Louis Wain: Ο καλλιτέχνης που άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τις γάτες
Αν θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάποιος έφερε πρώιμα τον όρο animal therapy στη συντηρητική και μουντή βικτωριανή κοινωνία, αυτός θα ήταν ο καλλιτέχνης Louis Wain.
Ήταν εκείνος που επινόησε ένα αξιολάτρευτο στιλ ζωγραφικής απεικόνισης της γάτας, ίδρυσε την πρώτη λέσχη γατόφιλων και καθιέρωσε έναν ολόκληρο γατόκοσμο. «Οι γάτες που δεν μοιάζουν σε αυτές του Louis Wain ντρέπονται για τον εαυτό τους», είχε σχολιάσει με ενθουσιασμό ο H.G.Wells, συγγραφέας της Μηχανής του Χρόνου.
Γεννημένος το 1860 στο Λονδίνο, ο Louis Wain στην παιδική του ηλικία αναγκαζόταν πολλές φορές να απέχει από το σχολείο, αντιμετωπίζοντας τη δυσμορφία της λαγοχειλίας. Στις μοναχικές του στιγμές η ζωγραφική ήταν ο δικός του τρόπος διαφυγής. Στα είκοσί του χρόνια, μετά την απώλεια του πατέρα του, ανέλαβε το καθήκον του προστάτη της οικογένειας, φροντίζοντας για τις πέντε μικρότερες αδερφές του μέχρι το υπόλοιπο της ζωής του. Ο Wain σπούδασε στο West London School of Art διδάσκοντας μάλιστα για ένα διάστημα εκεί. Όμως, αυτό που επιθυμούσε περισσότερο απ’ όλα ήταν να γίνει τακτικός εικονογράφος στον ημερήσιο Τύπο.
Ο Wain αρχικά σκιτσάριζε εικόνες με βοσκότοπους ή ειδυλλιακές σκηνές της υπαίθρου, με τα σχέδιά του να επιλέγονται από δημοφιλή έντυπα των επιστημών και της επικαιρότητας. Στα 24 του πούλησε την πρώτη του σειρά σκίτσων στην Illustrated London News, παρουσιάζοντας τα πρώτα του χαριτωμένα στιγμιότυπα μιας εξημερωμένης οικόσιτης γάτας.
Ο γάμος του με την Emily Richardson είχε σημαντική επιρροή προς αυτή την κατεύθυνση, στρέφοντας την έμφασή του σε ένα διασκεδαστικό σύμπαν γεμάτο γάτες. Η σύζυγός του, σύντομα εμφάνισε καρκίνο του στήθους και ο Wain έφερε στο σπίτι τους ένα μικρό αδέσποτο γατάκι, τον Peter, που ήταν το δικό τους ξεχωριστό μέλος της οικογένειας. To 1886 ανέλαβε να εικονογραφήσει το παιδικό βιβλίο «Madame Taby’s Establishment», μία ευφάνταστη ιστορία με ένα Κολλέγιο που διδάσκει καλούς τρόπους σε μικρά γατάκια. Ανάμεσά τους ένας ζωηρός χαρακτήρας, ήταν ο Peter, σαν ένα κοινό μυστικό μεταξύ εκείνου και της Emily. Το γεγονός την ενθουσίασε τόσο, που ο ίδιος αποφάσισε να αφιερωθεί ακόμα περισσότερο στη ζωγραφική του ενασχόληση με τις γάτες.
Ο εικονογράφος είχε αρχίσει να δείχνει την κλίση του προς μια νέα φόρμα, δημιουργώντας πορτρέτα με ζώα και ιδιαίτερα γάτες σε ανθρωπομορφικές καταστάσεις, κάτι που σαν σύλληψη ήταν έξω από τα συνηθισμένα για την εποχή του. Οι γάτες του Wain ντυμένες με το Εδουαρδιανό στιλ του 19ου αιώνα μιμούνταν άψογα τα ήθη της εποχής. Παρίσταντο σε κομψά καλέσματα, διάβαζαν εφημερίδες και συνομιλούσαν σε σουαρέ με τσάι, βρίσκονταν σε επίσημα δείπνα και εορτασμούς γενεθλίων, στις ιπποδρομίες ή σε αγώνες τένις, κρίκετ και φούτμπολ με τα πιο κωμικά αποτελέσματα. Οι, ράθυμες από τη φύση τους γάτες, βρίσκονταν ταιριαστά στο στοιχείο τους, απολαμβάνοντας δραστηριότητες της αργόσχολης ανώτερης τάξης, όλα αυτά πάντα με μία παρουσίαση καρικατούρας με εστέτ καταβολές. Οι ζαβολιές οι παρεκτροπές και τα εσκεμμένα πάνω-κάτω, που προέκυπταν από τις πονηρές πρωταγωνίστριές του, ήταν που έδιναν αυτό το γοητευτικό twist στις εικόνες του.
