Όταν η Κασσάνδρα αγκάλιασε την τρανς ταυτότητά της ένιωσε ότι ξαναγεννήθηκε

Η Kassandra El Najjar είναι η πρώτη τρανς μετανάστρια που είδαμε σε σκηνή του ελληνικού θεάτρου. Αυτό για την ίδια όμως δεν είναι προσωπική υπόθεση, αλλά συλλογική.

Θέλει να δει κι άλλα τρανς άτομα σε ρόλους που ξεφεύγουν από τα κλισέ. Θέλει να επικοινωνήσει με τον κόσμο τι σημαίνει η τρανς ορατότητα, τι σημαίνει ταυτότητα φύλου και ελπίζει στο μέλλον να μη χρειάζεται πια να εξηγεί τα αυτονόητα.

Η ίδια πρωταγωνιστεί στο «Trans-port» της Ειρήνης Δερμιτζάκη, όπου ένας νταλικέρης μεταφέρει παράνομα με το φορτηγό του, μια γυναίκα από τη Συρία, χωρίς να γνωρίζει ότι είναι τρανς. Με αφορμή την παράσταση συναντηθήκαμε σε ένα ήσυχο καφέ, αλλά ένα τρανσοφοβικό σχόλιο την ώρα που φωτογραφιζόταν ήταν η αφορμή για να αφήσω στην άκρη τις ερωτήσεις που είχα ετοιμάσει. Ούτως ή άλλως η Κασσάνδρα δεν ήθελε να μιλήσει για την ίδια, θεωρεί πιο σημαντικό να μιλήσει για όλα τα τρανς άτομα, στα οποία ακόμα δεν δίνονται οι ευκαιρίες που τους αξίζουν.

«Έχω πολλά κοινά με την πρωταγωνίστρια, αλλά η παράσταση δεν είναι η ζωή μου. Είμαστε και οι δύο τρανς γυναίκες από τη Συρία, αλλά δεν έχω περάσει το ίδιο ταξίδι. Βέβαια, όταν παίζεις κάτι που μπορεί να είναι πιο κοντά σε σένα ή να σε αφορά, δεν σημαίνει ότι είναι και πιο εύκολο. Γιατί εννοείται ότι με επηρεάζει άμεσα και νιώθω ένα δυνατό και βαθύ συναίσθημα όταν μιλάω για την τρανς ταυτότητα. Νιώθω ευάλωτη. Γιατί, πολλές φορές, σαν ηθοποιός δεν μπορείς να αποταυτιστείς από αυτό που αφηγείσαι στο κοινό σου -και ειδικά αν σε αφορά άμεσα και το βιώνεις καθημερινά.

Ο ρόλος στην αρχή μού έφερνε δυσφορία, αλλά τελικά με απελευθέρωσε. Τι εννοώ; Χάρη σε αυτόν τον ρόλο αποτίναξα από πάνω μου όλα αυτά τα στερεότυπα και τη φιλοσοφία του "passing" -σ.σ. το αν μπορεί μια τρανς γυναίκα να «περάσει» ως cis. Σίγουρα, οι γυναίκες σήμερα βιώνουν απίστευτη πίεση από την κοινωνία, αλλά, όταν είσαι τρανς, από σένα περιμένουν ακόμα περισσότερα. Περιμένουν να μοιάζεις με έναν συγκεκριμένο τρόπο, γιατί δεν έχεις το "προνόμιο" να είσαι cis γυναίκα.

Πολλές τρανς γυναίκες μπαίνουν σε αυτήν την παγίδα, να προσπαθούν να μοιάζουν περισσότερο cis. Ίσως κάποιες να είναι πιο "τυχερές", από το DNA τους, από τη φύση τους, από το σωματότυπό τους, άλλες προσπαθούν ακόμα περισσότερο. Ωστόσο, η παράσταση εστιάζει περισσότερο σε μια αλήθεια, σε μια ανθρώπινη ιστορία, σε ανθρώπινα βιώματα και είναι μεγάλη πρόσκληση σε υποκριτικό επίπεδο. Δεν εστιάζει στην εικόνα. Εμφανίζομαι σχεδόν άβαφη, γιατί το απαιτεί ο ρόλος μου, και με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε ότι τρανς γυναίκα δεν είναι μόνο αυτή που βάφεται και ντύνεται με γυναικεία ρούχα. Η ταυτότητα φύλου ορίζεται από το είναι σου, από την ενέργειά σου, από τη φύση σου, όχι από το ντύσιμο, την εικόνα σου.

