκυνήματα στην Μητρόπολη –έχω προσκυνήσει και τη νεκρή Αλίκη και τη Σωτηρία Μπέλλου και τη Ρένα Βλαχοπούλου και τον Ανδρέα Παπανδρέου...
Αν και μεγαλώνοντας έχω γίνει πιο λογικός, εμπιστεύομαι το συναίσθημά μου. Όποτε με έχει οδηγήσει, βγαίνω κερδισμένος. Στις δουλειές μου προσπαθώ να νιώθω και ψυχικά ήρεμος, γιατί είναι μοναχική η πορεία του ηθοποιού -στόχος παραμένει να ανήκω και να συνδεθώ».
«Επειδή μεγάλωσα στην οικογένεια που μεγάλωσα κι έχω πολύ ωραίες αναμνήσεις, πάντα ήθελα να κάνω κι εγώ οικογένεια. Μεγαλώνοντας, όμως, και βλέποντας την σεξουαλικότητά μου, κατάλαβα πως σε μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα είναι πολύ δύσκολο να κινήσεις αυτόν τον τεράστιο τροχό και να αποκτήσεις παιδί ως ομοφυλόφιλος –δεν υπάρχει ακόμα άλλωστε αυτό το πλαίσιο. Οπότε, κάπως το είχα βάλει κάπου...
Στην δική μας περίπτωση, ξαφνικά, από το συγγενικό περιβάλλον του Γιώργου, ήρθε και μας βρήκε αυτό το παιδί. Θέσαμε στον εαυτό μας το ερώτημα αν θα το πάρουμε εμείς ή αν θα το αφήσουμε να μεγαλώσει σε ίδρυμα. Δεν υπήρχε περίπτωση να μείνει με την μητέρα του. Τριών μηνών πήραμε το παιδί. Από την πρώτη στιγμή άρχισαν να δημιουργούνται φίλτρα –η γονεϊκότητα είναι χημική αντίδραση, ένιωσα αμέσως τα φίλτρα της πατρότητας.
Με τον Γιώργο δεν έχουμε σύμφωνο συμβίωσης –η υιοθεσία έγινε συγγενικά. Αν είχαμε ήδη, επειδή στην Ελλάδα είναι κολλημένα τα μυαλά και δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο για υιοθεσία από ομόφυλο ζευγάρι, μπορεί και να μην μπορούσε να πάρει ο Γιώργος το παιδί. Το σύμφωνο θα μπορούσε να είναι ανασταλτικός παράγοντας. Η τεκνοθεσία δεν περιλαμβάνει αυτή την στιγμή τα ομόφυλα ζευγάρια. Ο Γιώργος λειτουργεί ως μονογονοεϊκή οικογένεια –εγώ δεν φαίνομαι κάπου νομικά. Γι' αυτό και διεκδικούμε τον πολιτικό γάμο και την υιοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια.
Έχουμε όλες τις έγνοιες που έχει μια οικογένεια
Η ζωή μας, σταδιακά, άλλαξε εντελώς, κάτι που εμείς έκπληκτοι το είδαμε και το βλέπουμε. Πώς προσαρμοζόμαστε σε όλο αυτό; Μας βοήθησε και το lockdown -να μείνουμε στο σπίτι, μαζί, να μάθουμε από εκείνον, να μάθει κι εκείνος από εμάς. Έχω βέβαια και τους γονείς μου που βοηθούν σε αυτό και μας στηρίζουν πλήρως –κι οι γονείς του Γιώργου, και το φιλικό μας περιβάλλον. Έχουμε όλες τις έγνοιες που έχει μια οικογένεια».
«Φυσικά και μας απασχολεί ήδη η δική μας προετοιμασία για να αντιμετωπίσουμε, σε κάθε φάση του παιδιού, τα ερωτήματα που θα μας θέτει. Έχουμε έρθει σε επαφή με ανθρώπους ειδικούς που μας βοηθάνε σ' αυτό το κομμάτι. Κάθε ηλικία ζητάει άλλα πράγματα κι εμείς είμαστε εκεί, για να δίνουμε απαντήσεις. Και στο παιδί, αλλά και στο περιβάλλον του παιδιού, ώστε να μην νιώθει σαν εξωγήινος σε σχέση με τους συμμαθητές του. Τώρα, ας πούμε, στον παιδικό σταθμό που πηγαίνει, ξέρουν τι είδους οικογένεια είμαστε. Κι έχουμε ζητήσει, να νιώθει το παιδί ότι συμπεριλαμβάνεται η οικογένειά μας στη διδασκαλία. Να αναφέρονται όλα τα είδη οικογένειας, όχι μόνον για τον Νικηφόρο. Δεν υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν με τη γιαγιά ή μόνον με έναν γονέα;
Αν το κράτος το ενδιαφέρει η υπογεννητικότητα, πρέπει να ενισχύσει και εμάς, γιατί κι εμείς μπορούμε να μεγαλώσουμε παιδιά και να συμβάλουμε στην κοινωνία.
