Καλλιόπη Λεμού: Η γυναίκα ως μούσα στη σύγχρονη Τέχνη
Η εικαστικός Καλλιόπη Λεμού, μιλάει στο Bovary, με αφορμή την πρώτη της έκθεση, στη γενέτειρα της, τη Χίο, στα πλαίσια του 3ου Μεσαιωνικού Φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε στο νησί της μαστίχας.
Από το εργαστήρι της στο Λονδίνο και με ένα πολυδιάστατο έργο γλυπτικής, ζωγραφικής και εγκαταστάσεων σε όλον τον κόσμο η Καλλιόπη Λεμού εκθέτει για πρώτη φορά στην Χίο δώδεκα έργα ζωγραφικής σε ξύλο με λάδι μερικώς επικαλυμμένα με ρητίνη και τρία έργα ζωγραφισμένα με λάδι σε καμβά πάνω σε ξύλο που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση στο Χαμιδιέ Τζαμί με τίτλο «Θάλασσα Απέραντη Μυστικά και Φανερά».
Την έκθεση συμπληρώνουν τρία από τα εννέα έργα της σειράς Ritual Garments (2020 - 2022)που παρουσιάστηκαν στην 4η Μπιενάλε της Autun - Διεθνές Φεστιβάλ Ιερής Σύγχρονης Τέχνης στη Γαλλία, στο Μουσείο του Ντόρντρεχτ στην Ολλανδία και στη Γκαλερί Gazelli Art House Baku στο Αζερμπαϊτζάν.
Η έκθεση στο Χαμιδιέ Τζαμί είναι φόρος τιμής της Καλλιόπης Λεμού στην Χίο, την πατρίδα που την γαλούχησε, στην Αγγλία, την δεύτερη πατρίδα της όπου για χρόνια εργάζεται ασταμάτητα και σαν ειδικό αφιέρωμα στο Ελληνικό Κέντρο του Λονδίνου που από το 1994 έχει μεγάλη δράση για την διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στην καρδιά της αγγλικής πρωτεύουσας.
Αγαπημένο θέμα της Καλλιόπης Λεμού είναι η θάλασσα της Χίου, η θάλασσα που φέρνει κοντάτους ανθρώπους από τις δύο πλευρές του Αιγαίου, όπως κάποτε έφερε κοντά και τους προγόνους της από την Χίο και την Ανατολή. Πρόδηλη σε όλα τα έργα της η γυναικεία μορφή κρατάει γερό τιμόνι και στις φουρτούνες και στην γαλήνη της αεικίνητης θάλασσας. Αυτή η θάλασσα εικονίζει στο έργο της Καλλιόπης Λεμού και την αεικίνητη ψυχή, τον πόθο για τη λύτρωση και την ευδαιμονία.
Η έκθεση πραγματοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου σε συνεργασία με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και οργανώνεται υπό την αιγίδα του Ελληνικού Κέντρου στο Λονδίνο και θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Σεπτεμβρίου.
Ποια είναι η εικαστικός Καλλιόπη Λεμού
Η Καλλιόπη Λεμού (γεν. 1951, Οινούσσες, Χίος) ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Είναι γλύπτρια,ζωγράφος, και δημιουργεί εγκαταστάσεις μεγάλων διαστάσεων και φιλμ. Σπούδασε ζωγραφική και εκτύπωση στη σχολή τέχνης Byam Shaw School of Art, όπου έκανε και μεταπτυχιακές σπουδές στη ζωγραφική. Έχει εκθέσει εκτενώς σε διάφορους διεθνείς χώρους πολιτισμού. Η έκθεση της τριλογίας της με τίτλο Crossings είναι ένα έργο για την αναγκαστική μετανάστευση. Η εικαστικός συγκέντρωσε, από τις ακτές ελληνικών νησιών, και παρουσίασε τις αυθεντικές ξύλινες βάρκες που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά μεταναστών. Το έργο πραγματοποιήθηκε στην Ελευσίνα (2006) στην Κωνσταντινούπολη (2007) και μπροστά από την Πύλη του Βρανδεμβούργου στο Βερολίνο (2009) ως μέρος των εορτασμών της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου.
