Δημήτρης Καταλειφός: «Το μεγαλύτερο χάρισμα του ανθρώπου είναι η απλότητα»
Πάντα υπάρχει ένας καλός λόγος για να βρεθείς και να συνομιλήσεις με τον Δημήτρη Καταλειφό. Ένας από τους πιο ευγενείς ανθρώπους του θεάτρου που αγαπά όμως κάθε έκφανση της Τέχνης και του Ωραίου.
Για αυτή τη συνάντηση αφορμή υπήρξε η ταινία του Μιχάλη Κωνσταντάτου «Μικρά Όμορφα Άλογα», που ήδη προβάλλεται στη λογική της ψηφιακής απομίμησης της φυσικής κινηματογραφικής εξόδου από την εταιρεία παραγωγής Feelgood και τους κινηματογράφους Δαναό και Έλλη. «Είναι μικρός ο ρόλος μου στην ταινία, σε μια σκηνή εμφανίζομαι. Είναι όμως σημαντικό ότι ο σκηνοθέτης ο Κωνσταντάτος, φρόντισε να κάνουμε τις πρόβες μας και να δώσει στη σκηνή τη βαρύτητα που έχει· την είδα την ταινία, μου άρεσε», λέει ο Δημήτρης Καταλειφός καθώς με υποδέχεται στο σπίτι του στο Παγκράτι. Εκεί θα μιλήσουμε για το θέατρο που του λείπει, το πρώτο βιβλίο που έγραψε εν μέσω καραντίνας, τη ζωγραφική, το #metoo και τους ήρωες της σημερινής εποχής.
Για εμένα, που είμαι περισσότερο κινηματογραφόφιλος από θεατρόφιλος, είναι μεγάλη παρηγοριά το ότι μπορώ τα βράδια να δω μια ωραία σειρά ή ταινία, ασχέτως αυτά που κάνω κατά τη διάρκεια της ημέρας δηλαδή να ζωγραφίζω και να γράφω, τώρα που δεν μπορώ να παίξω στο θέατρο. Με βοήθησε πολύ αυτό το πρόγραμμα. Θα μου πεις οι άνθρωποι που έχουν παιδιά μικρά, που κλαίνε, που θέλουν την προσοχή σου, τι θα κάνουν; Δεν ξέρω. Όμως το να δεις μια ταινία, όταν κοιμηθούν τα παιδιά, είναι μια ανάσα.
Ένα δεκαπενθήμερο πριν ξεκινήσει η πανδημία στην Ελλάδα και κλείσει το θέατρο μιλούσα με μια πολύ καλή μου φίλη, που αγαπάει πολύ την ποίηση και εγώ της έλεγα ότι εμένα η ποίηση δεν με τραβάει τόσο, εκτός από τον Καβάφη και τον Σεφέρη, και ότι προτιμώ να διαβάζω πεζογραφία κι εκείνη προσπαθούσε να μου αλλάξει γνώμη. Επειδή μ’ αρέσει να πηγαίνω στο θέατρο πολύ νωρίτερα από την παράσταση και να πίνω ένα τσάι κάπου κοντά, εκεί που καθόμουν ξεκίνησα σαν πλάκα, σαν παιχνίδι να γράφω ποιηματάκια στο κινητό και να της τα στέλνω. Εκείνη με ενθάρρυνε ότι ήταν ωραία τα ποιήματα. Όταν έκλεισαν τα θέατρα, για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια δεν είχα έναν ρόλο για να ασχοληθώ αλλά μόνο τον εαυτό μου και άπλετο χρόνο.
Όλη αυτή η απομόνωση και ότι ζούμε σε μια επισφαλή ατμόσφαιρα κάτι κίνησε μέσα μου για τη μελλοντική ανασφάλεια, τη νοσταλγία του παρελθόντος και για το αμήχανο παρόν. Το γράψιμο έβγαινε αυθόρμητα και ενστικτωδώς, δεν είχα σκεφτεί να γράψω βιβλίο. Διάβασα ένα ποίημα σε μια φίλη, της το διάβασα ενώ μιλούσαμε στο τηλέφωνο και αυτή είπε «Καλέ αυτό είναι ωραίο. Θα το πω στην Πατάκη». Και κάπως έτσι έγινε. Μάλιστα για το εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε ένας πίνακας μου. Και η έκδοση αυτού του βιβλίου ήταν η μεγαλύτερη χαρά που πήρα μέσα στην καραντίνα.
Στο βιβλίο δεν έχω αναφορές στον θέατρο. Κι εγώ αναρωτήθηκα γιατί δεν μου έρχεται καθόλου να γράψω γι’ αυτό. Νιώθω ότι η ενασχόληση με το θέατρο, ο τρόπος που δουλεύω, το τι αισθάνομαι είναι ένα μυστικό που δεν θέλω να το μοιραστώ. Είναι μια διαδικασία τόσο δική μου που δεν θέλω να την ξέρουν οι άλλοι.
