Η ιστορία της Σαμάν που αρνήθηκε τον «καταναγκαστικό γάμο» και δολοφονήθηκε από τους συγγενείς της
Είχε ακούσει τη μητέρα της να λέει πως αφού δεν δεχόταν να παντρευτεί τον ξάδερφό της η δολοφονία της ήταν «η μόνη δυνατή λύση». Είχε φύγει μακριά από τους γονείς της και έμενε σε ένα καταφύγιο.
Τα τελευταία χρόνια μια νέα λέξη έχει εισχωρήσει στο λεξιλόγιο μας: «γυναικοκτονία». Την χρησιμοποιούμε όταν πρέπει να περιγράψουμε την δολοφονία μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού εξαιτίας του φύλου τους. Όπως ακριβώς συνέβη στην περίπτωση της 18χρονης Σαμάν Αμπάς από το Πακιστάν που κατοικούσε στην Ιταλία. Η νεαρή κοπέλα, όπως φαίνεται. δολοφονήθηκε από συγγενείς της, καθώς αρνήθηκε να παντρευτεί με «καταναγκαστικό γάμο» έναν ξάδερφό της. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διακινούνται στα διεθνή Μέσα ενημέρωσης η μητέρα της φέρεται να είπε στο τηλέφωνο πως αυτή, η δολοφονία δηλαδή, «ήταν η μόνη δυνατή λύση». Η ίδια η Σαμάν την είχε ακούσει να το λέει και είχε υποψιαστεί πως αναφερόταν στην ίδια. Είχε δε, εκφράσει τους φόβους της στο αγόρι της, έναν ομοεθνή της, που επίσης κατοικεί στην Ιταλία. Με λίγα λόγια μιλάμε για ένα έγκλημα που έγινε για «λόγους τιμής».
Η Σαμάν είχε φτάσει στη βόρεια Ιταλία, μαζί με την οικογένεια της, το 2016. Τα ιταλικά μέσα αναφέρουν πως η νεαρή μαθήτρια υιοθέτησε με ευχαρίστηση τις συνήθειες της νέας της ζωής και καθημερινότητας, γεγονός που δημιουργούσε έντονες συγκρούσεις με τους γονείς της. Υπάρχουν αναφορές πως ο πατέρας της την κλείδωνε συχνά έξω από το σπίτι και πως την απέτρεπε από το να πηγαίνει στο σχολείο –όπου η Σαμάν μεταξύ άλλων σημείωνε εντυπωσιακές επιδόσεις. Το αποκορύφωμα ήταν η άρνηση της Σαμάν να παντρευτεί με «υποχρεωτικό γάμο» τον ξάδερφό της. Η ανάγνωση της είδησης γίνεται ακόμα πιο δυσάρεστη: η νεαρή κοπέλα είχε καταφέρει να φύγει από το σπίτι της και από το φθινόπωρο είχε βρει καταφύγιο σε ειδική κοινότητα κοντά στην Μπολόνια που προστατεύει γυναίκες-θύματα οικογενειακής βίας. Τον Απρίλιο όμως επέστρεψε -κάποιοι αναφέρουν πως ήθελε να πάρει την ταυτότητά της για να μπορέσει να βγάλει δίπλωμα οδήγησης. Εκεί, ήρθε σε μια ακόμα ρήξη με τους γονείς της και συγκεκριμένα με τον πατέρα της, ο οποίος, όπως λέγεται, τη ρώτησε αν ο λόγος που ζητάει τα προσωπικά της έγγραφα είναι επειδή θέλει να παντρευτείς κάποιον. Η απάντηση της Σαμάν ήταν «όχι, θέλω απλά να φύγω μακριά».
Στις 29 Απριλίου ο θείος της Σαμάν, Ντάνις, εμφανίζεται σε βίντεο από κάμερες ασφαλείας να κρατά ένα μεταλλικό φτυάρι και να κατευθύνεται πίσω από την αγροικία στην οποία ζούσε όλη η οικογένεια. Τον ακολουθούν δύο ξαδέλφια της κοπέλας. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους των ερευνών, μετά από λίγα λεπτά έσκαψαν τον λάκκο για να θάψουν το πτώμα της –το οποίο όμως μέχρι και σήμερα δεν έχει βρεθεί. Η εικασία των αρχών είναι πως την επόμενη μέρα, στις 30 του μήνα, δολοφόνησαν την Σαμάν.
Τον σημαντικότερο ρόλο στην διερεύνηση της υπόθεσης φαίνεται να τον έχει ο 16χρονος αδερφός της Σαμάν, ο οποίος κατέθεσε ότι ο θείος τους παραδέχτηκε στον ίδιο πως την δολοφόνησε, έπειτα από εντολή των γονιών τους. Συγκεκριμένα, το νεαρό αγόρι πιστεύει πως την στραγγάλισε «γιατί όταν γύρισε σπίτι δεν τον είδα να κρατάει κάτι στα χέρια του». Όταν ζήτησε επίμονα να μάθει που βρίσκεται η σωρός της αδερφής του, ο Ντάνις αρνήθηκε να του πει. Αναφέρθηκε, επίσης, και στην αντίδραση του πατέρα του, που όταν επέστρεψε ο θείος του και ανακοίνωσε πως «η δουλειά είχε γίνει». «Τότε ένιωσε άσχημα και άρχισε να κλαίει, σχεδόν λιποθύμησε» περιγράφει ο 16χρονος.
