Τα έθιμα που αναβιώνουν κάθε Πάσχα στην Ελλάδα

Ένα νοερό ταξίδι σε κάθε άκρη της Ελλάδας, στα ήθη και τα πασχαλινά της έθιμα.

Το φετινό Πάσχα, για δεύτερη χρονιά, θα μείνουμε στην περιφέρεια μας. Η μετακίνηση εκτός νομού, προς το παρόν, έχει απαγορευτεί κι εμείς θα ταξιδέψουμε μέσα από τα γνωστά και άγνωστα πασχαλινά έθιμα ανά την Ελλάδα.

Μονεμβάσια

Αυτή τη περίοδο η Μονεμβάσια με την ωραιότερη Καστροπολιτεία συγκέντρωνε επισκέπτες που ήθελαν να βιώσουν από κοντά τα πασχαλινά έθιμα με τις κατανυκτικές λειτουργίες στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού όλη τη Μεγάλη Βδομάδα. Τη Μεγάλη Παρασκευή η περιφορά του Επιτάφιου γίνεται στα πλακόστρωτα σοκάκια της μεσαιωνικής πολιτείας όπου ο κόσμος ακολουθεί με λευκά κεριά. Το βράδυ της Ανάστασης το Άγιο Φως περνάει από χέρι σε χέρι και μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» όλοι δίνουν το φιλί της αγάπης. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στον περίβολο της εκκλησίας του Ελκόμενου αναβιώνει ένα παλιό έθιμο: το κάψιμο του Ιούδα. Ένα ανθρώπινο ομοίωμα, το οποίο είναι γεμισμένο με ξύλα και άχυρα και στο εσωτερικό του έχει εκρηκτικά καίγεται φαντασμαγορικά. Η φωτιά ανάβει και αρχίζει ο χορός των βεγγαλικών.

Κέρκυρα

Αναμφισβήτητα είναι το διασημότερο Πάσχα της χώρας μας. Μετά την πρώτη Ανάσταση στις 12:00 το μεσημέρι οι κάτοικοι του νησιού πετούν από τα μπαλκόνια τους πήλινα κανάτια γεμάτα νερό, τους μποτήδες. Μάλιστα, το Μεγάλο Σάββατο τα μπαλκόνια τους είναι στολισμένα και οι κανάτες είναι δεμένες με κόκκινες κορδέλες. Στην Κέρκυρα από το γιορτινό τραπέζι δεν λείπει η φογάτσα, το παραδοσιακό γλυκό του νησιού, που μοιάζει πολύ με το τσουρέκι, και τα τσιλίχουρδα, η τοπική μαγειρίτσα που δεν είναι σούπα, αλλά φαγητό κατσαρόλας, γίνεται με εντόσθια αρνιού και έχει πηχτή σάλτσα.

Λεωνίδιο

Το Λεωνίδιο φημίζεται για το Πάσχα του. Το Μεγάλο Σάββατο είναι η νύχτα των αερόστατων καθώς μετά το «Χριστός Ανέστη» πάνω από 500 αερόστατα ελευθερώνονται και το θέαμα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Το έθιμο ξεκίνησε τον 19ο αιώνα. Κάθε σπίτι βδομάδες πριν το Μεγάλο Σάββατο, ξεκινά να φτιάχνει το δικό του αερόστατο. Την Κυριακή του Πάσχα το γλέντι μεταφέρεται μπροστά στο Δημαρχείο όπου υπάρχουν εκλεκτά εδέσματα και μουσική. Στον τόπο της τσακωνιάς, όπως λέγεται χαρακτηριστικά η περιοχή, η παράδοση δεν θέλει τον οβελία να γίνεται στη σούβλα, αλλά στον φούρνο.

Σέρρες

Κάθε Μεγάλη Παρασκευή αναβιώνει το έθιμο «Αδώνια» στην περιφορά του Επιταφίου στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Η παράδοση θέλει, όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά να βάζει στο κατώφλι του σπιτιού ένα τραπεζάκι με θυμίαμα και την εικόνα του Εσταυρωμένου, η οποία είναι γεμάτη από πασχαλιές και διάφορα άλλα άνθη. Στο πασχαλινό τραπέζι υπάρχει πάντα ένα πιάτο με φακές ή κριθαράκι -το έθιμο παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους», συμβολίζοντας τη νιότη, η οποία χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Σήμερα, οι νοικοκυρές εξακολουθούν να βάζουν όσπρια και κριθάρι στο τραπέζι ώστε να έχουν ευημερία, πλούσιες σοδειές και γεμάτο οικογενειακό τραπέζι.

Ύδρα

Ένα από τα ωραιότερα και πιο γραφικά έθιμα ξεκίνησε το 1923 και είναι η περιφορά του Επιταφίου στα Καμίνια, μέσα στη θάλασσα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, μετά από την περιφορά του Επιταφίου, η πομπή καταλήγει στη θάλασσα, όπου ο Επιτάφιος με μεγάλη κατάνυξη μπαίνει στη θάλασσα. Οι νέοι που τον κρατάνε μπαίνουν μέχρι τη μέση και ακουμπάνε τα πόδια του Επιτάφιου στη θάλασσα, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Ο ιερέας που κάθεται στην ακροθαλασσιά μεταφέρει την ευλογία του Σταυροθέντα Χριστού και της Εκκλησίας στους ναυτικούς του νησιού και όλης της χώρας, για να έχουν ασφαλή ταξίδια και καλό γυρισμό, παρουσία των πιστών. Ένα ακόμα έθιμο που κρατάνε στο νησί είναι το κάψιμο του Ιούδα, το οποίο πραγματοποιείται με την παρουσία του κόσμου. Το θέαμα είναι πολύ εντυπωσιακό με τις τουφεκιές των Μπουρλοτιέρηδων -οι νέοι που φοράνε τις παραδοσιακές στολές τους- που φροντίζουν να τιμωρηθεί ο Ιούδας.