Μερικά από τα πιο αναγνωρισμένα έργα της περιλαμβάνουν την τριμερή έκθεση Navigating in the Dark (2011) στο Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, στο Τζαμί του Ιμπραήμ Χαν, Ρέθυμνο και στην κρύπτη της εκκλησίας St Pancras, Λονδίνο, την εγκατάσταση Pledges στο πλαίσιο της 3ης Μπιενάλε του Çanakkale, Τουρκία (2012), τη δημόσια εγκατάσταση των γλυπτών Tools of Endearment, στο Yorkshire Sculpture Park και στο Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο, στο Westersingel στο Ρότερνταμ, Ολλανδία, και στο Boissy-le-Châtel, Γαλλία.
Η εικαστικός έχει παρουσιάσει το φιλμ Irrevocable Transformations (2016) στην 5η Μπιενάλε Çanakkale, Osnabrück, Γερμανία (2017) και τη σειρά Ritual Garments, στην 4η Μπιενάλε της Autun - Διεθνές Φεστιβάλ Ιερής Σύγχρονης Τέχνης στη Γαλλία (2023), στο Μουσείο του Ντόρντρεχτ στην Ολλανδία και στη γκαλερί Gazelli Art House Βaku στο Αζερμπαϊτζάν. Τέλος, έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και σε μόνιμες δημόσιες εκθέσεις. Το 2015, το έργο της Λεμού At the Centre of the World κέρδισε το βραβείο Borusan Contemporary Art Collection Prize.
Η Καλλιόπη Λεμού στο Bovary
Πώς αποφασίσατε να εκθέσετε έργα σας για πρώτη φορά στη Χίο, τον τόπο καταγωγή σας; Ποια τα συναισθήματα σας για τη συγκεκριμένη έκθεση;
Η πρόσκληση ήρθε από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου για να εκθέσω στο Χαμηδιέ Τζαμί στην Χίο. Ήταν η πρώτη φορά που η ιδιαίτερη Πατρίδα μου με προσκαλούσε να δείξω την δουλειά μου εκεί ύστερα από πολλά χρόνια, και αυτό με συγκίνησε πολύ. Ήθελα να αποτείνω φόρο τιμής στις ρίζες μου, κάτι σαν μια αναφορά του τι είμαι τώρα και που το οφείλω στις καταβολές και την έμπνευση που αντλώ από αυτές.
Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Θάλασσα Απέραντη Μυστικά και Φανερά». Πόσο έχει επηρεάσει η θάλασσα την καλλιτεχνική σας ταυτότητα; Και τι συμβολίζει η θάλασσαστα συγκεκριμένα έργα σας;
Ο τίτλος της έκθεσης τονίζει την σημασία που έχει η θάλασσα για μένα τόσο σαν στοιχείο που περιβάλει την πατρίδα όσο και για τον ρόλο που έπαιξε στην ζωή μου. Οι παππούδες μου ήρθαν από την Ιωνία, ο πατέρας μου ήταν καπετάνιος, οι βάρκες και τα πλοία, τα κύματα, η αέναη κίνηση, το πήγαινε και το έλα, το βάθος και το μυστήριο της, οι αλλαγές των χρωμάτων της και των συναισθημάτων, οι υποσχέσεις για νέες εμπειρίες, οι επιστροφές γεμάτες χαρά !
Αν και κάνατε εκθέσεις, ανά τον κόσμο, αργήσατε να παρουσιάσετε τη δουλειά σας στην Ελλάδα. Ποιος ήταν ο λόγος;
Έμενα στο εξωτερικό, εκεί σπούδασα και εκεί άρχισα να δείχνω την δουλειά μου. Στην Ελλάδα έδειξα την δουλειά μου αρκετές φορές, στην Αθηνα, στην Ελευσίνα, την Σύρο, την Θεσσαλονίκη και την Κρήτη. Δεν είχα δείξει στην Χίο μέχρι τώρα.
Πότε καταλάβατε την κλίση σας στη ζωγραφική; Θυμάστε πώς έγινε το ξεκίνημα σας; Είχατε από μικρή καλλιτεχνική κλίση;
Είχα από πολύ μικρή κλίση και αγάπη για την ζωγραφική. Πάντα ζωγράφιζα. Αργότερα πήγα στην σχολή στο Λονδίνο όπου έκανα σπουδές στην ζωγραφική, χαρακτική και γλυπτική.
