Η Χριστίνα Αντωνιάδου πήγε να ζήσει στο Γιοχάνεσμπουργκ χωρίς να το έχει δει ποτέ

Η Χριστίνα Αντωνιάδου δεν αγαπά απλώς τα ταξίδια. Είναι η ζωή της.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία από Έλληνες γονείς. Από μικρή είχε μια ακατανίκητη επιθυμία να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, να δει και να γνωρίσει διαφορετικά μέρη, πολιτισμούς και ανθρώπους.

Έτσι και έκανε. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες της Ευρώπης μέχρι να φτάσει στη Νότια Αφρική. O «έρωτας» ήταν κεραυνοβόλος. Όπως λέει και η ίδια «στο Γιοχάνεσμπουργκ αισθάνθηκα σαν στο σπίτι μου».

Τότε αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για το πώς είναι η ζωή εκεί, ώστε να μπορέσει να μεταφέρει τις εμπειρίες της. Το ονόμασε «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο», αντλώντας έμπνευση από ένα πανέμορφο δέντρο με μοβ λουλούδια που ανθίζει εκεί. Αποτελείται από 47 σύντομες ιστορίες που δίνουν μια γεύση από την ζωή και τους κατοίκους της Νότιας Αφρικής.

Η πολυταξιδεμένη Ελληνίδα μίλησε στο BOVARY για το πώς είναι να ταξιδεύεις σε όλο τον κόσμο...

«Σίγουρα οι ορίζοντες ενός ατόμου ανοίγουν με τα ταξίδια, πόσο μάλλον αν του δίνεται η ευκαιρία να ζήσει για ένα διάστημα σε άλλη χώρα. Αλλάζοντας μέρη, γνωρίζοντας νέους ανθρώπους, νέες κουλτούρες και βιώνοντας νέες νοοτροπίες αλλάζεις και σαν άνθρωπος.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Γερμανία, οπότε από μικρή ήρθα αντιμέτωπη με την συνύπαρξη δύο πολιτισμών, το οποίο δεν μου φαινόταν κάτι περίεργο ή διαφορετικό. Μεγαλώνοντας, βέβαια, αντιλήφθηκα ότι δεν είναι και τόσο αυτονόητο να έχεις δυο μητρικές γλώσσες και να συνδυάζεις στο σπίτι σου ήθη και έθιμα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Πάντως θυμάμαι ότι από μικρή κοιτούσα με μεγάλο ενδιαφέρον τους χάρτες στον σχολικό Άτλαντα και σχεδίαζα με μολύβι διαδρομές ενώνοντας πόλεις μεταξύ τους, αρχικά στην Ευρώπη και αργότερα στην Αμερική. Σκεφτόμουν πως «όταν θα μεγαλώσω» θα επισκεφτώ πόλεις και τοπία που θαύμαζα τότε στις αγαπημένες μου ασπρόμαυρες αμερικάνικες ταινίες, είτε ήταν γυρισμένες στο Παρίσι και τη Ρώμη είτε στην άγρια Δύση της Αριζόνας. Κάποια στιγμή ο σχολικός Άτλαντας γέμισε με μολυβιές και στην Αφρική, όταν στην τηλεόραση έδειξε το σήριαλ «Shaka Zulu». Είχα εντυπωσιαστεί αφάνταστα από τον βασιλιά των Zulu, από την κορμοστασιά του και τον διαφορετικό τρόπο ζωής.

Πάντως -να ξέρετε-, τον Άτλαντα τον έχω ακόμη και οι μολυβιές μαρτυρούν μέχρι σήμερα τα όνειρα που έκανα πιτσιρίκα. Τα οποία κατάφερα να πραγματοποιήσω πολλά χρόνια αργότερα. Όταν, λοιπόν, ήρθε η στιγμή να μετακομίσω στο Λονδίνο, είχα ήδη ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ελλάδα, είχα ταξιδέψει αρκετά και είχα δει άπειρες ταινίες και ντοκιμαντέρ για να μου ανοίξει ακόμη περισσότερο η διάθεση να γνωρίσω τον κόσμο.

