Ιράν: Οργή για τον θάνατο της Mahsa που δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ

Ο θάνατός της Mahsa πυροδότησε διαδηλώσεις και συζητήσεις, αλλά η λύση μοιάζει να απέχει ακόμα χιλιόμετρα μακριά από κάθε μορφή ελευθερίας.

Τον Δεκέμβριο του 2017 οι φωνές των Ιρανών γυναικών αντήχησαν σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για τα «κορίτσια της λεωφόρου της επανάστασης», ένα κίνημα νέων γυναικών, αλλά και ανδρών, που πρεσβεύουν ότι η χρήση του χιτζάμπ είναι ατομική επιλογή και δεν θα έπρεπε να επιβάλλεται δια νόμου. Πολλές από τις γυναίκες που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο και όσες γλίτωσαν υποφέρουν από βαθιά ψυχικά και σωματικά τραύματα. Η εκστρατεία αυτή ονομάστηκε «η κρυφή μου ελευθερία».

Μια πενταετία μετά, ο ΟΗΕ σημάνει συναγερμό καθώς το Ιράν καταπιέζει τις διαδηλώσεις κατά του χιτζάμπ οι οποίες πυροδοτήθηκαν από τον θάνατο μιας γυναίκας. Συγκεκριμένα, η Mahsa Amini, 22 ετών, έπεσε σε κώμα την περασμένη εβδομάδα, λίγες ώρες αφότου η αστυνομία την κράτησε για φερόμενη παραβίαση των κανόνων χιτζάμπ. Η κοπέλα και η οικογένεια της ταξίδευαν από το Κουρδιστάν με προορισμό την Τεχεράνη όταν η τοπική αστυνομία (morality police) κυριολεκτικά άρπαξε την Mahsa και δια της βίας την μετέφερε στο τμήμα. Ο αδερφός της, Kiarash, διαμαρτυρήθηκε έντονα, την ακολούθησε στο κέντρο κράτησης και αυτή ήταν η τελευταία φορά που είδε την αδερφή του ζωντανή. Αρκετή ώρα μετά την σύλληψη της, έφτασε ένα ασθενοφόρο και η Mahsa μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.

Οι αστυνομικοί υποστήριξαν ότι η κοπέλα υπέστη εγκεφαλικό και έπεσε σε κώμα. Μάρτυρες κατηγόρησαν τους αστυνομικούς για βίαιη συμπεριφορά και κακοποίηση, η οικογένειά της είπε ότι ήταν σε φόρμα και υγιής, ωστόσο ο Ταξίαρχος της αστυνομίας, Χοσεΐν Ραχίμι, αρνήθηκε τέτοιες «άνανδρες κατηγορίες». Σύμφωνα με τον αδερφό της πέρασαν μόνο δύο ώρες από τη σύλληψη της μέχρι τη μεταφορά της στο νοσοκομείο, όπου πέρασε τρεις μέρες σε κώμα μέχρι που ανακηρύχθηκε εγκεφαλικά νεκρή. Ο θάνατός της Mahsa πυροδότησε διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα και στο δυτικό Ιράν, όπου δύο άνθρωποι φέρεται να σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με τα ΜΑΤ.

Το Κουρδιστάν όσο και η Τεχεράνη βρίσκονται σε έκρυθμη κατάσταση, με συνεχείς πορείες και αναταραχές. Φεμινιστικές συλλογικότητες, ακτιβιστές και οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παίρνουν θέση και καταδικάζουν το συμβάν και δίνουν μια εικόνα του τι συμβαίνει στους δρόμους τις τελευταίες τέσσερις μέρες. Τα βίντεο που δημοσιεύονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν ένα πλήθος να πετάει πέτρες στην πόλη Divandarreh και αργότερα να τρέχει αφού δέχτηκε πυρά.

Άλλα πλάνα δείχνουν διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα, όπου οι γυναίκες έβγαλαν τις μαντίλες τους και φώναζαν «θάνατος στον δικτάτορα» -ένα άσμα που χρησιμοποιείται συχνά σε σχέση με τον Ανώτατο Ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Στην Τεχεράνη, βίντεο δείχνουν τις διαδηλώσεις της Δευτέρας έξω από πολλά πανεπιστήμια και στη λεωφόρο Keshavarz, έναν σημαντικό δρόμο στο κέντρο της πόλης.

Ο ΟΗΕ προέτρεψε τους ηγέτες του Ιράν να επιτρέψουν ειρηνικές διαδηλώσεις και να ξεκινήσουν μια αμερόληπτη έρευνα για τον θάνατο της γυναίκας. Η αναπληρώτρια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Nada al-Nashif, ανέφερε ότι η Amini χτυπήθηκε στο κεφάλι με ρόπαλο από «αστυνομικούς ηθικής» και το κεφάλι της χτυπήθηκε σε ένα από τα οχήματά τους. «Ο τραγικός θάνατος της Mahsa Amini και οι ισχυρισμοί για βασανιστήρια και κακομεταχείριση πρέπει να διερευνηθούν άμεσα, αμερόληπτα και αποτελεσματικά από μια ανεξάρτητη αρμόδια αρχή, η οποία διασφαλίζει, ιδίως, ότι η οικογένειά της έχει πρόσβαση στη δικαιοσύνη και την αλήθεια», είπε η κ. Nashif.

