Είδαμε τις «Κυκλαδίτισσες»: Η ιστορία του Αιγαίου μέσα από τα μάτια των γυναικών στη νέα έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
Αριστοδίκη, Θαυδώρα, Ηγησαρέτη, Νεικώ, Αλεξιβώλα: ονόματα γυναικών, Κυκλαδιτισσών, που ανασύρθηκαν από την λήθη του Αιγαίου Πελάγους, έρχονται ξανά στο φως μαζί με τα 180 μοναδικά εκθέματα για να πουν την ιστορία τους, σε μια μεγάλη έκθεση, από αύριο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Η μεγαλύτερη πανκυκλαδική έκθεση που έγινε ποτέ
Τα περισσότερα εκθέματα φεύγουν για πρώτη φορά από τον τόπο τους, τα νησιά των Κυκλάδων, για να λάβουν μέρος σ’αυτή την πανκυκλαδική «σύναξή» τους, την μεγαλύτερη που έγινε ποτέ.
Η έκθεση «Οι Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» μιλά ξεκάθαρα για τη θέση της γυναίκας στην ιστορία και τον πολιτισμό, σε συνδυασμό με την αιγαιοπελαγίτικη νησιωτικότητά τους.
Μπορεί μια έκθεση αρχαιολογική να μιλήσει ξεκάθαρα για την έμφυλη βία και να υπογραμμίσει την ζοφερή θέση της γυναίκας μέσα στην ιστορία, έως και σήμερα; Μπορεί ένα άγαλμα, μια επιγραφή, μια επιστολή, να αποδώσουν την γυναικεία καταπίεση και την απολυτότητα της πατριαρχίας;
Η δουλεμένη σύνθεση των έργων, και όχι απλώς η έκθεσή τους, που αντικρίζουμε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το κατορθώνει- και τονίζει μάλιστα με έμφαση την αναγκαιότητα της γυναικείας ενδυνάμωσης στο σήμερα.
Η υπερμεγέθης Κόρη της Θήρας μας καλωσορίζει στην έκθεση
Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μπαίνοντας στο Μέγαρο Σταθάτου, εκείνη είναι εκεί: η υπερφυσικού μεγέθους «Κόρη της Θήρας»- με ύψος 2,5 μέτρα!- αγέρωχη πάνω στην εργοταξιακή της βάση, αρχίζει να ξετυλίγει τον μίτο μιας ιστορίας που ελάχιστα έχει αλλάξει ως σήμερα.
Πρόσφατο αρχαιολογικό εύρημα η Κόρη, βρέθηκε σε ανασκαφή του 2000 από τον αρχαιολόγο Χαράλαμπο Σιγάλα- και την βλέπουμε για πρώτη φορά στην Αθήνα (πέρυσι είχε ταξιδέψει ως τη Ρώμη, για την έκθεση «Η στιγμή και η αιωνιότητα»). Άσπιλη και επιβλητική και σχεδόν άθικτη, είναι αναμφίβολα το κορυφαίο έκθεμα που απολαμβάνουμε εδώ- μαζί με τις τρεις γυναίκες που βρίσκονται λίγα μέτρα πιο πέρα.
Συνομιλία με απόσταση 3.000 ετών
Από την διπλανή αίθουσα, μας γνέφουν οι τρεις «Γυναίκες στο άδυτο» και δεν μπορούμε να τους αντισταθούμε. Αίμα τρέχει από το πόδι της μεσαίας, και χάρη σ’αυτό, κρόκοι ανθίζουν.
Θήρας, περ.1600 π.Χ./ Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Είναι η γυναίκα-«Μητέρα Φύση», που δίνει ζωή, στην ασυναγώνιστη τοιχογραφία από το Κτήριο Ξέστη, στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Απέναντί της, η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, έρχεται 3.000 χρόνια μετά- κι εκείνη να πράξει το ίδιο.
Γενική άποψη της έκθεσης/ Φωτoγραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Οι 12 ενότητες της έκθεσης
Δώδεκα είναι οι ενότητες που βλέπουμε συνολικά, ανεβαίνοντας τώρα προς τον πρώτο όροφο. «Ισορροπώντας μεταξύ των δυο φύλων», «Η προέλευση του κόσμου», «Θεές των νήσων», «Θηλυκά αποτρόπαια», «Στα ιερά», «Θεές της θάλασσας», «Ταυτότητες γυναικών», «Από την οικουμένη στο αρχιπέλαγος», «Ερωτισμός», «Βία», «Ο θάνατος με τα δικά τους μάτια», «Πρόσωπα», οι τίτλοι τους, με την μια ενότητα να «μπαίνει» μέσα στην άλλη με σύνδεση αβίαστη και φυσική.