Σπούδασα Γερμανική Φιλολογία και είμαι καθηγήτρια Γερμανικών στο ινστιτούτο Goethe - όπως το λένε στην Ελλάδα Γκαίτε. Παγκοσμίως υπάρχουν 150 Ινστιτούτα, οπότε θεωρητικά οι επιλογές με βάση το επάγγελμά μου είναι πολλές. Αυτό λειτούργησε πάρα πολύ θετικά στο να πραγματοποιήσω την ιδέα να δοκιμάσω τη ζωή σε άλλη γη, σ’ άλλα μέρη. Βασικά, αποφάσισα να αλλάξω ζωή σε μια ηλικία που συνήθως ακολουθείς την «πεπατημένη», προτιμάς, δηλαδή, να παραμείνεις σε ό,τι γνωρίζεις. Προτιμάς να αράξεις. Εγώ έκανα το αντίθετο. Σκέφτηκα ότι είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία να γυρίσω την ζωή μου ανάποδα. Το να κάνεις νωρίς παιδιά έχει τελικά πολλά θετικά, όπως το ότι νωρίς παύει να είναι απαραίτητη η παρουσία σου σ’ αυτά και έτσι έχεις την ελευθερία για δεύτερο και τρίτο γύρο. Προϋπόθεση είναι, βέβαια, πάντα να έχεις τη δύναμη και τη διάθεση. Είχα και τα δύο, επιλέγοντας την εμπειρία και το άγνωστο. Έφυγα από τη χώρα μου, άφησα πίσω τη δουλειά μου, το σπίτι μου, τους φίλους μου και εγκαταστάθηκα κάπου μακριά. Στην αρχή όχι πάρα πολύ μακριά.

Έτσι βρέθηκα στο Λονδίνο. Όπως πολλοί Έλληνες που κάνανε ένα πέρασμα από εκεί είτε για σπουδές είτε για δουλειά. Τρέχοντας να προλάβεις το tube και μια ρημαδοθέση να μην στέκεσαι όρθια τόση ώρα, άρχισα να παρατηρώ τον κόσμο για να καταλάβω πώς αντιδρά σε τόσο άγχος και τόση ταλαιπωρία. Καμία σχέση ούτε με Γερμανία ούτε με Ελλάδα. Οπότε, έτσι μου ήρθε η ιδέα να κρατάω σημειώσεις για το τι βλέπω γύρω μου. Κάποια στιγμή έγραψα μια ιστορία για τις άπειρες ώρες που περνάει κανείς στο tube διασχίζοντας σαν τυφλοπόντικας την πόλη από άκρη σε άκρη. Την έστειλα στις φίλες μου, έτσι για να πάρουν μια γεύση και η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. Με παροτρύνανε να συνεχίζω να γράφω.

Μετά από το Λονδίνο είχα δύο επιλογές: Ντουμπάι ή Γιοχάνεσμπουργκ. Και επειδή το Ντουμπάι το γνώριζα –είχα πάει αρκετές φορές– ενώ στο Γιοχάνεσμπουργκ δεν είχα πατήσει ποτέ το πόδι μου, μου φάνηκε πολύ exciting η ιδέα να μετακομίσω στη Νότια Αφρική. Και αυτή τη φορά εγκαταστάθηκα όντως κάπου μακριά δοκιμάζοντας το διαφορετικό. Και μου βγήκε. Για τη χώρα δεν γνώριζα πολλά μέχρι που πήγα. Εννοείται πως είχα διαβάσει για το Απαρτχάιντ, για τον Νέλσον Μαντέλα και τον Ντέσμοντ Τούτου. Είχα δει διάφορα βίντεο για το Κέιπ Τάουν και το Garden Route. Μέχρι εκεί όμως. Δεν είχα ασχοληθεί ποτέ σε βάθος και ούτε και είχα πάει. Μόλις όμως έφτασα τον Απρίλιο του 2013 όλα άλλαξαν. Μου κίνησαν οι άνθρωποι τόσο πολύ το ενδιαφέρον που άρχισα να παρατηρώ την καθημερινότητα τους. Επιδίωκα να μιλάω με τον κόσμο. Και να κρατώ σημειώσεις.