Αυτό είναι πολύ σημαντικό να ακουστεί πια. Μια τρανς γυναίκα είναι γυναίκα είτε ντύνεται με γυναικεία ρούχα είτε όχι. Έχει γίνει μπέρδεμα τόσα χρόνια με το τι είναι τρανς. Και από το αν έχει προχωρήσει σε φυλομετάβαση ή όχι. Επίσης, μας παρουσιάζουν πολλές φορές σαν καρικατούρες, ενώ οι ρόλοι που μας προσφέρονται σαν ηθοποιοί είναι ακόμα περιορισμένοι. Οπότε, αυτό το έργο τα σπάει όλα αυτά τα ταμπού».

«Είναι πολύ σημαντικό να δίνονται οι τρανς ρόλοι σε τρανς άτομα. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο να γίνει απόλυτα κατανοητό τι είναι τρανς και αυτό μπορεί να αλλάξει, αν συνηθίσουν να με βλέπουν στην τηλεόραση, στο θέατρο, στον δρόμο ή σε άλλες δουλειές. Η τρανς ταυτότητα θα πάρει μια μορφή κανονικότητας. Αν μας περιορίζουν μόνο σε ρόλους αστείους ή σεξουαλικούς δεν θα πάρουμε τη θέση και τον σεβασμό που μας αξίζει.

Το "Trans-port" χτυπάει πολλά. Πέρα από την ελληνική κοινωνία που ζούμε και τη θέση της τρανς γυναίκας στην Ελλάδα και παγκοσμίως, αντιμετωπίζει με ευαισθησία και το προσφυγικό κομμάτι -και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Σκέψου πόσοι μετανάστες ζουν χρόνια στην Ελλάδα -ή αποτελούν δεύτερη και τρίτη γενιά μεταναστών- και δεν έχουν ακόμα θέση στην κοινωνία, δεν έχουν φωνή. Γενικά, στην Ευρώπη βλέπεις ανθρώπους από παντού, στην Ελλάδα υπάρχει ακόμα το "ο Έλληνας και ο ξένος", δεν εντάσσονται εύκολα άτομα που είναι από άλλες χώρες.

Φαντάσου να έχεις και αυτόν τον αποκλεισμό και να είσαι και τρανς άτομο, θέλει πάρα πολλή δύναμη. Όταν μου είπαν ότι είμαι η πρώτη τρανς μετανάστρια που παίζει σε ελληνικό θέατρο, στην αρχή παραξενεύτηκα. Γιατί να συμβεί αυτό τώρα και όχι πριν από 10 χρόνια; Αλλά αν σκεφτείς πόσες λίγες ευκαιρίες έχουν τα τρανς άτομα στο θέατρο... Κι εγώ φυσικά, όταν μιλάω δημόσια, μιλά εκ μέρους όλων μας, όχι μόνο για μένα. Το ότι βγαίνω σήμερα ως τρανς γυναίκα και παίζω σε ελληνικό θέατρο είναι πολύ αισιόδοξο για την τρανς κοινότητα, αλλά ελπίζω να συνεχιστεί και να μη μείνει εκεί».

«Έκανα λίγες προσπάθειες πριν το "Trans-port", για να ασχοληθώ με την υποκριτική. Αλλά οι ρόλοι που μου προσφέρονταν ήταν πολύ συγκεκριμένοι, συνήθως να υποδυθώ μια σεξεργάτρια. Αλλά εγώ δεν ήθελα να μείνω εκεί, ήθελα να εξελιχθώ, να μιλήσω στην καρδιά του κόσμου, να πω ιστορίες. Γι’ αυτό και αγάπησα τη συγκεκριμένη παράσταση, γιατί είναι πολύ σύγχρονη και έχει αναφορές στο τώρα, στην ταυτότητα φύλου. Εκπαιδεύει πάνω στο θέμα με διακριτικό τρόπο.