Τρίπολη

Στην Τρίπολη οι εκδηλώσεις ξεκινάνε από τη Μεγάλη Τετάρτη. Η τελετή του Νιπτήρος γίνεται στον περίβολο της Ιεράς Μονής Αγίου του Νικολάου, όπου φυλάσσονται τα ιερά λείψανα και η κάρα των Αγίων Νεομαρτύρων της Τρίπολης, Δημητρίου και Παύλου, με την παρουσία κοινού τόσο από την Αρκαδία όσο και την Αργολίδα. Το μεσημέρι, στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού, ο μητροπολίτης Μαντινείας τελεί την αναπαράσταση του Νιπτήρος, πλένοντας τα πόδια δώδεκα ιερέων που υποδύονται του Αποστόλους σε μια κατανυκτική τελετή.

Πάρος 

Το Πάσχα στο όμορφο κυκλαδίτικο νησί είναι μια όμορφη εμπειρία, καθώς πραγματοποιούνται πολλά έθιμα. Η κατανυκτική ατμόσφαιρα όλη τη Μεγάλη Βδομάδα, οι αναπαραστάσεις των Παθών και το πασχαλινό γλέντι που στήνεται στη Νάουσα συνθέτουν μια μοναδική εμπειρία. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η Αποκαθήλωση, με ένα επιβλητικό τελετουργικό στον Άη Γιώργη, στη Λαγκάδα. Το μεσημέρι στο χωριό Πρόδρομος κερνάνε ρεβυθάδα και το βράδυ γίνονται οι αναπαραστάσεις των Παθών στα χωριά Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομος, Λεύκες και Άσπρο Χωριό. Το θέαμα είναι επιβλητικό καθώς οι νέοι αναπαριστούν τη ζωή και τα Πάθη του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Το Μεγάλο Σάββατο μετά την Ανάσταση η ατμόσφαιρα γίνεται πιο φαντασμαγορική με πυροτεχνήματα που κάνουν τη νύχτα μέρα. Από την άλλη, σε πολλά ξωκλήσια, η Ανάσταση είναι σε πιο κατανυκτικό κλίμα υπό το φως των κεριών και ο μοναδικός ήχος έρχεται από τις καμπάνες. Κυριακή του Πάσχα, στο λιμανάκι, στη Νάουσα στήνεται γλέντι από όλα τα μαγαζιά, ενώ στη Μάρπησσα έχουν τη γιορτή της αγάπης όπου αναβιώνει το έθιμο της κούνιας.

Χίος

Το νησί του Βορείου Αιγαίου έχει την τιμητική του κάθε Πάσχα. Πιο συγκεκριμένα το βράδυ της Ανάστασης ο ρουκετοπόλεμος, ένα έθιμο που κρατάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, γίνεται πρώτη είδηση. Το θέαμα είναι πολύ εντυπωσιακό, ταυτόχρονα και πολύ επικίνδυνο. Ο ρουκετοπόλεμος τηρείται κάθε χρόνο στο Βροντάδο της Χίου, όπου οι δύο αντίπαλες ενορίες, του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής εκτοξεύουν το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, χιλιάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες που έχουν στόχο το καμπαναριό της αντίπαλης εκκλησίας.

Πρέβεζα

Το σπάσιμο των πήλινων κανατιών είναι ένα έθιμο που αναβιώνει κάθε χρόνο στη Πρέβεζα, κρατάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και περνάει από γενιά σε γενιά. Στο γραφικό δρομάκι «Σαϊτάν Παζάρ» αναβιώνει το έθιμο της πρώτης Ανάστασης. Μόλις ο ιερέας του Ναού του Αγίου Χαράλαμπους σημάνει την πρώτη Ανάσταση, οι ήχοι των κροτίδων διαπερνούν την πόλη και αμέτρητα πήλινα κανάτια σπάνε στο πλακόστρωτο του Σαϊτάν.

Ρόδος

Το νησί των Ιπποτών φημίζεται το Πάσχα για το έθιμο με την ονομασία «Βούρνες», που πραγματοποιείται από τους κατοίκους της περιοχής του Αγίου Ισιδώρου. Το έθιμο ξεκινάει το Μεγάλο Σάββατο και ολοκληρώνεται τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα και συμμετέχουν οι ανύπαντροι άντρες του χωριού. Το Μεγάλο Σάββατο οι ίδιοι φέρνουν στη κεντρική πλατεία του χωριού μεγάλους κορμούς δέντρων, τους κουτσούρους, και ανάβουν τον καλαφουνό πριν την Ανάσταση, κρεμώντας ένα ομοίωμα του Ιούδα. Την ίδια ημέρα εκλέγουν πρόεδρο, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το έθιμο και τη δεύτερη μέρα του Πάσχα θα «δικάσει» όλους του ανύπαντρους. Ανήμερα το Πάσχα βάζει φωτιά στον Ιούδα όποιος πρόκειται να συμμετάσχει για τελευταία φορά στο έθιμο, επειδή πρόκειται να παντρευτεί. Στα Δωδεκάνησα ο οβελίας και το κοκορέτσι δεν περιλαμβάνονται στο πασχαλινό τραπέζι. Κυριακή μεσημέρι τρώνε καππαμά, δηλαδή αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμισμένο με ρύζι και εντόσθια.