Μήπως τελικά τα audiobooks θα σώσουν τη λογοτεχνία;
Μέσα στην καραντίνα, λέγαμε πως θα διαβάσουμε όλα αυτά τα βιβλία που περιμένουν στα ράφια της βιβλιοθήκης μας.
Τελικά, όμως, οι περισσότεροι παραδέχονται με θλίψη πως δεν κατάφεραν να ανοίξουν ούτε σελίδα. Είναι αλήθεια πως το ίντερνετ και τα social media μας απορροφούν πολύ χρόνο και ενέργεια. Πόσες φορές έχετε σκεφτεί να βυθιστείτε στην ανάγνωση ενός κλασικού αριστουργήματος, αλλά μια συζήτηση σε κάποιο chat ή η επικαιρότητα που τρέχει στο timeline σάς «έφαγε» τόσες ώρες, που μετά, όχι απλώς δεν είχατε όρεξη για διάβασμα, αλλά το μόνο που θέλατε ήταν απλώς να κλείσετε τα μάτια σας;
Οι εκδοτικοί οίκοι, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχουν διαγνώσει τα προβλήματα της νέας εποχής. Ναι, η μυρωδιά του χαρτιού, η συγκέντρωση που απαιτεί το διάβασμα, ακόμα και η υφή των σελίδων που τρέχουν στα χέρια μας είναι αναντικατάστατες, όμως μήπως τελικά και η λογοτεχνία πρέπει να προσαρμοστεί στις ανάγκες της τεχνολογίας;
Στην Ευρώπη, τελευταία είναι πολύ διαδεδομένα τα audiobooks, ήτοι τα ακουστικά βιβλία, που μπορεί κανείς να απολαύσει κάνοντας δουλειές, όταν βρίσκεται στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τρέχοντας, την ώρα της χαλάρωσής του, ακόμα και λίγο πριν κοιμηθεί. Τα πλεονεκτήματά τους είναι πολλά: καταρχάς δίνουν σε κάποιον την ευκαιρία να «διαβάσει» πολύ περισσότερα βιβλία, που με τον παραδοσιακό τρόπο μάλλον δεν θα διάβαζε ποτέ. Έπειτα, έχει διαπιστωθεί πως, η ακρόαση αποτελεί φάρμακο κατά του άγχους και της αϋπνίας, ενώ ταυτόχρονα είναι εξαιρετικά βοηθητική για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες -όπως η δυσλεξία- που τους αποτρέπουν να δοκιμάσουν να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο του βιβλίου και της λογοτεχνίας.
Η συγγραφέας Denise Johnson αναφέρει χαρακτηριστικά σε άρθρο της: «Σε πολλές περιπτώσεις τα audiobooks έχουν βοηθήσει σημαντικά τους μαθητές, που για οποιονδήποτε λόγω δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε έντυπα βιβλία και στερούνταν την απόλαυση του διαβάσματος. Αλλά δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από τον μέσο όρο των αναγνωστών».
Τέλος, τα ακουστικά βιβλία είναι εύκολα προσβάσιμα και σε ανθρώπους τυφλούς ή με άλλες αναπηρίες, καθώς μια ζεστή φωνή μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά και να μεταφέρει την ατμόσφαιρα μιας ιστορίας. Όπως αναφέρει και ο Φάρος Τυφλών: «Είναι εύκολα στη χρήση τους, δεν απαιτούν ειδικό εξοπλισμό, ή ηλεκτρονικό υπολογιστή, και μπορούν να καλύψουν μεγάλο φάσμα της εκδοτικής δραστηριότητας από πανεπιστημιακά συγγράμματα έως τεχνικά εγχειρίδια και παιδικά βιβλία».
Σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με τις στατιστικές, έχει σημειωθεί μεγάλη άνοδος στις πωλήσεις των audiobooks τα τελευταία χρόνια, πράγμα που ίσως έχει έρθει η ώρα να αναλογιστεί και η ελληνική αγορά, ενσωματώνοντας αυτή τη νέα τάση. Βέβαια, στο εξωτερικό, συχνά συναντούμε ανθρώπους στο μετρό ή στα λεωφορεία να διαβάζουν, ενώ στην Ελλάδα, κακά τα ψέματα, το κοινό δεν αγαπάει ιδιαιτέρως το διάβασμα. Όμως, η ακρόαση είναι μια άλλη εμπειρία, αρκετά πιο διασκεδαστική, που μπορεί να δημιουργήσει καινούργιες συνήθειες. Μικροί άλλωστε δεν ακούγαμε τις ιστορίες της Λιλιπουπόλης ή παραμύθια και θεατρικά μέσα το ραδιόφωνο;
Αν δε, συνυπολογίσουμε την ολοένα αυξημένη ζήτηση των podcasts, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η ανάγκη μιας ακουστικής μορφής τέχνης, σίγουρα θα βρει όχι μόνο το κοινό της, αλλά φανατικούς υποστηρικτές. Μια τέτοια προσπάθεια άρχισε ήδη να γίνεται μέσα στο lockdown, με πρωτοβουλίες όπως αυτή της ΕΡΑ ή του ραδιοφωνικού σταθμού 9.84.