Ήταν εύκολο για ένα νεαρό κορίτσι της εποχή σας να εκφράσει στην οικογένεια του την επιθυμία να γίνει ζωγράφος;
Δεν ήταν εύκολο τότε! Οι γονείς μου δεν καταλάβαιναν γιατί πρέπει να πάω στην σχολή και για να με ικανοποιήσουν μου έφερναν καθηγήτρια στο σπίτι. Παντρεύτηκα στα 20 και η ζωή μου πήρε άλλη πορεία. Όμως δεν ξέχασα την βαθειά μου λαχτάρα την οποία καλλιεργούσα μόνη μου έως ότου μεγάλωσαν κάπως τα παιδιά μου και από τότε που έλειπαν στα σχολεία τους όλη μέρα βρήκα την ευκαιρία και με την συμπαράσταση και συνεργασία του συζύγου μου κατάφερα να κάνω τις σπουδές μου στην σχολή!
Από τη ζωγραφική στραφήκατε στη γλυπτική. Τι σας κέρδισε και αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη γλυπτική;
Οι τρεις διαστάσεις ήταν παρούσες πάντα στα έργα μου. Στον τρόπο που ζωγράφιζα, στην χαρακτική μου και ήταν επόμενο για μένα.
Πώς είναι η καθημερινότητα σας όταν ετοιμάζεται τα νέα σας έργα;
Η καθημερινότητα μου είναι από το πρωί έως το βράδυ στο εργαστήριο. Εκεί είναι ο κήπος των θαυμάτων, της έρευνας, της ανακάλυψης, της αγωνίας και της έκστασης! Δεν υπάρχει τέλος και αρχή! Όλα είναι μια συνέχεια που τρέφεται από μια την ίδια πηγή των εμπειριών μου και των σύγχρονων γεγονότων και θεμάτων.
Το έργο σας «At the Centre of the World» κέρδισε το βραβείο Borusan Contemporary Art Collection Prize. Κάθε βραβείο είναι μια επιβραβεύσει για τον καλλιτέχνη;
Στο έργο αυτό πραγματεύομαι την θέση της γυναίκας στην οικογένεια και γενικά στην κοινωνία! Φυσικά είναι μια επιβράβευση που με συγκίνησε βαθειά.
Μέσα από τα έργα σας θέτετε σοβαρά ερωτήματα στο κοινό. Όπως η έκθεση «At the center of the world» και η τριλογία «Navigating in the Dark». Πώς αποφασίζετε κάθε φορά το θέμα που θα καταπιαστείτε; Ποια θέματα σας απασχολούν περισσότερο σήμερα;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως τα θέματα μου αντλούνται από τις προσωπικές μου εμπειρίες σε συνάρτηση με το τι συμβαίνει γύρω μου. Τα θέματα μου διαδέχονται το ένα το άλλο αλλά και αφορούν τις ίδιες θεματικές όπως την θέση της γυναίκας στην κοινωνία, την μετανάστευση, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, κάθε φορά από άλλη οπτική γωνία.
Έχετε συνεργαστεί θεατρικά με τον κύριο Τερζόπουλο. Τί γεύση σας έχει αφήσει η συνεργασία μαζί του;
Η εμπειρία μου από την συνεργασία μου με τον Θόδωρο Τερζόπουλο ήταν μάθημα για μένα. Ο καταλυτικά άμεσος τρόπος με τον οποίο περνά τα μηνύματα του στο θέατρο είναι μοναδικός. Συνομιλεί με το υποσυνείδητο και καθηλώνει κάθε φορά.
Εδώ και πολλά χρόνια ζείτε και εργάζεστε στο Λονδίνο. Έχετε καταφέρει να «κρατήσετε», να «διατηρήσετε» την Ελλάδα μέσα σας;
Όντως ζω και δουλεύω στο Λονδίνο εδώ και 52 χρόνια. Η Ελλάδα, η Χίος, οι ρίζες μου είναι μέσα μου και είναι μέρος του εαυτού μου.
Αλήθεια, πώς αποφορτίζεστε μετά από μια δημιουργική ημέρα;
Το ωραίο είναι ότι δεν αποφορτίζομαι, δηλαδή δεν χρειάζομαι να αποφορτιστώ! Είναι μια συνεχής σκέψη και ανησυχία και ανυπομονησία να βρεθώ ξανά στο εργαστήριο ώστε να ξανά προσπαθήσω να ξανά πλησιάσω να ξανά διαπραγματευτώ τα θέματα που με απασχολούν, από άλλη γωνία με αλλά υλικά με άλλους τρόπους! Είναι μια συνεχής αναζήτηση, προσπάθεια και ενδιαφέρον χωρίς τέλος.
