Καλλιρόη Παρρέν: Η δασκάλα από την Κρήτη που εξέδωσε την πρώτη φεμινιστική εφημερίδα

Το απόσπασμα με τη βιογραφία της Καλλιρόης Παρρέν που θα διαβάσετε παρακάτω, προέρχεται από το βιβλίο της καθηγήτριας Ελένης Βαρίκα, «Η εξέγερση των Κυριών». Το βιβλίο πραγματεύεται τη ζωή, αλλά και τη θέση των γυναικών στην Ελλάδα, από την απελευθέρωση μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα.

Γεννημένη στην Κρήτη το 1861, είχε σπουδάσει δασκάλα και είχε ήδη εργαστεί ως διευθύντρια ελληνικών παρθεναγωγείων στη Ρωσία και τα Βαλκάνια. Μετά το γάμο της με τον Ιωάννη Παρρέν, γάλλο δημοσιογράφο από την Κωνσταντινούπολη και ιδρυτή του Αθηναϊκού Πρακτορείου, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ανέλαβε την έκδοση της Εφημερίδος των Κυριών σχεδόν μόνη της. Γράφοντας μόνη της τα περισσότερα άρθρα στα πρώτα τεύχη με διάφορα γυναικεία αρχικά, κατάφερε παρ’ όλα αυτά να συγκεντρώσει γύρω της ένα σημαντικό αριθμό μόνιμων συνεργατριών. Ανάμεσά τους ορισμένες από τις πιο γνωστές παιδαγωγούς και συγγραφείς της εποχής, με τις οποίες η Κ.Παρρέν είχε συνδεθεί κατά τη διάρκεια της διδασκαλικής σταδιοδρομίας της στη διασπορά: Σαπφώ Λεοντιάς, Υπατία Στάμπα, Αγαθονίκη Αντωνιάδου, Μαριέττα Μπέτσου και άλλες. Μέσα σε ένα χρόνο η Εφημερίς των Κυριών διαθέτει λοιπόν όχι μόνο ένα μόνιμο επιτελείο συνεργατριών, αλλά και ένα δίκτυο υποστήριξης που διασχίζει το ανεξάρτητο κράτος και ένα μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η ανεξάντλητη ενεργητικότητα της διευθύντριας, το οργανωτικό της δαιμόνιο, η χρησιμοποίηση σύγχρονων διαφημιστικών μεθόδων για την εξάπλωση του περιοδικού, τέλος η σημαντική προσωπική της εργασία αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες μακροβιότητας αυτού του πρωτοφεμινιστικού εντύπου. Η συμβολή της Παρρέν δεν περιοριζόταν στην τεχνική πλευρά της έκδοσης του περιοδικού. Παρά την ύπαρξη μόνιμης συντακτικής ομάδας είκοσι περίπου γυναικών που επωμίζεται ένα σημαντικό μέρος της σύνταξης, παρά την ύπαρξη μίας περιφέρειας συνεργατριών η Εφημερίς των Κυριών καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την προσωπικότητα της διευθύντριάς της. Αυτή είναι που δίνει τον τόνο στην επεξεργασία των αιτημάτων και της στρατηγικής, αυτή είναι που γίνεται ο κύριος στόχος των επιθέσεων ή των χλευαστικών σχολίων. Αυτή είναι που διατηρεί τους πιο στενούς δεσμούς με τον διεθνή φεμινισμό και εξασφαλίζει την αντιπροσώπευση της Εφημερίδος των Κυριών στα διεθνή συνέδρια. Τέλος, αυτή θεωρείται φυσική ηγέτης του πρώτου φεμινιστικού ρεύματος τόσο από τους φίλους όσο και από τους εχθρούς της.

