Τα φίλτρα που «φτιάχνουν» την εικόνα μας στα social media αλλά καταστρέφουν την αυτοεκτιμησή μας
Ειδικοί επιβεβαιώνουν πως με το να επεμβαίνουμε στις φωτογραφίες μας επηρεάζουμε την ψυχική μας υγεία με τρόπους που δεν μπορούμε καν να τους διανοηθούμε
Είναι σχεδόν απίθανο το ενδεχόμενο να έχετε λογαριασμό στο Instagram, το Snapchat ή το TikTok, και να μην έχετε βάλει έστω και μια φορά ένα φίλτρο που νιώσατε ότι «άλλαξε» προς το καλύτερο την εικόνα σας.
Τα φίλτρα αυτά μπορεί να είναι διασκεδαστικά, ειδικά όταν μας μετατρέπουν σε χαρακτήρες της Pixar ή ακόμα και όταν μας δίνουν ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο. Συνήθως όμως η χρήση τους εστιάζει στο να μας κάνουν να νιώθουμε πιο όμορφες, -όπως για παράδειγμα το φίλτρο Belle στο TikTok, το οποίο δεν άργησε να γίνει viral καθώς ενίσχυε τα φυσικά χαρακτηριστικά των χρηστών.
Κατά πόσο όμως η χρήση αυτών των φίλτρων βλάπτει τις προσδοκίες και την αυτοεικόνα μας; Γιατί επιλέγουμε να παρουσιάζουμε την εικόνα μας με πιο ανοιχτόχρωμα μάτια, μικρότερη μύτη, ένα δέρμα χωρίς πόρους και ροδαλά μάγουλα; Και πόσο εύκολο είναι τελικά να μην το κάνουμε, όταν κάθε φορά που ανοίγουμε μια εφαρμογή βρίσκουμε ένα ακόμη φίλτρο που μας μετατρέπει σε εντελώς διαφορετικές εκδοχές του εαυτού μας; Σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal με αυτόν τον τρόπο καταλήγουμε δυσαρεστημένες από τα δικά μας φυσικά χαρακτηριστικά -και το πιο σοκαριστικό είναι πως αυτός ο αντίκτυπος αποτελεί πλέον παραδοχή της ίδιας της Facebook.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal, εσωτερικό έγγραφο της εταιρείας που είδε το φως της δημοσιότητας επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το Facebook γνωρίζει τις βλαβερές επιπτώσεις που έχουν αυτές οι εφαρμογές στις γυναίκες. Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση ανέφερε ότι «το 32% των έφηβων κοριτσιών δήλωσαν ότι όταν ένιωθαν άσχημα με το σώμα τους, το Instagram τις έκανε να αισθάνονται χειρότερα» και ότι «μεταξύ των εφήβων που ανέφεραν σκέψεις αυτοκτονίας, το 13% των Βρετανών χρηστών και το 6% των Αμερικανών χρηστών εστίασαν το πρόβλημα στο Instagram.»
Ωστόσο, αυτό το ζήτημα εκτείνεται πέρα από τους εφήβους. «Παιδιά και ενήλικες όλων των ηλικιών με εμπιστεύτηκαν και μοιράστηκαν ότι ντρέπονται που δημοσιεύουν φωτογραφίες τους χωρίς τη χρήση φίλτρων», λέει η Δρ Leela R. Magavi, medical director για το Community Psychiatry και το MindPath Care Centers. «Έχω αξιολογήσει άνδρες, γυναίκες και εφήβους που σκέφτονται να κάνουν πλαστική χειρουργική για να μοιάζουν περισσότερο με τη φιλτραρισμένη εκδοχή του εαυτού τους», λέει.
Και οι έρευνες συμφωνούν, καθώς μελέτες δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν σημαντικά τις τάσεις της πλαστικής χειρουργικής με τους "πελάτες" να δείχνουν στους γιατρούς φωτογραφίες του φιλτραρισμένου εαυτού τους ως εικόνες έμπνευσής τους.
Εκτός από τις αισθητικές επεμβάσεις, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ των φίλτρων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της χαμηλής αυτοεκτίμησης, της μειωμένης αυτοπεποίθησης και των περιπτώσεων σωματικής δυσμορφίας. Η Δρ Josie Howard, πιστοποιημένη ψυχίατρος που ειδικεύεται στην ψυχοδερματολογία αναφέρει ότι: «Οι άνθρωποι έχουν την προσδοκία η εικόνα τους να μοιάζει με τον φιλτραρισμένο εαυτό τους. Ενδέχεται να αποκτήσουν μέχρι και εμμονή για να το πετύχουν στον "πραγματικό κόσμο", κάτι που τους οδηγεί σε κατάθλιψη, άγχος, μοναξιά και απογοήτευση».