Ακούω σχόλια από συναδέλφους ότι δεν είμαι επαγγελματίας, μου λένε ότι οι ίδιοι έχουν βγάλει σχολές, ενώ εγώ όχι. Και πρέπει εγώ να βγω να δικαιολογηθώ και να πω ότι τα τρανς άτομα δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε σπουδές και δεν έχουν τις ευκαιρίες να "χωθούν" στον χώρο όπως τα cis. Μακάρι να αρχίσουν να μπαίνουν σε σχολές θεάτρου τρανς άτομα, να καλούν τρανς άτομα σε οντισιόν για να δείξουν τα ταλέντα τους. Γιατί υπάρχουν ταλέντα στην τρανς κοινότητα, αλλά δεν δίνονται ευκαιρίες. Πρόσφατα, φαίνεται να έχει ξεκινήσει να αλλάζει αυτό.

Φυσικά, πρέπει να πω ότι οι περισσότεροι συνάδελφοί μου όχι μόνο με αποδέχτηκαν, αλλά με αγκάλιασαν με έναν μοναδικό τρόπο και με αναγνώρισαν σχεδόν άμεσα σαν παρουσία στον χώρο και γι' αυτό τους ευχαριστώ βαθιά».

«Τα τρανς άτομα έχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν στη ζωή τους, αλλά δεν υπάρχει ενημέρωση και οραότητα. Πράγματα που για πολλούς είναι αυτονόητα, για άλλους μπορεί να είναι άθλος. Σκέφτηκε κανείς τι δύναμη πρέπει να έχει ένα τρανς άτομο για να πάει σε μια σχολή θεάτρου και να εκτεθεί στον κόσμο, τι ρόλους θα του δίνουν, τι μπούλινγκ μπορεί να έχει περάσει; Και άντε θα περάσουν στη σχολή, πόσα άτομα έχουν τη δυνατότητα να την πληρώσουν, αφού δεν έχουν πρόσβαση ούτε σε βασικές θέσεις εργασίας στην Ελλάδα;

Πάντα ήξερα ότι ήμουν κορίτσι, αλλά πέρασα πολλά στάδια και αναζητήσεις. Πριν αποδεχτώ τον εαυτό μου και κάνω coming out, πέρασα από μια ολοκληρωτική αμφισβήτηση του είναι μου και αυτό με έκανε να γυρίσω στα παιδικά μου χρόνια. Βλέπεις, εγώ συνειδητοποίησα το φύλο μου πριν τη σεξουαλικότητά μου. Και αυτό το λέω γιατί πάντα υπάρχει αυτό το μπέρδεμα. Καμία σχέση δεν έχει το ένα με το άλλο.

Πάντα έπαιζα μόνη μου θεατρικά και πάντα έκανα το κορίτσι. Όλη η οικογένεια το ήξερε, αλλά όταν είσαι παιδί είναι διαφορετικά. Όταν μπαίνεις στην εφηβεία σου λένε ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι πρέπει να συμπεριφέρεσαι αλλιώς πια. Οπότε κλείστηκα στον εαυτό μου και προσπαθούσα όντως να είμαι κάτι άλλο, αυτό που ήθελαν οι άλλοι».

«Όταν η κοινωνία δεν σε δέχεται, προκειμένου να ανήκεις κάπου και να σε αγαπήσει ο κόσμος, προσπαθείς να γίνεις αυτό που θέλει. Αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο στάδιο, γιατί δεν σε πληγώνει μόνο η κοινωνία αλλά πληγώνεις κι εσύ η ίδια τον εαυτό σου. Είναι ένα στάδιο που παίρνει χρόνο και χρειάζεται πολύ δουλειά με τον εαυτό σου για να ξεφύγεις από αυτό.

Ωστόσο, όταν ψάχνεις μέσα σου και καταλαβαίνεις τη ρίζα της δυστυχίας σου ή του τραύματος, καταλαβαίνεις πολύ καλά τι πρέπει να κάνεις για να είσαι χαρούμενη. Η αλήθεια σου δεν μπορεί να κρυφτεί, φωνάζει από ένα σημείο και μετά. Όταν προσπαθείς να την καλύψεις είναι πολύ πιο προβληματικό. Τρως πολύ παραπάνω bullying. Από τότε που βγήκα ανοιχτά και είπα ποια είμαι, ένιωσα τεράστια απελευθέρωση.