Μια φίλη μου είχε πει, επειδή δούλευα πολύ για 45 χρόνια, ότι είναι σαν να τραβάω φωτογραφίες που δεν τις εμφανίζω ποτέ. Και πραγματικά μένοντας μόνος μου και χωρίς να έχω το θέατρο ήρθε η στιγμή να μπω, θεωρητικά, στο εργαστήρι και να τυπώσω τις φωτογραφίες μου.
Ένας χρόνος εκτός θέατρου, με εξαίρεση 1,5 μήνα πρόβες, κι έχω σχεδόν ξεχάσει πώς είμαι ηθοποιός. Ο κάθε άνθρωπος έχει επαφή με το αντικείμενο της δουλειάς του, υπάρχει μια συνεχής τριβή με αυτό που κάνεις. Ένα χρόνο χωρίς θέατρο νιώθεις ότι τα εκφραστικά σου μέσα έχουν ατροφήσει. Κι αυτό είναι κοινό αίσθημα.
Όταν έκανα την ανάρτηση στο Facebook αναφερόμουν στην καταγγελία για τον Κιμούλη, δεν είχαν ξεσπάσει ακόμη τα σεξουαλικά σκάνδαλα. Ανήκω σε μια γενιά που δεν έχει εξοικείωση με τα κομπιούτερ αλλά αναγκάστηκα να μάθω για να προσαρμοστώ στην εποχή. Μάλιστα εδώ και τέσσερα χρόνια έχω έναν δάσκαλο, για να μου τα μαθαίνει, έτσι μου έφτιαξε και το προφίλ στο facebook. Το είχα πιο πολύ για να ανεβάζω κάποιον πίνακα ή μια καλή κριτική για μια ταινία που μου άρεσε. Μου γεννήθηκε αυθόρμητα η επιθυμία να γράψω κάτι γιατί προβληματίστηκα πολύ για το πόσο έντονα εισβάλλει η τηλεόραση και μπορεί να καταδικάσει κάποιον. Με τάραξε όλο αυτό, ήταν κάτι πολύ καινούριο.
Αφού πέρασα από πολλές διακυμάνσεις με όλο αυτό το ζήτημα που βγήκε κατέληξα ότι για καλό ήρθε το #metoo. Χαίρομαι γιατί βρήκε το φυσικό του χώρο που είναι το Σωματείο Ηθοποιών, και εφόσον χρειαστεί, το δικαστήριο. Αυτό που με ενοχλούσε ήταν ότι έγινε θέμα των τηλεοπτικών εκπομπών. Εκεί σοκαρίστηκα πολύ. Εγώ δεν θέλω να γίνω δικαστής. Η κάθε υπόθεση πρέπει να πάει στο αρμόδιο όργανο και να κριθεί.
Τώρα που πέρασε το πρώτο μεγάλο τσουνάμι καταλαβαίνω ότι έτσι θα διορθωθούν κάποια πράγματα, κάποιοι θα φοβούνται να κάνουν ό,τι και οι αυτοί που κατηγορήθηκαν. Είναι μια πολύ πιο διεκδικητική γενιά η τωρινή, και μπράβο της. Θέλει όμως σοβαρότητα για να μη χαθεί το μέτρο και για να μην γίνει η τηλεόραση αυτή που δικάζει.
Για εμένα όλες αυτές οι συμπεριφορές οφείλονται στα τεράστια ελαττώματα της έπαρσης και αλαζονείας· αυτές είναι η ρίζα του κακού. Αισθάνεσαι ότι επειδή έγινες γνωστός, διάσημος ή επιτυχημένος σκηνοθέτης όλα σου ανήκουν και πως μπορείς να κάνεις τον ηθοποιό ό,τι θέλεις. Αυτή είναι μια τεράστια παγίδα στην οποία μπορεί να πέσει όποιος δεν αντισταθεί. Πίστευα, και πριν γίνουν όλα αυτά, ότι δεν είναι τίποτα σπουδαίο να είσαι καλός ηθοποιός, πρωταγωνιστής ή σκηνοθέτης. Κάνεις πολύ καλά κάτι, με γεια σου και χαρά σου. Δεν σημαίνει ότι είσαι σπουδαίος. Σπουδαία είναι η Τέχνη, οι συγγραφείς που παίζουμε και πολύ ωραία είναι η επαφή με το κοινό. Το μεγαλύτερο χάρισμα του ανθρώπου είναι η απλότητα.
Πολλοί σκηνοθέτες, και από την εμπειρία μου θα έλεγα ότι αυτοί είναι κακοί ή μέτριοι, συγχέουν την σκηνοθεσία με την εξουσία. Για μένα ο ο καλός σκηνοθέτης είναι αυτός που κάνει τον ηθοποιό συνδημιουργό. Με όσους καλούς σκηνοθέτες συνεργάστηκα ήταν αυτοί που ζητούσαν από τους ηθοποιούς να τους δώσουν ιδέες και δεν επέβαλλαν τις απόψεις τους.