Λίγες μέρες αργότερα, στις αρχές Μαΐου, η οικογένεια εγκαταλείπει την Ιταλία και επιστρέφει στον Πακιστάν. Η εξαφάνιση της Σαμάν, όμως, δεν αργεί να γίνει γνωστή και η απάντηση του πατέρα της, σε Ιταλό δημοσιογράφο που τον ρώτησε τι έχει συμβεί στην κόρη του, ήταν πως «η Σαμάν είναι στο Βέλγιο και είναι καλά». Οι Ιταλοί εισαγγελείς, όμως, είναι βέβαιοι για την ενοχή του.
Στις 4 Ιουνίου η Ένωση των Ισλαμικών Κοινοτήτων της Ιταλίας ανακοίνωσε ότι, σε συνεννόηση με την Ισλαμική Ένωση Ιμάμων και Θρησκευτικών Οδηγών, θα εκδώσει έναν φετφά (σ.σ. ο φετφάς στην ισλαμική πίστη είναι μια μη δεσμευτική αλλά αξιόπιστη νομική άποψη ή διδακτική ερμηνεία) κατά των εξαναγκασμένων γάμων και της κλειτοριδεκτομής, καθώς «πρόκειται για συμπεριφορές που δεν έχουν κανενός είδους θρησκευτική δικαιολογία και επομένως πρέπει να καταδικάζονται και, ακόμα περισσότερο, να προλαμβάνονται». Το εύκολο σχόλιο εδώ είναι πως η ιταλική μουσουλμανική κοινότητα θα έπρεπε να έχει ήδη θέσει τα όρια της, αλλά και πως άργησε υπερβολικά να σταθεί με το μέρος της Σαμάν –και της κάθε Σαμάν. Ισχύει. Μπορούμε όμως να πούμε πως είναι αργά για να αλλάξουμε την καθημερινότητα και την ζωή των επόμενων θυμάτων; Πως είναι αργά για να σώσουμε την επόμενη γυναίκα που κινδυνεύει από την βία και τον προσχεδιασμένο της γάμο;
Η πιο πρόσφατη έρευνα που έχουμε για τους υποχρεωτικούς γάμους είναι από το διάστημα 2008- 2014, όταν η UNICEF μελέτησε τα ποσοστά των ανηλίκων που υποχρεώνονται σε γάμο. Οι αριθμοί της Νιγηρίας είναι σοκαριστικοί, καθώς οι γάμοι παιδιών κάτω των 15 ετών φτάνουν στο ποσοστό του 28%, ενώ εκτοξεύονται σε 76% στις ηλικίες έως 18 ετών. Στο Πακιστάν, τα αντίστοιχα νούμερα είναι 3% για τις ηλικίες κάτω των 15 και 21% για τις ηλικίες έως και 18.
Και αν η ηλικία είναι ένα μετρήσιμο όχημα που μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε, έως έναν βαθμό το μέγεθος του προβλήματος, οι υποχρεωτικοί γάμοι που πραγματοποιούνται σε νόμιμες ηλικίες και σε περιοχές «υπεράνω υποψίας» αποτελούν ένα μάλλον αχαρτογράφητο και αχανές τοπίο, -ακόμα και αν θεωρήσουμε πως η νομοθεσία έχει προβλέψει σχετικά. Για να δούμε για παράδειγμα τι συμβαίνει στην χώρα μας: Σύμφωνα με το άρθρο 1375 του Αστικού Κώδικα (ΠΔ 456/1984) «γάμος που έχει τελεσθεί μπορεί να ακυρωθεί αν ο σύζυγος εξαναγκάστηκε να τον συνάψει με απειλή, παράνομα ή αντίθετα προς τα χρηστά ήθη. Η ακύρωση αποκλείεται, αν αυτός που εξαναγκάστηκε αναγνώρισε τον γάμο αφού πέρασε η απειλή». Σε «απειλή» κάνει λόγο και η ιταλική νομοθεσία, χωρίς ούτε εκεί να γίνεται αναφορά σε «υποχρεωτικούς γάμους».
Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο το να αναγνωριστεί και να αντιμετωπιστεί μια τέτοια περίπτωση, ειδικά όταν οι εμπλεκόμενες γυναίκες φοβούνται ή ακόμα και ντρέπονται να μιλήσουν ή να κινηθούν εναντίον των οικογενειών τους, καθώς νιώθουν (και σε μεγάλο βαθμό είναι) εγκλωβισμένες μέσα σε ακατανόητες παραδόσεις και κώδικες τιμών.
Η ιστορία της Σαμάν μας φέρνει μόνο θλίψη. Ή μάλλον όχι: θλίψη και οργή. Αλλά ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας: ταυτόχρονα ξεφυσάμε με ανακούφιση, καθώς θεωρούμε πως εμείς (οι «δυτικοί» - οι «μη-μουσουλμάνοι») είμαστε διαφορετικοί. Είμαστε ε; Απαριθμώ νοερά γυναικεία ονόματα στο μυαλό μου. Απαριθμώ πόσες φορές είπα τα τελευταία χρόνια τη λέξη «γυναικοκτονία». Ξεχνάω, δεν μπορώ να θυμηθώ, ψάχνω τους αριθμούς της Ελλάδας: 12 γυναίκες δολοφονήθηκαν στην χώρα μας μέσα στο 2019. 9 μέσα στο 2020. Διαβάζω πως το 2016, 16 κράτη-μέλη της ΕΕ κατέγραψαν συνολικά 788 γυναίκες που δολοφονήθηκαν από συντρόφους ή μέλη των οικογενειών τους. Αυτά είναι τα επίσημα στοιχεία. Πόσες άλλες που δεν ξέρουμε; Πόσες που πρέπει να προλάβουμε; Ας κατεβάσουμε αυτό το δάχτυλο που δεν έχει την δύναμη να κρύψει καμία ασχήμια και ας το στρέψουμε πρώτα προς τον εαυτό μας.