Τα σκίτσα του έκαναν το ευρύ κοινό να αρχίσει να αντιμετωπίζει με καλοσύνη ή έστω με επιείκεια τις γάτες, που μέχρι τότε, αντιμετωπίζονταν ως αδιάφορα ζώα, που ανήκαν στις αγροικίες ή ακόμα χειρότερα ως δυσοίωνες υπάρξεις. Αποκορύφωμα για αυτή τη μεταστροφή ήταν μία Χριστουγεννιάτικη σειρά για το εορταστικό τεύχος της Illustrated London News με τίτλο «A kitten’s Christmas Party». Το γιορτινό χάος που προκαλούσαν τα τετραπέρατα μικρά γατάκια στις χαρμόσυνες συναθροίσεις τους, έβαλαν με τον πιο πρωτότυπο τρόπο τους αναγνώστες στο κλίμα των γιορτών. Σε κάθε καρέ πάνω από 150 γάτες επιδίδονταν σε χριστουγεννιάτικες προετοιμασίες διπλώνοντας φακέλους, βγάζοντας λόγους, παίζοντας με μπάλες ή μεθώντας με το παραδοσιακό παντς. Το τεύχος εκείνο, όπως ήταν φυσικό, έγινε ανάρπαστο.
Δυστυχώς, λίγο μετά τη μεγάλη αυτή επιτυχία η γυναίκα του έφυγε από τη ζωή, κάτι που κλόνισε την εύθραυστη ψυχολογική του κατάσταση. Στην ηλικία των 40 ετών ήταν ήδη διάσημος και στην πιο παραγωγική του περίοδο ζωγράφιζε περί τις εξακόσιες εικόνες με γάτες τον χρόνο, εκδίδοντας τα φημισμένα ετήσια Louis Wain’s Annuals από το 1901 έως το 1921.
Την εποχή της άνθησης των καρτ-ποσταλ από το 1900 έως το 1940 τα σκίτσα του αναπαράγονταν μαζικά σε κάρτες με 75 διαφορετικούς εκδότες να τυπώνουν πάνω από 1100 εικόνες των σχεδίων του. Η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα και στην Αμερική. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και μία σειρά από εννέα πορσελάνινα αγαλματίδια γάτας που σχεδίασε σε συνεργασία την εταιρεία Max Emmanuel and Co. Τα χρώματα και ο φουτουριστικός τους σχεδιασμός, παραμένουν εντελώς σύγχρονα, θυμίζοντας έργα ποπ αισθητικής του Jeff Koons.
Παρά την τρομερή του απήχηση η καλοπροαίρετη συμπεριφορά του τον έκανε θύμα εκμετάλλευσης, προσφέροντας πολλές φορές από αμέλεια τα έργα του χωρίς κατοχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα, κάτι που τον οδήγησε εντέλει στην οικονομική εξαθλίωση. Και πάλι, στο απόγειο της δημοτικότητάς του εκείνος δεν έπαψε στιγμή να ενδιαφέρεται αληθινά για τις γάτες, που του χάρισαν τόση επιτυχία. Γι’ αυτό και προΐστατο σε φιλανθρωπικές οργανώσεις για τα αδέσποτα ζώα, όπως τον Σύλλογο κατά της ζωοτομίας, ιδρύοντας, παράλληλα, με δική του πρωτοβουλία και την Εθνική Λέσχη Γατών (National Cat Club).
Είναι ιδιαίτερα συγκινητικό το ότι μετά την εκδήλωση σχιζοφρένειας και κατά τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρικό άσυλο για απόρους, ο Wain δεν έπαψε ποτέ να σχεδιάζει όμορφες χριστουγεννιάτικες εικόνες με χαρούμενες γάτες που τραγουδούν τα κάλαντα και άλλες χαρακτηριστικές σκηνές των γιορτών. Με την παρότρυνση όλου του ιατρικού προσωπικού, τα σχέδιά του αποτέλεσαν τον γιορτινό διάκοσμο στους μεγάλους καθρέφτες του νοσοκομείου Bedlam. Η εκτίμηση για το έργο του, δεν τον άφησαν στη λήθη και στην ανημποριά. Με μία γενική έκκληση στους Times του Λονδίνου από πολλούς καλλιτέχνες της εποχής του αλλά και με μεσολάβηση του ίδιου του Πρωθυπουργού Stanley Baldwin, ο Wain μεταφέρθηκε σε πιο προσεγμένες δομές. Ίσως μία ελάχιστη ανταπόδοση της κοινωνίας σε έναν καλλιτέχνη, που της θύμισε την τρυφερότητα.
Τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής του, ο εικονογράφος συνέχιζε να ζωγραφίζει στον κήπο του νοσοκομείου, συντροφιά με νέες, αγαπημένες γάτες. Τα ζωγραφικά μπλοκ του, γεμάτα πολύχρωμες γατίσιες μορφές, άρχισαν να μεταβάλλονται και από ρεαλιστικά έγιναν αφηρημένα και πειραματικά. Μάλιστα, τα καλειδοσκοπικά του σχέδια επηρέασαν και το ψυχεδελικό κίνημα στην τέχνη της δεκαετίας του ’60.
Ακόμα και στις πιο δύσκολες πνευματικά στιγμές του εκείνος θυμόταν πάντα με ευγνωμοσύνη και νοσταλγία τον μικρό αδέσποτο Peter που για τον Wain «σ’ αυτόν χρωστούσε τη θεμελίωση της καριέρας του, την εξέλιξη των προσπαθειών του και την αναγνώρισή του».
Η τέχνη του και η αφοσίωσή του στην αγαπημένη του συντροφιά, άλλαξε ριζικά την υπόστασή τους. Από ανεπιθύμητες, ρυπαρές υπάρξεις ή αναγκαίο κακό για την εξολόθρευση εντόμων, ο Wain μέσα από τις εικόνες του καλλιέργησε τη συμπάθεια για αυτά τα ανυπότακτα, γοητευτικά πλάσματα, χαριτωμένα και συνάμα τόσο απρόβλεπτα.