Βρίσκω πολύ θετικό ότι δυνάμωσε το Σωματείο Ηθοποιών. Τώρα έχει πάρει μια ζωντάνια από πολλά νέα παιδιά που έχουν ασχοληθεί, από περισσότερους ηθοποιούς που γράφονται, από το Πειθαρχικό Συμβούλιο που είναι πιο ενεργό. Είναι σημαντικό να ξέρει ένας νέος ηθοποιός ότι μπορεί να απευθυνθεί στο Σωματείο και να βρει το δίκιο του πριν πάει, εφόσον χρειαστεί, στο δικαστήριο.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι γι’ αυτές τις καταστάσεις που καταγγέλονται σημαντικό ρόλο έπαιζαν και οι εργασιακές σχέσεις, που ήταν άθλιες και πριν την πανδημία. Εμείς δουλεύαμε επί μήνες κάνοντας πρόβα χωρίς να πάρουμε ούτε μία δραχμή λες και ήμασταν συμπαραγωγοί του εκάστοτε θιασάρχη. Νομίζω ότι αυτό πλέον δε θα το δέχονται οι νέοι. Ήδη πολύ απαιτητικά ζητήθηκαν συλλογικές συμβάσεις, με το Εθνικό υπογράφηκε, ελπίζω σύντομα και στο ελεύθερο θέατρο. Εάν το εργασιακό αποκτήσει μια αξιοπρέπεια μοιραία αυτή η αξιοπρέπεια θα διοχετευθεί και στις σχέσεις.
Μεγάλωσα με μια κοπέλα, γιατί η μαμά μου εργαζόταν, που από πέντε χρονών πηγαίναμε κάθε μέρα στον κινηματογράφο και βλέπαμε προβολές από τις 4 το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ, στις 12. Από τόσο μικρή ηλικία βρέθηκα μέσα στη μαγεία του παραμυθιού, δηλαδή στη γοητεία που βρίσκεται έξω από το πραγματικό, στο «αλλού». Αυτό για μένα ήταν ένα είδους «ναρκωτικού» στο οποίο εθίστηκα από μικρός.
Αυτό το «άλλο» που αντιπροσωπεύει η Τέχνη με συντροφεύει από παιδί.
Η Τέχνη είναι τεράστιο καταφύγιο. Δεν μπορώ να αντιληφθώ μια μέρα που να μην περνάω από τον ρόλο είτε αυτού που θα δημιουργήσει κάτι εκείνου που θα απολαύσει κάτι καλλιτεχνικό. Η πραγματικότητα με κάνει να πλήττω και παράλληλα με φοβίζει. Κάποτε είχα πάει σε έναν ψυχίατρο και του έλεγα τα προβλήματά μου και μου είπε «Εσύ είσαι γεννημένος καλλιτέχνης». Οπότε όταν μου το είπε σκέφτηκα «ααα, αυτό είμαι» με χαρά. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να κρατηθεί από κάτι το καλλιτεχνικό, μπορεί κανείς απλώς να τραγουδάει στο σπίτι μόνος του, δεν χρειάζεται να είναι τραγουδιστής. Και το ποδόσφαιρο μπορεί να λειτουργήσει έτσι. Μπορεί κάποιος να ζει γι’ αυτό το παιχνίδι. Ο άνθρωπος έχει πάντα ανάγκη το «άλλο» και το «αλλού».
Με συγκλόνισε που η οικογένεια του παιδιού, που σκοτώθηκε στο τροχαίο έξω από τη βουλή, έδωσε τα όργανά του. Αυτή η πράξη των γονιών θεωρώ ότι είναι από τα σπουδαιότερες, για να μην πω η σπουδαιότερη, της τελευταίας χρονιάς. Εάν δεν είναι ήρωες αυτοί, ποιοι είναι; Υποκλίνομαι, αυτοί είναι οι σπουδαίοι. Αυτοί και οι γιατροί και οι νοσηλευτές, που μέσα σε αυτό το χάλι, ρισκάρουν κάθε μέρα για να κάνουν σωστά τη δουλειά τους.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν δίνουν απλώς χαρά, δίνουν ξανά εμπιστοσύνη στην καλή πλευρά των ανθρώπων. Πιστεύω ότι όλοι μας είμαστε καταδικασμένοι σε μια διαρκή αντίφαση, σε μια πάλη μεταξύ του καλού και του κακού που έχουμε μέσα μας. Κανείς δεν είναι άγιος, κανείς δεν είναι διάβολος, κανείς δεν είναι μόνο αθώος ή μόνο αμαρτωλός. Αυτή η πάλη είναι ακατάπαυστη και όποτε κερδίζει η καλή μας εκδοχή είναι πολύ σπουδαίο πράγμα.
«Μικρά όμορφα άλογα», μια ταινία του Μιχάλη Κωνσταντάτου. Βρείτε εισιτήρια εδώ