«Υφαντογραφήματα: Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα»- Σύγχρονη τέχνη στη βιτρίνα του Σ.Ε.Ν
Τα «Υφαντογραφήματα. Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα» μία σειρά εκδηλώσεων σε επιμέλεια της Έφης Φαλίδα γύρω από την ιδέα της τεχνίτρας (craftwoman) και της χειροτεχνίας της (artisanship), αφορά την παρουσίαση εικαστικών έργων στη βιτρίνα και στο εσωτερικό του πωλητηρίου του Συλλόγου Εκπαίδευσης Νεανίδων (Σ.Ε.Ν.), Κολοκοτρώνη 3Α. Σκοπός τους η ανάδειξη και ο διάλογος με τη γυναικεία χειροτεχνία.
Τα «Υφαντογραφήματα» έχουν ως αφετηρία τον διάλογο των καλλιτεχνών με το αρχείο και τα τεχνουργήματα του Συλλόγου Εκπαίδευσης Νεανίδων προκειμένου να γεφυρωθεί το ιστορικό των δράσεων του Σ.Ε.Ν. με το δημιουργικό παρόν.
Οι εικαστικοί προσκαλούνται να επισκεφθούν και να εμπνευσθούν από το αρχείο του Σ.Ε.Ν. (ιδρύθηκε το 1872), όπως και από τα αντικείμενα του πωλητηρίου για να δημιουργήσουν ένα έργο. Η διαδρομή αυτής της επίσκεψης καταλήγει στη βιτρίνα του πωλητηρίου της, Κολοκοτρώνη 3Α, όπου θα εκτίθεται το έργο τέχνης συμμετέχοντας σε αυτή τη σειρά καλλιτεχνικών συνομιλιών-συνυφάνσεων.
#40 Ημέρες
Κατά την έρευνα της στο αρχείο των κεντημάτων του Σ.Ε.Ν η εικαστικός Μαλβίνα Παναγιωτίδη εντόπισε μία παλιά φυτική σύνθεση, σχεδιασμένη με μολύβι σε λεπτό ρυζόχαρτο. Στην πίσω όψη του σχεδίου διάβασε το χειρόγραφο αινιγματικό σημείωμα «40 ημέρες». Τόσο ήταν το διάστημα το οποίο είχε υπολογίσει κάποια συνεργάτιδα του Σ.Ε.Ν ότι θα της χρειαζόταν για να το κεντήσει. Η κωδικοποιημένη φράση της τεχνίτριας έγινε η αφετηρία για το έργο της εικαστικού σηματοδοτώντας τον μεταξύ τους φανταστικό διάλογο.
Στις «40 ημέρες»-έργο για το πρόγραμμα Σ.Ε.Ν «Υφαντογραφήματα»- δημιουργεί μία γέφυρα ανάμεσα στην υφαντική παράδοση και τη σύγχρονη τέχνη. Και σε αυτό το ενδιάμεσο γεφυρώνει το ανδρικό και το θηλυκό. Το έργο της , ο αργαλειός της μοντέρνας υφάντρας, είναι ένας σκελετός από μεταλλικές συναρθρώσεις βαμμένος με μπλε βαφή αυτοκινήτων. Τα σφοντύλια, τα αδράχτια και τα άλλα ξύλινα εξαρτήματα του παραδοσιακού αργαλειού γίνονται συνθέσεις από γρανάζια, μπιέλες, δισκόφρενα, αλυσίδες, όλα υλικά από μηχανουργείο προορισμένα για ανακύκλωση. Ωστόσο η Μαλβίνα Παναγιωτίδη είδε σε αυτά μία άλλη χρήση και τα περιμάζεψε για την τοποθέτησή τους στη δημιουργία της. Το θέμα της οποίας το προσδιορίζει η ιστορία και το αρχείο του Συλλόγου που εδώ και 151 χρόνια προώθησε τη γυναικεία χειροτεχνία του κεντήματος, της υφαντικής, της ταπητουργίας, της ραπτικής.
Έτσι, στις «40 ημέρες» η προσθήκη των επεμβάσεων της στην υφασμάτινη ύλη ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην καλλιτεχνική πρακτική της, διατηρώντας το δίπολο σύγχρονο και αδρό, ευάλωτο και αινιγματικό. Από τις καταβολές των σπουδών της στην αρχιτεκτονική διατηρεί την έννοια της δομής, του κελύφους, των οικοδομικών υλικών. Και ως ερευνήτρια των αρχείων, ένθερμη θαυμάστρια της μεταφυσικής και της αλχημιστικής παράδοσης εμποτίζει τον γυναικείο κόσμο της ιστορίας του Σ.Ε.Ν στο καλλιτεχνικό μείγμα. Πάνω σε ένα ύφασμα από βελούδο σχεδιάζει έναν λαβύρινθο δικής της έμπνευσης από κλαδιά και άνθη της οικογένειας των Στρυχνοειδών (Nightshades), από μπρουγκμάνσιες, ντάτουρες, μπελαντόνες, ορχιδέες, πλεγμένες με υβριδικά φανταστικά φυτά. Με αυτόν τον μυστικιστικό λαβύρινθο η καλλιτέχνης δηλώνει τη σύνδεσή της με το σύμπαν του φυτικού κόσμου, πεδίο εμπνευσμένων συνθέσεων στην τέχνη και την αρχιτεκτονική δημιουργία εδώ και πολλούς αιώνες.