Μαζί του ξαναθυμάμαι πράγματα που είχα ξεχάσει ότι τα έκανα μικρός –χώνεται στην ντουλάπα κι η ντουλάπα είναι ένας ολόκληρος μαγικός κόσμος. Έχω αρχίσει και γράφω τα πράγματα που κάνει για να του τα δείχνω μεγαλώνοντας –κάθε μέρα και κάτι καινούργιο. Νιώθω σαν να ξαναζώ την δική μου παιδική ηλικία κι έχω την δυνατότητα να διορθώσω τα λάθη και τις παρεξηγήσεις που ίσως είχαν συμβεί τότε. Νιώθω ότι πια δεν είμαι μόνος μου, αλλά είμαστε ένα σύνολο, μια οικογένεια, και κάνω πίσω το δικό μου, για να κινηθεί όλη η οικογένεια μπροστά. Με συγκινεί τρομερά η επαφή με την αθωότητα, την πλήρη αθωότητά, και με ηρεμεί.
«Στην αρχή είχα πολύ έντονα όνειρα για το τι θέλω να γίνω. Πλέον, ίσως συνέβαλε και το lockdown, είναι σαν να μου λέει κάποιος "ζήστα όλα τώρα". Και λόγω του παιδιού προσπαθώ να ζήσω το τώρα –αλλά μου έχει λείψει λίγο το να ονειρεύομαι.
Στο μέλλον, θα ήθελα να είμαι δημιουργικός και να βλέπω τον γιο μου να μεγαλώνει καλά και να μην έχει πιεστεί λόγω της διαφορετικότητας που είμαστε εμείς. Ναι, με απασχολεί αλλά ελπίζω ότι –κι έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει- τα πράγματα αλλάζουν. Από την άλλη, δεν θέλω να αγχώνομαι. Γιατί στον κόσμο, κι ένα αυτί να έχεις πιο πεταχτό, μπορεί να φας τρομερό μπούλινγκ. Δεν μπορώ να αλλάξω την κοινωνία. Μπορώ όμως να κάνω το παιδί μου πιο δυνατό για να το δεχτεί αυτό. Δεν μπορείς να χτίσεις έναν τοίχο που να τα περιλαμβάνει όλα. Αυτό που μπορώ, είναι να βάζω κάθε μέρα ένα τούβλο –κι εγώ και οι άλλοι, οι γονείς των συμμαθητών του, οι φίλοι του.
Αλλά κι εμείς δεν έχουμε ένα ποσοστό ρατσισμού μέσα μας; Πρέπει να μάθω να στρέφω το δάχτυλο και στον εαυτό μου και το ίδιο να πω και στον γιο μου. Και να του πω, βλέποντας όλα όσα συμβαίνουν "πρέπει να σέβεσαι τα κορίτσια, δεν είσαι ανώτερος τους".
Είμαι πολύ έκπληκτα χαρούμενος με το κίνημα metoo και τις καταγγελίες –όλα συνέβησαν μέσα σε λίγους μήνες. Πολλά χρόνια χώναμε πράγματα κάτω από το χαλί και σαν χώρα δεν τιμωρούμε αυτούς που πρέπει. Είμαι πολύ περήφανος για αυτό που συνέβη και προσπαθώ να δω τα θετικά. Αρνητικό είναι να πιστεύει ο κόσμος ότι, αυτό είναι το θέατρο ή ότι αυτά συμβαίνουν μόνο στο θέατρο. Αντιθέτως, είχε το κουράγιο να το δει και να καθαρίσει τα του οίκου του κι αυτό δεν είναι μια διαδικασία που σταμάτησε, αλλά όλοι μαζί συσπειρωμένοι να συνεχίσουμε.
Με τρομάζει όμως αν όλο αυτό εξαντληθεί σε επίπεδο κοινωνικών δικτύων, οπότε είναι πολύ εύκολο να πολωθούμε και να διχαστούμε, υπερασπιζόμενοι δογματικά μόνο τη γνώμη μας. Κι αυτό είναι ένα φαινόμενο πέρα από το θέατρο και αφορά σε οποιοδήποτε ζήτημα: Αφορά στο πόσο μας έχει κάνει πορωμένους η ευκολία με την οποία γράφει ο καθένας τη γνώμη του –με τρομάζει. Για αυτό, πρέπει πρώτα να κοιτάξω τον φασίστα που έχω μέσα μου. Και να επιτρέψω στον άλλον να έχει μια διαφορετική γνώμη. Διασύρουμε πολύ εύκολα και βγάζουμε στη γύρα με τα κουδούνια κάποιον που μπορεί να έχει μια άλλη γνώμη. Θεωρούμε τους εαυτούς μας από την σωστή πλευρά και ότι όλοι οι άλλοι είναι λάθος. Σ' αυτό πρέπει να εκπαιδευτούμε».