Από την αρχή το πλάνο ήταν να συγκεντρώσω πληροφορίες για τη χώρα και τους κατοίκους της, με σκοπό να γράφω σύντομες ιστορίες για να ενημερώνω τις φίλες μου για το πώς περνάω στην άλλη άκρη της γης. Με τον καιρό όμως μου άρεσε να πιάνω καθημερινά κουβέντα με τον κόσμο: με οδηγούς ταξί, πωλήτριες, γιατρούς, ασθενείς που περιμένουν μαζί μου στο ιατρείο τη σειρά τους, κομμώτριες, μανικουρίστριες. Έτσι άρχισα να μπαίνω στο νόημα. Κατάλαβα ότι η χώρα είναι ένα μωσαϊκό που αποτελείται από Λευκούς, Μαύρους, Ινδούς και Ασιάτες, τους λεγόμενους coloureds. Κάθε επαφή με τον κόσμο ήταν αφορμή να αναζητήσω στο Διαδίκτυο επιπλέον πληροφορίες και να διαβάσω βιβλία για τη Νότια Αφρική, την ιστορία και την πολιτική της κατάσταση. Οι πιο πολύτιμοι βοηθοί μου στη συγκέντρωση υλικού ήταν –χωρίς να το γνωρίζουν– η κοπέλα που με βοηθούσε στο σπίτι, η Πάμελα από τη Ζιμπάμπουε και ο κηπουρός Ζόντι από το Μαλάουι που ήταν κινούμενο ευρετήριο της γειτονιάς, γνώριζε δηλαδή τα πάντα για τους πάντες. Εξίσου πολύτιμες ήταν οι πληροφορίες που συγκέντρωνα από τους διάφορους οδηγούς των ταξί που είτε ανήκαν στις εννιά νοτιοαφρικανικές φυλές είτε κατάγονταν από γειτονικές αφρικάνικες χώρες. Δεν είναι λοιπόν τυχαίος ο όρος «rainbow nation» που επινόησε ο Μαντέλα όταν ανέλαβε το 1994 την προεδρία της χώρας του, μετά από σχεδόν τριάντα χρόνια φυλακή.

Με τον καιρό οι ιστορίες που έστελνα στις φίλες μου ήταν αρκετές για να τις μεταφέρω σε blog. Το ονόμασα όπως αισθανόμουν: Home is everywhere. Πραγματικά στο Γιοχάνεσμπουργκ αισθάνθηκα σαν στο σπίτι μου, πράγμα που είναι ίσως δύσκολο να πιστέψει κανείς, λαμβάνοντας υπόψη ότι η πόλη βρίσκεται πολύ ψηλά στις στατιστικές σχετικά με την εγκληματικότητα. Εγώ όμως δεν ένιωσα ποτέ πραγματική απειλή. Ίσως να φοβήθηκα κάποιες φορές, άλλα την αίσθηση του κινδύνου, για παράδειγμα, η ιδέα ότι ακούς πίσω σου βήματα, το feeling ότι κάποιος σε ακολουθεί το είχα και στο Λονδίνο και στο Βερολίνο και στην Αθήνα. Ίσως απλά ήμουν πολύ τυχερή που δεν έγινα μέρος κάποιας στατιστικής. Τυχερή που δεν με βγάλανε με τη βία από το αμάξι για να μου το πάρουν και να με αφήσουν στην άκρη του δρόμου. Τυχερή που δεν μπήκαν ποτέ στο σπίτι μου, νομίζοντας ότι έχω κοσμήματα. Τζάμπα θα έμπαιναν δηλαδή. Και πώς να τους εξηγήσεις ότι δεν θα βρουν στο σπίτι τίποτα το πολύτιμο; Εκτός από το κινητό και τον υπολογιστή.