Εργαζόμενη ως δημοσιογράφος συγχρόνως με την έκδοση της Εφημερίδος των Κυριών σε μεγάλες καθημερινές εφημερίδες όπως η Ακρόπολις και η Εστία, συνδέεται φιλικά και έχει σχέσεις ίσης προς ίσους με ορισμένους από τους πιο γνωστούς διανοούμενους της γενιάς του 1880. Πολύ σύντομα αρχίζει να συχνάζει στα γνωστότερα φιλολογικά σαλόνια της Αθήνας και να δημιουργεί ένα δικό της σαλόνι, όπου συναντώνται οι πιο στενές της συνεργάτριες, αλλά και διάφοροι συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες τα, όπως ο Ξενόπουλος, ο Παλαμάς, ο Γρυπάρης, ο Δελμούζος, ο Χρηστομάνος και άλλοι. Χάρη στην καλλιέργεια και τη γλωσσομάθειά της (μιλάει με άνεση γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά και ρώσικα), τα συχνά της ταξίδια στο εξωτερικό όπου καταφέρνει να εκδώσει τα έργα της, αλλά κυρίως χάρη στην προσωπική της ακτινοβολία γίνεται μία από τις πνευματικές προσωπικότητες της καμπής του αιώνα. Ο Παλαμάς γράφει μια διθυραμβική κριτική για το μυθιστόρημά της και της αφιερώνει τους γνωστούς στίχους από την Ασάλευτη ζωή:

«Χαίρε, Γυναίκα Εσύ, Αθηνά, Μαρία, Ελένη, Εύα!

Να η ώρα σου! Τα ωραία φτερά δοκίμασε και ανέβα,

Και καθώς είσαι ανάλαφρη, και πια δεν είσαι σκλάβα,

Προς τη μελλόμενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα,

Κ’ ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα.

Κι ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άντρα.»

Ο Ξενόπουλος μιλάει με ενθουσιασμό για την επιτυχία του έργου της Νέα γυναίκα, χαρακτηρίζοντας τη «γυναίκα που είναι γεννημένη δια να νικά»…

Αλλά αυτή η προσωπική επιτυχία, που αναμφισβήτητα τροφοδοτεί την αυτοπεποίθησή της, δεν τη θαμπώνει. Η Κ. Παρρέν δεν φαίνεται να έχει πολλές ψευδαισθήσεις σχετικά με τις δυσκολίες του δρόμου που διάλεξε να ακολουθήσει ούτε να αγνοεί τις επιφυλάξεις του χώρου αυτού απέναντι σε μια ουσιαστική χειραφέτηση των γυναικών. Και αν, όπως είναι σχεδόν αναπόφευκτο για την εποχή της, παίζει καμιά φορά εκ των πραγμάτων τον ρόλο της «εξαίρεσης», έχει πλήρη συνείδηση του διπλού λόγου που βαραίνει πάνω στις φεμινίστριες μέσα σε αυτούς τους κύκλους, όπου μπορεί κανείς να πίνει άνετα σαμπάνια στην επέτειο της ίδρυσης ενός γυναικείου φεμινιστικού περιοδικού, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει επί σκηνής τις φεμινίστριες σαν πλάσματα έτοιμα «αίματα ανδρικά να χύσουν»…

Στις 15 Ιανουαρίου 1940, η σπουδαία αυτή αγωνίστρια του γυναικείου κινήματος έφυγε από τη ζωή, αφού υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο, έχοντας πριν τιμηθεί με το «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Γεωργίου Β’». Το έργο της αναγνωρίστηκε από την Ακαδημία Αθηνών και το Δήμο Αθηναίων, ο οποίος θέλησε να αποδώσει φόρο τιμής στη μνήμη της, τοποθετώντας το 1992 προτομή της στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Η Καλλιρρόη Παρρέν φαίνεται να έφυγε πλήρης και ευτυχισμένη από τη μέχρι τώρα αγωνιστική της πορεία, ενώ πριν το θάνατό της είχε δηλώσει:

«Είμαι ευτυχής και ήσυχη πλέον μπορώ να αναπαυθώ, εφ’ όσον αισθάνομαι ότι αφήνω μίαν ανθηράν βλάστησιν της σποράς, την οποίαν εμείς, αι ολίγαι πρωτοπόροι, εσπείραμεν εις την τότε άγονον και πετρώδη γην και είμαι βεβαία ότι από σας, καλαί μου συνεργάτιδες, θα δημιουργηθή η τελεία γυναίκα της αύριον».