Ο δάσκαλος, Μάριος Μάζαρης, εξηγεί πώς βοηθά ένα παιδί να ξεφύγει από τα έμφυλα στερεότυπα

Πριν από δύο μήνες, η κίνηση του Μάριου Μάζαρη, δασκάλου σε δημοτικό σχολείο του Κερατσινίου, να στολίσει την σχολική τάξη με λαμπιόνια υποδεχόμενος τους μαθητές του μετά από δύο μήνες τηλεκπαίδευσης, έγινε viral. (Δείτε εδώ).

Η κίνηση αυτή του Mάριου Μάζαρη είναι ένα πολύ μικρό δείγμα των παιδαγωγικών πρακτικών που εφαρμόζει για να κάνει τα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο και να νιώθουν ασφαλή σε αυτό.

Όμως, οι παιδαγωγικές του μέθοδοι δεν σταματούν εκεί. Ο ίδιος στοχεύει να συμβάλει στη διαμόρφωση της συνείδησης ανθρώπων που δεν ερμηνεύουν τον κόσμο βάση έμφυλων στερεοτύπων. Στον κόσμο που οραματίζεται, όλοι είμαστε ίσοι και μοναδικοί και αυτή τη νοοτροπία προσπαθεί να καλλιεργήσει και στους μαθητές του.

Ποιους παιδαγωγικούς τρόπους επιστρατεύει για να εμφυσήσει στους μαθητές τους το αίσθημα ισότητας μεταξύ των δύο φύλων; Πώς μπορούν να μυηθούν τα παιδιά σε έναν τρόπο σκέψης που δεν βασίζεται στην κουλτούρα της πατριαρχίας και του σεξισμού; Τι συμβουλεύει τους γονείς για τον τρόπο με τον οποίο διαπαιδαγωγούν το παιδί τους ως προς τη συμπεριφορά του προς το άλλο φύλο;

Ο Μάριος Μάζαρης απάντησε όλα τα ερωτήματά μας.

Η καλλιέργεια του αισθήματος ισότητας μεταξύ των δύο φύλων

Η ισότητα των δύο φύλων δεν είναι κάτι που έχει κατακτηθεί στον βαθμό που θα θέλαμε, μολονότι έχουν γίνει τεράστια βήματα από την εποχή που πήγαινα εγώ δημοτικό στις αρχές του ‘90.

Η κοινωνία έχει αλλάξει κατά πολύ, ο τρόπος επικοινωνίας, ο τρόπος ενημέρωσης, όλα έχουν κάνει βήματα εμπρός. Το ελληνικό σχολείο στη βάση του δεν έχει αλλάξει πολύ από το σχολείο του 1990 ή του 2000, παρόλα τα νέα γνωστικά αντικείμενα ή εγχειρίδια που έχουν προστεθεί. Είναι ένα συντηρητικό σχολείο που χρησιμοποιεί και ξεπερασμένες πρακτικές.

Οι δικές μου μικρές τεχνικές επιδιώκω να καλλιεργούν την αίσθηση της δικαιοσύνης, ότι όλα τα παιδιά είναι ίσα, έχουν τα ίδια δικαιώματα και ίδια αντιμετώπιση.

Μάλλον, η διαφορετική αντιμετώπιση που μπορεί να έχει ένα παιδί προέρχεται όχι από τον χωρισμό του σε αγόρι ή κορίτσι, αλλά στο ότι είναι διαφορετικός άνθρωπος, με άλλο ψυχισμό κι άλλες ευαισθησίες. Δε θα προσαρμόσω ούτε τον τόνο της φωνής, ούτε το περιεχόμενο του λόγου μου ανάλογα σε ποιο παιδί απευθύνομαι, γιατί σε όλα αξίζει ο ίδιος σεβασμός και η προσοχή μου. Τα μικρά παιδιά το καταλαβαίνουν εύκολα.

Τα παιχνίδια, όπου χωρίζονται σε στρατόπεδα αγοριών και κοριτσιών, γίνονται ακόμα σχεδόν με φανατισμό, αλλά και χιούμορ, καθώς τη μία στιγμή παίζουν σε χωριστές ομάδες και την άλλη όλοι μαζί.

Το παιχνίδι πάντα βοηθά στο να διαμορφωθούν οι σχέσεις.

Στα διαλείμματα, συνηθίζω να παίζω μαζί τους κι όταν χωρίζονται σε αγόρια και κορίτσια πάω επίτηδες με τα κορίτσια, λέγοντας ότι δεν έχει σημασία και έτσι ανακατεύονται οι ομάδες από την αρχή ή αν κάποιο παιδί πει μια γενίκευση «τα κορίτσια είναι χαζά», «τα αγόρια κάνουν τους νταήδες», θα πω επίτηδες μια χαζομάρα για να δείξω ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στη χαζομάρα και δε διεκδικεί φύλο και θα γελάσουμε ή θα δώσω τον λόγο αποκλειστικά στα κορίτσια για να έχουν δικαίωμα στις αποφάσεις και τα αγόρια να «εκνευριστούν».