Στο Γιοχάνεσμπουργκ αισθάνθηκα σαν στο σπίτι μου. Έτσι αποφάσισα, τα επεισόδια που έγραψα αρχικά στα γερμανικά να μεταφραστούν στα ελληνικά για να εκδοθεί βιβλίο. Και έδωσα ακριβώς αυτόν τον τίτλο στα γερμανικά: «Und schon heißt dein Zuhause Johannesburg», δηλαδή «Στο Γιοχάνεσμπουργκ αισθάνθηκα σαν στο σπίτι μου». Στα ελληνικά όμως ήθελα να βάλω άλλο τίτλο, σκέφτηκα να μπει το χαρακτηριστικό δέντρο του Γιοχάνεσμπουργκ που λέγεται Jacaranda. Έτσι γεννήθηκε ο τίτλος «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο». Διότι στο νότιο ημισφαίριο πολλά πράγματα είναι διαφορετικά. Η άνοιξη είναι τους μήνες Σεπτέμβριο-Οκτώβριο-Νοέμβριο, ο αέρας που φυσάει από το Βορρά είναι ζεστός, ενώ ο Νοτιάς παγωμένος και επιπλέον στη Νότια Αφρική οδηγούν «ανάποδα» όπως και στο Λονδίνο.

Όπως καταλαβαίνετε η ζωή στη Νότια Αφρική για μια Ευρωπαία είναι αρκετά διαφορετική αλλά και συναρπαστική! Τη χώρα την αγάπησα, όπως αγαπάς το ταίρι σου που είναι διαφορετικό από σένα και αυτό ακριβώς σε εξιτάρει. Είναι αιτία για τσακωμό και έρωτα. Για θυμό και συμφιλίωση. Αυτή τη διαφορετικότητα προσπάθησα να παρουσιάσω στο βιβλίο μου με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Είναι η απόπειρα μιας ανίδεης Ευρωπαίας να κατανοήσει την καθημερινότητα της Νότιας Αφρικής περιγράφοντας ήθη, έθιμα, ιστορία, πολιτική και γεγονότα της χώρας.

Τα τρία χρόνια στη Νότια Αφρική ήταν από τα πιο ευτυχισμένα στη ζωή μου. Με συνεπήρε η ιδέα ότι κάθε μέρα είναι διαφορετική διότι ο κόσμος εκεί δεν βγήκε από ένα καλούπι. Υπάρχουν 11 επίσημες γλώσσες που ήδη είναι ένα δείγμα για το ότι δεν υπάρχει μόνο μία κουλτούρα ούτε και μόνο μια νοοτροπία. Ακόμη και τα πολλά χρώματα της σημαίας, υπονοούν την ποικιλία της χώρας, το «rainbow nation». Ενώ έχει δυτικές υποδομές λόγω Ολλανδών και Άγγλων αποικιοκρατών και θυμίζει έντονα Αυστραλία ή ακόμη και τις ΗΠΑ, είναι αφρικάνικη χώρα. Το ότι είναι ένα κράμα Δύσης και Αφρικής το Γιοχάνεσμπουργκ διευκόλυνε εμένα, την Ευρωπαία, να ζήσω εκεί και να αισθανθώ καλά. Γιατί από τη μια είχα όλα αυτά που χρειάζομαι και στα οποία ήμουν συνηθισμένη, όπως σουπερμάρκετ, εμπορικά κέντρα, άνετη δρόμοι, νοσοκομεία, εστιατόρια, διασκέδαση. Από την άλλη δεν υπήρχε το άγχος του Λονδίνου και το βλέμμα στο ρολόι. Οι ρυθμοί είναι χαλαροί στην Αφρική -it´s called African time. Και επίσης δεν είχα να αντιμετωπίσω την ψυχρότητα των Βόρειων Ευρωπαίων που τη χόρτασα τόσο στο Λονδίνο όσο και στην Κοπεγχάγη όπου μετακόμισα αργότερα αλλά και στη Γερμανία. Ούτε και υπάρχει στη Νότια Αφρική το υψωμένο δάχτυλο για να σου κάνει κάποιος παρατήρηση επειδή π.χ. δεν είπες καλημέρα ή επειδή στάθηκες στη λάθος πλευρά. Η επικοινωνία με τον κόσμο είναι πιο απλή και η ανεκτικότητα μεγάλη.