Από την άλλη, αρκετοί θεωρούν πως οι πληροφορίες και η ικανότητα του αναγνώστη να εμβαθύνει σε ένα κείμενο επιτυγχάνονται μόνο διά της ανάγνωσης. Μάλιστα, σε μια διαπανεπιστημιακή μελέτη του 2010, οι καθηγητές διαπίστωσαν πως οι μαθητές που διάβασαν το μάθημα σε χαρτί, απέδωσαν καλύτερα από εκείνους που το είχαν ακούσει. Παρατηρήθηκε δε, το εξής φαινόμενο: αρχικά οι περισσότεροι μαθητές είχαν δηλώσει συμμετοχή στο τμήμα του audiobook. Στη συνέχεια, όμως, άλλαξαν γνώμη και μπήκαν στο τμήμα της παραδοσιακής ανάγνωσης.
Τώρα, μια δεκαετία αργότερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Καταρχάς, οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με τον ήχο παρά με τον γραπτό λόγο. Άρα, έχουμε πλέον εξασκημένους ακροατές, που μπορούν να αφομοιώσουν και να καταλάβουν καλύτερα λεπτές αποχρώσεις και διαφορές μέσω της ακοής. Επίσης, καθώς όλοι, λίγο έως πολύ, έχουμε συνηθίσει πλέον να κάνουμε δυο και τρεις δουλειές ταυτόχρονα, το ακουστικό βιβλίο είναι η μεγαλύτερη λύση στο θέμα του περιορισμένου χρόνου, που οι κάτοικοι των σύγχρονων πόλεων αντιμετωπίζουν κατά κόρον. Οπότε, αντί να στερούμαστε την απόλαυση που προσφέρει η λογοτεχνία, μπορούμε απλώς να την εντάξουμε στην καθημερινότητά μας.
Εύλογα θα αντιπαραθέτει κανείς λέγοντας πως, ακούγοντας ένα βιβλίο, ενώ κάνουμε άλλα πράγματα ταυτόχρονα, μπορεί να είναι και χάσιμο χρόνου, αφού, ίσως, συγκεντρωμένοι σε άλλες εργασίες, ολόκληρες παράγραφοι θα περνούν χωρίς να τους δίνουμε σημασία. Ναι, όμως το ίδιο μπορεί να συμβαίνει κι όταν ένας κουρασμένος αναγνώστης καταπιάνεται με την ανάγνωση ενός βιβλίου: συχνά έχει διατρέξει ολόκληρες σελίδες, χωρίς να καταλαβαίνει τι διαβάζει.
Κάποιοι εκδοτικοί οίκοι πάντως στη χώρα μας, όπως ο Πατάκης και το Μεταίχμιο, έχουν κάνει την αρχή δείχνοντας τον δρόμο. Στις διαδικτυακές τους βιβλιοθήκες θα βρείτε αρκετά audiobooks για να πάρετε μια πρώτη γεύση. Επίσης, η φιλόλογος Νάντια Παξινού μέσα από το www.akousenabiblio.com, έχει αφιερώσει χρόνο και προσπάθεια κι έχει καταφέρει να ανεβάσει μεγάλο αριθμό κλασικών αναγνωσμάτων, που δεν έχουν πνευματικά δικαιώματα, για να μας μυήσει στο σύμπαν των ακουστικών βιβλίων -σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα εντελώς δωρεάν.
Μια μεγάλη ποικιλία αναγνωσμάτων που καλύπτουν όλα τα γούστα και τις ηλικίες μπορείτε να βρείτε και στο www.openbook.gr, ενώ αν έχετε άνεση στις ξένες γλώσσες, στο διαδίκτυο θα βρείτε πληθώρα βιβλίων, που μπορείτε να κατεβάσετε με χαμηλό αντίτιμο.
Επιπλέον, για όσους έχουν κέφι και όρεξη, η δημιουργία ενός ακουστικού βιβλίου είναι μια σχετικά εύκολη υπόθεση, που μπορεί να γίνει ακόμα και από ιδιώτες, αρκεί να μην χρησιμοποιούν πρωτότυπα κείμενα και μεταφράσεις που έχουν πνευματικά δικαιώματα.