Το χιούμορ παίζει σημαντικό ρόλο μέσα στην τάξη και μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για να δουν τα παιδιά τα πράγματα υπό πολλά διαφορετικά πρίσματα. Αυτά, μαζί με παιδαγωγικές τεχνικές του Σελεστάν Φρενέ που υπεραγαπώ, που βασίζονται στη συζήτηση, τη συνδιαμόρφωση και την αλληλεπίδραση, βοηθούν να νιώθω ότι βοηθάω τα παιδιά να εκφράσουν τη σκέψη τους, να την υποστηρίξουν ή να μπουν τα σωστά θεμέλια, αρκεί να τους δώσεις χώρο και χρόνο.

Η παιδαγωγική στρατηγική για να ξεφύγουν τα παιδιά από τα έμφυλα στερεότυπα

Αυτό που, πολλές φορές, διαπιστώνω κατά τη διάρκεια των χρόνων που δουλεύω είναι η σημασία του προτύπου, όχι, όμως, του αποστειρωμένου, αλλά του ανθρώπινου. Όποια κουβέντα και αν κάνουμε, όποια συμβουλή τους δώσω, αν δεν πιστέψουν ότι την υιοθετώ, θα την απορρίψουν σταδιακά.

Με την ίδια λογική που τα παιδιά δε θα αγαπήσουν τη λογοτεχνία αν δε σε δουν να (τους) διαβάζεις ή δε θα πιστέψουν όταν τους λες ότι το κάπνισμα κάνει κακό και στο διάλειμμα σε βλέπουν με συναδέλφους να καπνίζεις.

Είμαι, λοιπόν, ο εαυτός μου, θα πω στα παιδιά αν το φέρει η κουβέντα για το φαΐ που μαγείρεψα, για το σπίτι που καθάρισα ή θα φορέσω χρώματα που θεωρούσαμε παλιά ως «γυναικεία» και που τώρα όλα τα χρώματα τα θεωρούμε αγαπημένα, θα συζητήσω μαζί τους για καθημερινές συνήθειες, θα με δουν πώς φέρομαι σε συναδέλφους και με έκπληξη θα ακούσω ότι τα περισσότερα σπίτια πλέον, οι νέοι γονείς, ακολουθούν την εποχή και νοιάζονται για τέτοια ζητήματα.

Θα κάνουμε θεατρικά παιχνίδια ενδυνάμωσης της ομάδας και ανταλλαγής ρόλων, θα κάτσουμε αγόρια με κορίτσια στα θρανία, όταν συναντήσουμε στο μάθημα κάποιο στερεότυπο θα συζητήσουμε γιατί είναι ξεπερασμένο σήμερα και ποιο λάθος κουβαλάει, και γενικά με κουβέντα, χιούμορ και σεβασμό, παρατηρείς ότι οι νέοι αυτοί άνθρωποι πλησιάζουν τις αλλαγές που θέλουμε αβίαστα. Κυρίως, όμως, ζώντας σε ένα περιβάλλον που εφαρμόζεις πρώτα εσύ ο ίδιος όσα προβάλλεις.

Η κουλτούρα της πατριαρχίας και του σεξισμού: Η κατάλληλη εκπαίδευση σε έναν νέο τρόπο σκέψης

Αυτός ο τρόπος σκέψης για να καλλιεργηθεί θέλει πολύ κόπο και δεν είναι μόνο το σχολείο υπεύθυνο, θα έλεγα ότι παίζει πια σχεδόν τον μικρότερο ρόλo.

Όσο και να αλλάξουν τα βιβλία ή οι επιλογές μαθημάτων, δεν αλλάζουν τόσο γρήγορα τα μυαλά των δασκάλων και ειδικά των μεγαλύτερων γενιών που ακόμα διδάσκουν και θέλοντας και μη, κουβαλούν ξεπερασμένες αντιλήψεις για τους ρόλους των φύλων, την εμφάνιση, το τι επιτρέπει η κοινωνία στα μέλη της. Μην ξεχνάμε ότι τον πρώτο ρόλο στα δημοτικά τον έχουν δασκάλες και όχι δάσκαλοι, επομένως χρειάζεται κι οι ίδιες να πιστέψουν στην ισότητα.

Αλλά τη μεγαλύτερη επιρροή τα παιδιά την έχουν από το διαδίκτυο πλέον, τα social media και τις πλατφόρμες παιχνιδιών.