Ο ΟΗΕ είχε λάβει «πολλά και επαληθευμένα βίντεο βίαιης μεταχείρισης γυναικών» καθώς η αστυνομία ηθικής επέκτεινε τις περιπολίες στους δρόμους τους τελευταίους μήνες για να καταπολεμήσει όσους θεωρούνται ότι φορούν «χαλαρό» το χιτζάμπ. Οι αρχές πρέπει να σταματήσουν να στοχοποιούν, να παρενοχλούν και να κρατούν γυναίκες που δεν τηρούν τους κανόνες του χιτζάμπ, πρόσθεσε, ζητώντας την κατάργησή τους. Ο βοηθός του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, επισκέφθηκε την οικογένεια της κας Αμίνι τη Δευτέρα και τους είπε ότι «όλα τα θεσμικά όργανα θα αναλάβουν δράση για να υπερασπιστούν τα δικαιώματα που παραβιάστηκαν», αναφέρουν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης. Την ίδια ώρα ο ανώτερος βουλευτής Jalal Rashidi Koochi επέκρινε δημόσια την αστυνομία ηθικής, λέγοντας ότι η δύναμη ήταν ένα «λάθος», καθώς είχε προκαλέσει μόνο «απώλειες και ζημιές» για το Ιράν.

Η κατάσταση αυτή δεν είναι πρωτόγνωρη: Μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, οι αρχές στο Ιράν επέβαλαν έναν υποχρεωτικό ενδυματολογικό κώδικα που απαιτούσε από όλες τις γυναίκες να φορούν μαντίλα και φαρδιά ρούχα που συγκαλύπτουν τις φιγούρες τους στο κοινό.

Η αστυνομία ηθικής -γνωστή επισήμως ως "Gasht-e Ershad" (Περιπολίες Καθοδήγησης)- έχει, μεταξύ άλλων, αποστολή να διασφαλίζει ότι οι γυναίκες συμμορφώνονται με την ερμηνεία των αρχών για τα «σωστά» ρούχα. Οι αξιωματικοί έχουν τη δύναμη να σταματήσουν τις γυναίκες και να αξιολογήσουν εάν εμφανίζουν υπερβολικά μαλλιά, αν τα παντελόνια ή τα πανωφόρια τους είναι πολύ κοντά ή φορούν πολύ μακιγιάζ. Οι τιμωρίες για παραβίαση των κανόνων περιλαμβάνουν πρόστιμο, φυλάκιση ή μαστίγωμα.

Σε διάφορες γωνιές του κόσμου, οι γυναίκες στέκονται αλληλέγγυες. Πολλές κινηματογραφήθηκαν να καίνε τις μαντίλες τους φωνάζοντας «δικαιοσύνη, ελευθερία, όχι στην υποχρεωτική χιτζάμπ» ή να κόβουν τα μαλλιά τους -πολλοί είναι και οι άντρες που προχώρησαν σε μια τέτοια κίνηση.

Μια γυναίκα που συμμετείχε σε μια διαδήλωση, στη βόρεια πόλη Ραστ, έστειλε στο BBC φωτογραφίες, με μώλωπες που υπέστη ως αποτέλεσμα του ξυλοδαρμού της αστυνομίας με ρόπαλα και μάνικες. «Όταν βγήκαμε στους δρόμους για να δείξουμε την αλληλεγγύη και την οργή μας το μόνο πράγμα που έκαναν [η αστυνομία] ήταν να μας χτυπήσουν», είπε. «Συνέχιζαν να ρίχνουν δακρυγόνα. Τα μάτια μας έκαιγαν» πρόσθεσε. «Φεύγαμε, [αλλά] με στρίμωξαν και με χτύπησαν. Με αποκαλούσαν πόρνη και έλεγαν ότι βγήκα στο δρόμο για να πουλήσω τον εαυτό μου!».

Ο κυβερνήτης της Τεχεράνης Μοχσέν Μανσούρι ανάρτησε την Τρίτη στο Twitter ότι οι διαδηλώσεις ήταν «εξ ολοκλήρου οργανωμένες με την ατζέντα να δημιουργήσουν αναταραχές», ενώ η κρατική τηλεόραση ισχυρίστηκε ότι ο θάνατος της Mahsa Amini, χρησιμοποιήθηκε ως «δικαιολογία» από Κούρδους αυτονομιστές και επικριτές του κατεστημένου. Η φονταμενταλιστική εξουσία καταπιέζει, δεν μεταφέρει ιερές διδαχές και η κοινή γνώμη οφείλει να σταθεί αλληλέγγυα σε κάθε ιρακινή -και μη- γυναίκα που τιμωρείται για κάτι τόσο φυσικό όσο τα χαρακτηριστικά της.