«Είναι πολύ εύκολο να πάμε σε έναν άλλον φασισμό μέσα από τον προοδευτισμό. Θέλει προσοχή, να μην χάνουμε το πρόσωπο. Γιατί ο άλλος είναι πάντα ένα πρόσωπο που μπορεί τώρα να έχει μια γνώμη που δεν συμφωνώ. Αλλά οι άνθρωποι αλλάζουν, το έχω δει. Και πρέπει να τους δώσουμε την δυνατότητα να αλλάξουν. Οι γονείς μου ονειρευόντουσαν πάντα να έχουν έναν γιο ομοφυλόφιλο που θα έχει και παιδί; Όχι. Τους πήρε χρόνια να αλλάξουν. Αν εγώ τους είχα κρεμάσει ένα κουδούνι με μια ταμπέλα που έγραφε "ομοφοβικοί” και είχα τελειώσει με αυτό, πιθανότατα να μην τους είχα δώσει την δυνατότητα να δουν μια διαφορετική οπτική. Αλλά θέλει χρόνο, κι αυτός ο χρόνος δεν διατίθεται στο Facebook. Βιάζεσαι να γράψεις τη δική σου γνώμη για να κατοχυρώσεις ότι είσαι εσύ και κανείς άλλος.
Και σ' αυτό μπορεί να βοηθήσει πολύ το θέατρο με τους πιο ήσυχους, πιο ήρεμους, ρυθμούς του. Οι ήρωές του θέλουν χρόνο για να αλλάξουν, οι χαρακτήρες έχουν πορεία. Είναι μάθημα ζωής. Και το γεγονός ότι δεν παίζεται θέατρο αυτό το διάστημα μας έχει πάει και λίγο πίσω στο να παρατηρούμε τι κάνουν οι άνθρωποι. Σ' αυτήν την υπερσυμπυκνωμένη σταγόνα που κρατάει δύο ώρες, μαθαίνουμε πολλά για τη δική μας κατάσταση».
Επιθεώρηση και τηλεόραση
«Με μεγάλη χαρά και ανακούφιση άκουσα την πρόταση του Δημήτρη Καραντζά να συμμετάσχω στην επιθεώρηση "1821". Νιώθω ότι ενδομύχως το φέρω αυτό και σαν κουλτούρα και σαν ηθοποιός. Νιώθω κωμίκα, κι ας έχω ως τώρα επιλέξει να επιστρέφω στα πιο σκοτεινά, σοβαρά, κοινωνικά, δραματικά έργα. Βέβαια, έχω συνεργαστεί με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο που έχει σαν μότο ότι γι' αυτά τα έργα πρέπει να πάρεις κάποιον που έχει κωμική φλέβα, γιατί αναδεικνύει το δράμα με πιο σφαιρικό τρόπο. Γιατί και η ζωή δεν είναι αμιγώς δραματική ούτε αμιγώς κωμική.
Επιπλέον, λόγω του lockdowns και της αποχής από το θέατρο, το να παίξεις κάτι που είναι τόσο εξωστρεφές σού δίνει τη χαρά να έχεις απευθείας σύνδεση και με το γέλιο του κοινού. Και μαζί η χαρά να ξαναδουλέψω με τον Δημήτρη που είχαμε χρόνια να συναντηθούμε. Μου αρέσει να ξαναβρίσκομαι με ανθρώπους, μου αρέσει αυτή η κυκλικότητα στο θέατρο. Όπως μου αρέσει να νιώθω ότι ανήκω κάπου, έτσι μου αρέσει να ψάχνω καινούργια πράγματα -έχω αυτό του εξερευνητή. Με ανανεώνει.
Το ίδιο και με την τηλεόραση φέτος. Πάντα ήθελα να κάνω κάτι εποχής, να βάλω λίγη μπριγιαντίνη στο μαλλί. Και ήρθαν "Τα καλύτερά μας χρόνια". Ήμουν πολύ τυχερός με όλους τους συντελεστές, με το σενάριο, συνολικά -η σειρά συνεχίζει του χρόνου».
«Θεατρικά θα είμαι με το Θέατρο του Νέου Κόσμου στο Ιλίσια, στο έργο "Lehman’s Brothers" που σκηνοθετεί ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος –μαζί με τον Αργύρη Ξάφη και τον Μάκη Παπαδημητρίου».
Info: «1821, η Επιθεώρηση» των Δημήτρη Καρατζά και Φοίβου Δεληβοριά. Τελευταίες παραστάσεις: Απόψε (21/7), Κηποθέατρο Παπάγου – 23,24 &
25/7 Βεάκειο Πειραιά (21.00)