Τα κορίτσια μαθαίνουν από μικρά ότι πρέπει να είναι υπέρμετρα σέξι, γιατί όλες οι εικόνες που δέχονται είναι αυτές, τα αγόρια υπέρμετρα αυτάρκη, επιθετικά ή με άσχημη γλώσσα, και οι δυο πλευρές υιοθετούν πολύ εύκολα εικόνες που αναπαράγονται ασταμάτητα από τα ΜΜΕ, χωρίς να φιλτράρουν τον λόγο ή το αποτέλεσμα.

Μεγάλο ρόλο παίζει και η οικογένεια, που χρειάζεται να αλλάξει ο τρόπος σκέψης και τίποτα να μη θεωρείται απλό, από το τραγούδι που θα βάλει και θα πουν στο μικρό κορίτσι «χόρεψε τσιφτετέλι να σε δουν οι συγγενείς τι γλυκιά που είσαι», από το «οι άντρες δεν κλαίνε, σταμάτα να μυξοκλαίς» στα μικρά αγόρια, μέχρι καθημερινές μικρές συνήθειες ή συμβουλές «αν σε δείρουν χτύπα κι εσύ, είσαι άντρας» ή «αν σε πειράξει κανείς τρέχα στον δάσκαλο, είσαι κοπέλα».

Χρειάζεται να αναρωτηθούμε τι παιδιά θέλουμε, αλλά για να δούμε τις αλλαγές σε αυτά πρέπει να κάνουμε αλλαγές σε μας, στην τηλεόραση, στη διαφήμιση, στην επικοινωνία αλλά και στην ποσότητα που τα καταναλώνουμε, καθώς συνηθίζουμε, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, σε λάθος τρόπους και λάθος συμπεριφορές, που τις θεωρούμε ως αυτονόητες.

Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε σε ένα παιδί το αίσθημα της ανεξαρτησίας

Τα παιδιά από μικρά μπορούν να μάθουν να είναι ανεξάρτητα, από το να φτιάξουν την τσάντα μόνα τους, να διαβάσουν και να είναι υπεύθυνα για τον εαυτό τους, μέχρι να επικοινωνήσουν ένα τους πρόβλημα, να ζητήσουν βοήθεια ή να δώσουν εκείνα σε άλλους.

Το σχολείο, όπως προείπα, είναι συντηρητικό και βασίζεται ακόμα σε περασμένα μοντέλα, όπου ο μαθητής δεν έχει χρόνο και χώρο να μιλήσει μέσα στην τάξη ή όταν του δίνεται ο λόγος είναι για να απαντήσει σε μια ερώτηση ή να σηκωθεί στον πίνακα. Χρειάζεται η καλλιέργεια του διαλόγου μέσα σε μια σχολική αίθουσα και όχι μόνο, κι αυτό γίνεται με ωραίες πρακτικές όπου όλοι μιλούν, συζητούν, αποφασίζουν, εκφράζονται.

Επίσης, η καλλιέργεια ότι κάθε άποψη είναι σωστή, ότι δεν υπάρχει μια σωστή και όλες οι υπόλοιπες λάθος, κάθε ένας χρειάζεται να νιώσει ότι ο τρόπος που σκέφτεται έχει αξία και σημασία. Ενθαρρύνω τα παιδιά, λέω σε όλα «έχεις δίκιο», «δεν το είχα σκεφτεί αυτό», «μπράβο που το είπες», «δεν είναι αυτή η απάντηση, αλλά πλησίασες κοντά», προσπαθώ να αποβάλλω από το λεξιλόγιο μου κάθε φράση που μπορεί να έχει αρνητική χροιά και τονίζω τα θετικά κάθε παιδιού, της σκέψης του, των πράξεων του.

Όταν μάθουμε να προτείνουμε τα θετικά, τα αρνητικά υποχωρούν ή αποκτούν μικρότερη σημασία. Κι όταν τα παιδιά αποκτούν ρόλους, μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα. Από το να μοιράσουν τετράδια, να χειριστούν χρήματα μόνοι τους για το κυλικείο ή τις εκδρομές από μικρή ηλικία, μέχρι το να συντονίσουν μια συζήτηση ή να κρατήσουν σημειώσεις γι’ αυτή, τα παιδιά μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα όταν θέλουμε εμείς να γίνουν κι αυτό είναι κάτι που με ενδιαφέρει, γιατί όπως τους λέω, δεν είμαι εκεί για να τους πω το σωστό και το λάθος, αλλά για να βοηθήσω λίγο τη διαδικασία που θα κάνουν τα ίδια.