«Η Jacaranda ανθίζει πάντα την Άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο» είναι ο τίτλος του βιβλίου μου με 47 short stories, και η ιδέα για τον τίτλο μου ήρθε από τα δέντρα στο Γιοχάνεσμπουργκ που λέγονται Jacaranda και είναι το σήμα κατατεθέν της πόλης. Μεγαλόπρεπα μοβ δέντρα που ζώνουν τους δρόμους και απλώνουν ένα μοβ πέπλο στην πόλη όταν ανθίζουν… την Άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο. Δηλαδή τώρα. Πρόκειται για 47 σύντομες ιστορίες που δίνουν μια γεύση από την ζωή και τους κατοίκους της Νότιας Αφρικής και συμπληρώνουν ένα παζλ της χώρας. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου αναφέρομαι σε καθημερινά περιστατικά που με βοηθούν να γνωρίσω τη χώρα. Βάζω βενζίνη, ψωνίζω σε σουπερμάρκετ, οδηγώ από την «ανάποδη πλευρά», έρχομαι αντιμέτωπη με την τροχαία, το σπίτι μου γεμίζει με υδραυλικούς και ηλεκτρολόγους αφού οι κεραυνοί λιώσανε όλα τα καλώδια. Όλες αυτές οι «απλές» καταστάσεις εξελίσσονται σε «αγχωτικές» και είναι ικανές να σε αποσυντονίσουν μια χαρά όταν βρίσκεσαι σε μια άγνωστη χώρα. Στο δεύτερο μέρος αναλύω πιο σύνθετα θέματα, συχνά μέσα σε ιστορικά και πολιτικά πλαίσια. Περιγράφω τον πρόεδρο της χώρας και την πολιτική του, όπως και πρωτόγνωρες σκηνές από το κοινοβούλιο, κάνω την γνωριμία με μπαμπουίνους που λεηλατούν τα φαγώσιμα μας, επίσης συναντώ τον Λευκό Καρχαρία αν και αυτή η συνάντηση αλλιώς την είχα φανταστεί και αλλιώς τελικά εξελίσσεται…

Κάθε επεισόδιο είναι σαν ένα κομμάτι ενός παζλ που στο τέλος ολοκληρώνει την εικόνα της Νότιας Αφρική. Ένας άλλος κόσμος, μια κουλτούρα ξένη για τους Ευρωπαίους, αλλά συνάμα πολύ γοητευτική και ιδιαίτερη ξεδιπλώνεται για τον αναγνώστη. Κάποιος που θέλει να επισκεφτεί την χώρα θα διαβάσει στο βιβλίο μου πολλές πληροφορίες για τα ήθη και έθιμα, τη νοοτροπία, την ιστορία και την πολιτική της χώρας. Δεν θα βρει πληροφορίες για εστιατόρια ή ξενοδοχεία, αλλά πολύ πιο ιδιαίτερες και πολυτιμότερες λεπτομέρειες που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει την χώρα από μέσα. Πάντως, ο Οκτώβριος είναι ο ιδανικός μήνας για να ταξιδέψεις στη Νότια Αφρική γιατί είναι άνοιξη και ανθίζει η Jacaranda!

Τώρα πλέον ζω στη Θεσσαλονίκη, την πόλη με τον ανοιχτό ορίζοντα και τα εκπληκτικά ηλιοβασιλέματα. Και χαίρομαι για αυτό. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που τα πολλά θετικά της σε βοηθούν να ξεπεράσεις τα όχι λίγα αρνητικά της. Αυτό δεν ισχύει για όλες τις χώρες. Κάποτε είχα βάλει στόχο ότι κάθε χρόνο θα επισκέπτομαι για πρώτη φορά ένα ελληνικό νησί, μια ευρωπαϊκή πόλη, και θα κάνω ένα υπερατλαντικό ταξίδι. Η λίστα με τις χώρες κοντεύει τα 60, στην Ευρώπη μου έχουν μείνει κάποια λίγα σημεία και όσο για τα ελληνικά νησιά… που θα μου πάνε; Οι Φούρνοι και οι Παξοί μου έμειναν! Να είμαστε καλά και να ταξιδεύουμε. Μακριά και κοντά».