Αντίστοιχα συνθέσεις από φυτικά μοτίβα υπάρχουν αποτυπωμένα στα σχέδια των αρχειακών κεντημάτων του Σ.Ε.Ν. Τα κεντήματα αυτά, ιχνογραφημένα σε λεπτό χαρτί σχεδίου -από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη- ήταν ο κατάλογος των εμπνεύσεων για τις επιδέξιες κεντήστρες που τα δημιουργούσαν με νήματα του Σ.Ε.Ν. Από την πώλησή τους στα πρατήρια του Συλλόγου αποκτούσαν το δικό τους εισόδημα - διαβατήριο μίας πρώτης εξόδου προς την οικονομική ανεξαρτησία και ένα βήμα προς τη χειραφέτηση.
Τμήματα λοιπόν των σχεδίων παρακίνησαν την καλλιτέχνη να συνθέσει ένα ιδιωματικό χαρακτικό, χρησιμοποιώντας αντί για μήτρες από ξύλο, το πιο εύπλαστο linoleum και να το τυπώσει με κόκκινο μελάνι πάνω σε λευκό βαμβακερό καμβά.
Όπως επισημαίνει η καλλιτέχνης: «πρόκειται για μία συρραφή αναζητήσεων που δρασκελίζει μέσα σε διαφορετικές χρονικότητες, πολιτισμικές μνήμες και ανθρωπολογικούς χώρους. Αφορμή της εγκατάστασης που παρουσιάζεται στη βιτρίνα είναι η έρευνα που έγινε στα αρχεία του ΣΕΝ, η οποία μεταγράφεται σε έναν αλληγορικό αργαλειό-μηχανή και φωτίζει θραυσματικά με την υλικότητα του άυλου τη ρευστότητα της συλλογικής μνήμης λειτουργώντας σαν αστερισμός χρονικοτήτων, συνεχειών και ασυνεχειών».
Πού: Στο Πωλητήριο του Σ.Ε.Ν., Κολοκοτρώνη 3Α, 10562, Αθήνα
Επιμέλεια Έφη Φαλίδα
Πράξη Β’
Οκτώβριος-Νοέμβριος 2024
Μαλβίνα Παναγιωτίδη, «40 Ημέρες», 2024
Υφαντογραφήματα: Πέρα από τον ορίζοντα, κάτω από το δέρμα. Σύγχρονη τέχνη στη βιτρίνα του Σ.Ε.Ν
Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Art in Context στο Universität der Künste στο Βερολίνο. Έχει βραβευτεί με το Πρόγραμμα Υποστήριξης Καλλιτεχνών Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (2018) και με το Έπαθλο Σπυρόπουλου (2016).
Η καλλιτεχνική της πρακτική επικεντρώνεται στις διασταυρώσεις μεταξύ του αποκρυφιστικού μοντερνισμού, της λειτουργίας του φανταστικού και της ανοίκιας ανθρώπινης συμπεριφοράς που συναντάται σε διαφορετικά κοινωνικοπολιτικά πλαίσια.
Επιλεγμένες εκθέσεις: All Dreams Are Vexing | Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά, ΕΜΣΤ, Αθήνα (2024), PlásmataII: Ioannina, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Ιωάννινα (2023), Ο κύριος Ροβινσώνας Κρούσος έμεινε σπίτι: Περιπέτειες σχεδιασμού σε συνθήκες κρίσης, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα (2021), When You Touch About Me, I Think Myself, SIGNS, Κωνσταντινούπολη(2020), Gone Today, Here Tomorrow, AnnexM-Μέγαρο Μουσικής, Αθήνα (2019), Αστερισμοί στο χώμα, ΝΕΟΝ & Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Κτίριο Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου (2018), The Equilibrists, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ & New Museum, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα (2016), Hypnos Project, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Αθήνα (2016), The Predictions of a One-Night King, Chalet Society, Παρίσι (2015), A Monument for the First Homosexual Emancipation Movement, HKW,Βερολίνο (2015). Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Anacolutha (2022) και της καλλιτεχνικής ερευνητικής ομάδας Σαπρόφυτα (2009).
Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη εκπροσωπείται από τη γκαλερί The Breeder