Οι συμβουλές στους γονείς στον τρόπο διαπαιδαγώγησης του παιδιού ως προς την συμπεριφορά του προς το άλλο φύλο

Να είναι ειλικρινείς, πρώτα και κύρια. Οι περισσότεροι ενήλικες αντιμετωπίζουν τα παιδιά σαν ανθρώπους χαμηλότερης νοημοσύνης, που δεν κατανοούν τις ανθρώπινες σχέσεις ή δεν είναι σε θέση να φερθούν κατά πώς πρέπει. Εγώ μιλάω με τα παιδιά, όπως θα μιλούσα σε ανθρώπους κοντινούς μου, σε ανθρώπους που με κατανοούν και τους κατανοώ.

Ένα δεύτερο που συμβουλεύω πάντα τους γονείς, είναι να συζητούν μαζί με τα παιδιά τους και όχι να ανακοινώνουν αποφάσεις ή να δίνουν κατευθύνσεις, καθώς έτσι δε βοηθάται το παιδί να εξερευνήσει τη σκέψη του και να τη διαμορφώσει.

Το θετικό είναι πως τα περισσότερα ζευγάρια νέων γονιών έχουν μεγαλώσει έχοντας ως δεδομένο πως οι δουλειές του σπιτιού θα μοιραστούν, οι ευθύνες, πολλοί μπαμπάδες θα μαγειρέψουν και πολλές μαμάδες θα δουλέψουν, ενώ όταν πήγαινα εγώ δημοτικό ήταν σχεδόν έγκλημα η εργαζόμενη μητέρα στο σπίτι.

Τώρα, τα παιδιά μαθαίνουν ότι και τα δυο φύλα έχουν εξίσου δικαιώματα και υποχρεώσεις και δείχνουν μεγαλύτερο σεβασμό στην ίδια τη ζωή. Αυτό που είναι σημαντικό πολλές φορές για μένα είναι να καταλάβω τον τρόπο που λειτουργεί το κάθε σπιτικό και τις ισορροπίες μέσα σ’ αυτό και ανάλογα να προσαρμόσω τις συμπεριφορές και τις πρακτικές μου, γιατί ένα μικρότερο παιδί χρειάζεται να παίρνει παρόμοια σήματα από το σχολείο κι από το σπίτι, κι όταν νιώθω ότι το σπίτι απέχει πολύ από το μήνυμα που μεταφέρω εγώ, προσπαθώ πολύ να φέρω τους ανθρώπους αυτούς κοντά στους στόχους μου, με πολλή κουβέντα, ώστε να καταλάβουν όλοι ότι έχουμε τον ίδιο σκοπό, να βοηθήσουμε το παιδί να γίνει ένας καλός και σωστός άνθρωπος και ύστερα μαθητής.



Η εμφάνιση ενός μαθητή στο σχολείο

Ο μαθητής θα πρέπει να φορά οτιδήποτε τον/την κάνει να νιώθει άνετα, να μπορεί να κινηθεί μέσα σ’ αυτό για ώρες πολλές, να μην τον/την νοιάζει αν θα σκιστεί/λερωθεί/καταστραφεί πάνω στο τρέξιμο ή το παιχνίδι και γενικά τίποτα που να μπορεί να τον/την φέρει σε δύσκολη θέση.

Δεν υπάρχουν πολλές διαφοροποιήσεις στο ντύσιμο ενός αγοριού από αυτό ενός κοριτσιού, τουλάχιστον από τα 5-6 μέχρι τα 10-11 τους χρόνια που θα πάψουν να φορούν, για πρακτικούς λόγους, μόνο φόρμες και θα ξεκινήσουν δειλά δειλά να ντύνονται με τον τρόπο που θέλουν να μοιάσουν.

Θα ήθελα κάθε μαθητής να ανακαλύπτει τον εαυτό του, ακόμα και στην εμφάνιση, γιατί δυστυχώς ή ευτυχώς τα περισσότερα παιδιά ντύνονται πανομοιότυπα, ξεσηκώνοντας εικόνες από social media πρότυπα ή YouTube παρουσίες.

Αυτό που πάντα με εντυπωσιάζει, είναι που σχεδόν καθημερινά, κάποιο παιδί θα σχολιάσει κάτι στην εμφάνιση μου, αν φοράω κάτι νέο ή ωραίο ή σωστά συνδυασμένο, δείχνοντας ότι η εικόνα μας όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι δεν έχει (τόση) σημασία, δείχνει πολλά για μας και τραβάει τα βλέμματα. Αυτό, λοιπόν, που θα ήθελα να φοράει ένας μαθητής, θα ήταν οτιδήποτε δεν τραβάει τα βλέμματα για λάθος λόγους. Ένα χαμόγελο, σίγουρα θα ήταν το πρώτο στη λίστα μου.