Μια καναδική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2019 έδειξε ότι ο χρόνος που αφιερώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε να επιδεινώσει ή να προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με την εικόνα του σώματος, εξηγεί ο Δρ Magavi. «Αυτή η μελέτη υποστήριξε ότι μόλις πέντε λεπτά στο Facebook ή το Instagram θα μπορούσαν να έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν αυτόν τον αρνητικό αντίκτυπο». Άλλες μελέτες έχουν επινοήσει την ορολοφία «δυσμορφία του Snapchat» ή τη «selfie δυσμορφία» προκειμένου να περιγράψουν αυτό το φαινόμενο.
Εκτός από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα φίλτρα μπορούν επίσης να διαιωνίσουν αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης. «Την ίδια στιγμή που βλέπουμε την αυτοεκτίμηση των ανθρώπων να διαβρώνεται από την έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βλέπουμε επίσης μια αυξανόμενη αίσθηση απομόνωσης. Τα φίλτρα δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί τους ανθρώπους να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αναζητώντας μια εικονική επιβεβαίωση, που αντιστοιχεί σε λιγότερο χρόνο διάδρασης με τον πραγματικό κόσμο», εξηγεί ο Δρ Χάουαρντ.
Ακόμα και αν έχουμε την επίγνωση ότι τα φίλτρα που χρησιμοποιούμε δημιουργούν μια εικόνα μη- ρεαλιστική, ενώ παράλληλα δεν βιώνουμε κανένα από τα παραπάνω αρνητικά συναισθήματα, ακόμα λοιπόν και υπό αυτές τις συνθήκες, η χρήση τους μπορεί να μας επηρεάζει υποσυνείδητα. «Αυτές οι εφαρμογές εμφυτεύουν υποσυνείδητα το αίσθημα της ατέλειας και της ασχήμιας, οδηγώντας στην απώλεια της αυτοπεποίθησης μας», λέει ο ψυχοδερματολόγος Δρ. Francisco Tausk. «Υποσυνείδητα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα φίλτρα μπορούν επίσης να υπενθυμίσουν στα άτομα επώδυνες στιγμές που έχουν βιώσει ή να αναδείξουν τις ανασφάλειές τους και, κατά συνέπεια, να εντείνουν τα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους», λέει ο Δρ Magavi. «Ο υπερβολικός χρόνος που αφιερώνουν οι άνθρωποι στο να κοιτάζουν φιλτραρισμένες εκδοχές του εαυτού τους ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη διάθεση, τον ύπνο και τη συνολική ψυχική και σωματική ευεξία τους».
Ακόμη όμως και όσοι δεν ξοδεύουν πολύ χρόνο στις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης κινδυνεύουν από τις συνέπειες αυτών των φίλτρων, καθώς έχουν ήδη επηρεάσει την κοινωνία στο σύνολό της. «Ενώ οι επιπτώσεις μπορεί να γίνουν αντιληπτές για πρώτη φορά στους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, γρήγορα εισχωρούν και διαπερνούν τα γενικά πρότυπα ομορφιάς και τις αισθητικές προσδοκίες όλων μας», λέει ο Δρ Χάουαρντ. Όπως εξηγεί, ακόμα κι αν κάποιος δεν ξοδεύει ώρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξακολουθεί να εκτίθεται σε εικόνες και προϊόντα που καθοδηγούνται από τις ανέφικτες προσδοκίες που έχουν δημιουργήσει τα φίλτρα. Για τον ίδιο, λύση κρύβεται στην συνειδητοποίηση. «Το να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι αυτές οι εικόνες δεν είναι αληθινές είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Είναι επίσης σημαντικό να έχουμε την επίγνωση ότι τα social media μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, άγχος ή απομόνωση».
Επιπλέον, ο Δρ Μαγκάβι συνιστά να προσέχουμε ποιους «εμφανίζουμε» στο timelime μας. Εάν αρχίσουμε να ακολουθούμε γυναίκες που εκφράζουν το body positivity, άτομα που δεν χρησιμοποιούν τόσο πολύ αυτά τα φίλτρα και λογαριασμούς που προωθούν την αυτοεκτίμηση, τότε είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουμε και εμείς παρόμοια στάση και να σταθούμε πιο περήφανες μπροστά στον καθρέφτη –αλλά και την κάμερα του κινητού μας.
Με πληροφορίες από τη Wall Street Journal και το InStyle.