Γενική άποψη της έκθεσης/ Φωτoγραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Δεν λείπει ο δυναμισμός, αλλά σπανίζει
Παραγνωρισμένες ιστορίες γυναικών που έζησαν στην αφάνεια, ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ποτέ έχουν βρει εδώ τη θέση τους, και την προσοχή που τους αξίζει. Δεν λείπει, βέβαια, και ο δυναμισμός και η έντονη γυναικεία παρουσία- συναντάμε, πχ, γυναίκες επιχειρηματίες και συζύγους πλουσίων και επιφανών τρόπον τινά «ισότιμες» με τους συζύγους τους. Αλλά, όπως επισημαίνουν και οι επιμελητές, οι περιπτώσεις αυτές είναι θλιβερά ελάχιστες.
Νεικώ: φρικτά βασανιστήρια ή μετά θάνατον ατίμωση;
Στην ενότητα της έμφυλης βίας, ο τάφος της Νεικώς, στη Σίκινο, δεν μπορεί παρά να μας αποσβολώσει: μια γυναίκα που φέρει φρικτές κακώσεις- πριν πεθάνει ή νεκρή- τάφηκε με πλούσια κτερίσματα, εντοιχισμένη. Τι φοβούνταν; Τα κομμάτια θείου και πίσσας που βλέπουμε πάνω στο στήθος της, όπως και βρέθηκαν, δίνουν την απάντηση. Αυτή ήταν η «θεραπεία» των αρχαίων για τους «δαιμονισμένους».
Πλάι στην Νεικώ θα δούμε και το σύμπλεγμα Αμυμώνης/ Βερόης και Ποσειδώνα: Η Αμυμώνη είναι με γυρισμένη προς εμάς την πλάτη, θύμα βιασμού από τον θεό της θάλασσας- από τη δική του απεικόνιση διασώζεται μόνο το χέρι του.
Στην έκθεση πρωταγωνιστεί και η Άρτεμις Ελαφηβόλος, που ήρθε από την Δήλο, την γενέτειρά της, εν μέσω μερικών ακόμη Αρτέμιδων, αγάλματα σπάνιου κάλλους, ενώ εντοπίζουμε και ένα εξίσου μοναδικό της Αναδυόμενης Αφροδίτης.
Φτάνοντας ως και τον 19ο αιώνα
Η αγωνίστρια της Επανάστασης του 1821, Μαντώ Μαυρογένους, πρωταγωνιστεί με δύο επιστολές της, ενώ από την Ευανθία Καΐρη έχουμε μπροστά μας μια «πρωτιά»: το θεατρικό της «Νικήρατος», το οποίο θεωρείται και το πρώτο σύγχρονο ελληνικό θεατρικό έργο. Μην αναζητήσετε υπογραφή, το όνομά της δεν υπάρχει, παρά μόνο πως γράφτηκε από «κάποια Ελληνίδα» (υπό Ελληνίδος τινός συντεθέν).
Στην έκθεση αυτή αξιζει να κοντοσταθούμε, να μελετήσουμε τις επιγραφές, τις πτυχώσεις των μαρμάρων, τα μικροσκοπικά και τα μεγάλα εκθέματα, τα χρυσά κτερίσματα.
Γενική άποψη της έκθεσης/ Φωτoγραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Ιδιαίτερα θετικό- και ελπιδοφόρο- το γεγονός πως οι επιμελητές της έκθεσης- τρεις άνδρες, ο δρ. Δημήτρης Αθανασούλης (διευθυντής της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων), ο καθηγητής Παναγιώτης Ιωσήφ (επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και ο επίκουρος καθηγητής Ιωάννης Δ. Φάππας- είχαν τη θέληση να πουν τα πράγματα με το όνομά τους.
Δεν τα στρογγύλεψαν, η γυναικοκτονία δεν βαφτίστηκε έγκλημα πάθους, δεν ρομαντικοποίησαν την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας. Κι αυτή τους η ματιά με σιγουριά έχει συμβάλει στο εξαιρετικά επιτυχημένο αποτέλεσμα.
Γενική άποψη της έκθεσης/ Φωτoγραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Τον Ιούνιο οι νησιώτισσες γυρίζουν σπίτι
Η έκθεση είναι ο πρώτος καρπός της νέας σύμπραξης του Υπουργείου Πολιτισμού με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με την υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας, με στόχο την ανάδειξη του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Της έκθεσης αυτής θα ακολουθήσουν ακολουθήσουν πλήθος ακόμα δράσεων και νέων εκθέσεων, μέσα στα επόμενα χρόνια.
Γενική άποψη της έκθεσης/ Φωτoγραφία: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Τον Ιούνιο του 2025 οι «Κυκλαδίτισσες» θα ταξιδέψουν στη γενέτειρά τους, πίσω στις Κυκλάδες, και θα εγκαινιάσουν το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαντορίνης.
info
Έως 4 Μαϊου 2025
«Οι Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων»
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4 και Βασ. Σοφίας, τηλ. 2107228321