Πολλά τρανς άτομα είναι ακόμα στην "ντουλάπα" γιατί φοβούνται τι θα πει ο κόσμος. Όσοι θέλουν μπορούν να με βρουν και να μιλήσουμε. Θέλω να τους πω ότι μπορούν να αγκαλιάσουν τον εαυτό τους. Θέλει να δουλέψεις με το μέσα σου, να σε αγαπάς περισσότερο, ώστε να καταλάβεις ότι αυτό που είσαι είναι μοναδικό και δεν έχει καμία σχέση με αυτό που σου λένε οι άλλοι ότι είσαι. Αν αγαπάς αυτό που είσαι και το νιώθεις, δεν μπορείς να το κρύψεις και δεν υπάρχει λόγος να το κρύψεις».

«Το coming out δεν έρχεται ξαφνικά, δεν πατάς ένα κουμπί. Περνάς από πολλά στάδια. Ίσως στην αρχή να πειραματιζόμουν με μένα, με το πώς νιώθω άνετα χωρίς να νιώθω τη δυσφορία φύλου. Αλλά όταν τερματίζουν όλα, δεν έχεις τι άλλο να κάνεις για να ανακουφίσεις τη δυσφορία σου είναι σαν να μηδενίζεις -είτε πεθαίνεις είτε ξεκινάς τη ζωή που θες να ζήσεις. Και μόνο όταν δεν έχεις τίποτα να χάσεις, κάνεις ένα τέτοιο βήμα. Γιατί πολλές φορές οι συμβιβασμοί σε κρατούν πίσω, τα κοινωνικά, τα οικογενειακά στερεότυπα σε εμποδίζουν να προχωρήσεις. Όταν αυτά δεν υπάρχουν, δεν σε κρατάει τίποτα.

Κάποια στιγμή σκέφτηκα “ή θα πεθάνω ή θα ξαναγεννηθώ”. Ήταν τόσο απλό. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο πια που να με ανακούφιζε. Κάποια στιγμή είπα στον εαυτό μου “Έλα, κάντο. Τι θα χάσεις; Έχεις κάτι άλλο που σε κρατάει; Όχι”. Και όταν αποδέχτηκα τη φύση μου η ζωή μου ξεκίνησε πραγματικά, σαν να ξαναγεννήθηκα.

Είναι μεγάλη απόφαση να πάρεις την ευθύνη της ζωής στα χέρια σου. Αυτό είναι φυλομετάβαση για μένα. Γιατί η μετάβαση, όσο φιλοσοφικό και αν ακούγεται, δεν είναι αλλάζω μορφή, αλλά εξελίσσομαι σαν άνθρωπος, αλλάζω τη ζωή μου, πώς βλέπω τα πράγματα. Για μένα, δεν έχει καμία σημασία η εξωτερική αλλαγή, έτσι κι αλλιώς δεν έχω κάνω τίποτα για να αλλάξω την εμφάνισή μου.

Πιστεύω ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο, ούτε αυτός ο ρόλος στο "Trans-port" ούτε όλα αυτά που γίνονται τώρα στη ζωή μου. Υπάρχουν βέβαια και πράγματα που χαρίζονται από τη ζωή, αλλά υπάρχουν και άλλα που τα δουλεύεις, τα αναζητάς, τα έχεις καταφέρει με κόπο. Γι’ αυτό, όταν μου λένε συνάδελφοί μου “εμείς έχουμε κάνει σπουδές” θέλω να τους πω, “ναι, κι εγώ έχω κάνει πολύ μεγάλο αγώνα για να είμαι εδώ αυτή τη στιγμή, έχω σπουδάσει τη ζωή, κυριολεκτικά”.

Πλέον με τους συγγενείς μου δεν έχω επαφές. Πριν το coming out είχε μερικές πολύ καλές φίλες, cis κοπέλες, με τις οποίες είχαμε δεθεί πολύ, τις είχα σαν οικογένεια. Και αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι, μετά το coming out, χωρίς να έχει γίνει κάτι συγκεκριμένο, απομακρύνθηκαν. Δεν είναι πια κοντά μου. Όταν το σκέφτηκα, συνειδητοποίησα ότι ο κόσμος δεν ξέρει τι σημαίνει τρανς ταυτότητα και φυλομετάβαση. Φυσικά, αλλάζουν και πολλά, το πώς βλέπεις τα πάντα, το πως αντιμετωπίζεις τη ζωή, αλλά αυτό που είσαι δεν αλλάζει, αφού είσαι ο ίδιος άνθρωπος με πριν.

Υπάρχουν βέβαια και πολλοί άνθρωποι που μπορεί όντως να μην έχουν πρόβλημα με το γεγονός ότι κάποιο άτομο είναι τρανς. Ωστόσο, επειδή βλέπουν ότι κάνει προσπάθεια να εξελιχθεί -κάτι που θέλει πολλή δύναμη- και οι ίδιοι είναι κολλημένοι εκεί που είναι, σε μια κατάσταση που μπορεί και να μην τους αρέσει, κατά βάθος ενοχλούνται. Χωρίς αυτό να είναι προσωπικό, απλά αλλά τους θυμίζει τα πράγματα που θα ήθελαν εκείνοι να κάνουν και δεν τα κάνουν επειδή φοβούνται».

«Για μένα δεν υπάρχει φυλοματάβαση. Είμαι αυτό που είμαι. Δεν άλλαξε κάτι, δεν πάω από τη μια πλευρά στην άλλη, γιατί στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήμουν άντρας.

Το όνομα Κασσάνδρα έχει πολλές πλευρές. Από τη μια είναι ένα όνομα που δεν το επιλέγουν πολλές, δεν είναι τόσο συνηθισμένο. Ο θεός Απόλλων είχε τιμωρήσει την Κασσάνδρα επειδή είχε αρνηθεί τον έρωτά του, δίνοντάς της την κατάρα του να μη δίνει κανένας πίστη στις προφητείες της. Οπότε, η Κασσάνδρα είναι ένα παρεξηγημένο πρόσωπο. Για μένα, η Κασσάνδρα συμβολίζει την αλήθεια που πολλοί αρνούνται να δουν. Επίσης, ήθελα κάτι ελληνικό, γιατί εδώ ζω 15 χρόνια.

Από την άλλη, το πήγα και λίγο πιο φιλοσοφικά. Στα ισπανικά “Κάσα” σημαίνει σπίτι και η Κασσάνδρα συμβολίζει το γεγονός ότι το σώμα που με αγκαλιάζει πλέον είναι το σπίτι μου, όπου νιώθω άνετα και ασφάλεια. Τέλος, μικρή έβλεπα ένα σήριαλ στη Συρία, όπου η πρωταγωνίστρια ονομαζόταν "Κασσάνδρα", η οποία το σενάριο την ήθελε να έχει μεγαλώσει με τους τσιγγάνους, αφού την παράτησαν οι γονείς της μικρή. Ήταν από τα πρώτα πρότυπα γυναίκας που έβλεπα μικρή και μου άρεσε τόσο εμφανισιακά, όσο και το γεγονός ότι ήταν free spirit».

«Ο φόβος είναι ανθρώπινο συναίσθημα και είναι λογικό να τον νιώθεις. Έχω περάσει τόσα που πλέον δύσκολα με φοβίζει κάτι. Εννοείται ότι έχω αίσθηση κινδύνου, αλλά δεν μπορώ να ζήσω στον φόβο. Με τρόμαξε ο θάνατος της Άννας Ιβάνκοβα και γενικά όταν ακούω τέτοια περιστατικά τρομάζω, μπορεί να αγχωθώ όταν κυκλοφορώ μόνη το βράδυ σε κάποιες συγκεκριμένες γειτονιές, αλλά δεν ζω με αυτό. Προσπαθώ να ζω με άλλα συναισθήματα, που με κρατάνε ζωντανή, την αισιοδοξία, την ελπίδα.

Θέλω να παίζω. Θέλω να μοιράζομαι με τον κόσμο ομορφιές, αλήθειες, αγάπη. Αυτές είναι οι έννοιες που μετράνε στη ζωή μου. Δεν θέλω ο κόσμος να με αντιμετωπίζει μόνο ως “η τρανς μετανάστρια που κατάφερε να παίξει στο ελληνικό θέατρο”. Έχω κι άλλα να πω. Κάποτε κλείστηκα σε μένα για να με βρω, τώρα είμαι έξω στον κόσμο.

Όλοι ίδιοι είμαστε, όλοι θέλουμε να ζήσουμε χωρίς να φοβόμαστε. Τι σε νοιάζει εσένα τι είμαι; Κανένας δεν είναι καλύτερος από κανέναν. Βρες εσύ τον εαυτό σου και άσε εμένα να είμαι αυτή που είμαι».

Info: Trans-port, στις 14, 20 & 21 Δεκεμβρίου στον Πολυχώρο Vault