Πού αξίζει να πας την Καθαρά Δευτέρα -7 μέρη στην Ελλάδα με τα πιο ωραία και παράδοξα έθιμα

Η πρώτη μέρα της Σαρακοστής σημαίνει και την έναρξη της μεγάλης νηστείας γι’ αυτό το έθιμο απαιτεί σε όλη τη χώρα τον «καθαρισμό», δηλαδή ένα τραπέζι με νηστίσιμα και θαλασσινά για να μπούμε στο πνεύμα. Πριν κάτσουμε όμως στο γιορτινό τραπέζι, το πέταγμα του χαρταετού -μια αγαπημένη συνήθεια των παιδικών μας χρόνων- συμβολίζει τον ερχομό της άνοιξης και της ανθοφορίας.

Όμως η κάθε περιοχή της χώρας έχει και τα δικά της έθιμα, που αξίζει να ανακαλύψουμε, συνδυάζοντας ταυτόχρονα μια μικρή τριήμερη απόδραση.

Εξαιρετικός προορισμός το παραθαλάσσιο Γαλαξίδι, όπου γίνεται παραδοσιακά ο Αλευροπόλεμος, ένα έθιμο που διατηρείται από το 1801. Εκείνα τα χρόνια, παρόλο που το Γαλαξίδι τελούσε υπό Κατοχή των Τούρκων, όλοι οι κάτοικοι περίμεναν τις Αποκριές για να διασκεδάσουν. Οι χορευτές φορούσαν μάσκες ή απλώς έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και η ώχρα. Σύμφωνα με άλλους μελετητές και λαογράφους, οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στο Βυζάντιο, στους γελωτοποιούς του Ιπποδρόμου που ζωγράφιζαν τα πρόσωπά τους.

Σήμερα ο αλευροπόλεμος γίνεται στην προκυμαία μετά το μεσημεριανό φαγητό. Ένα μεγάλο κονβόι αυτοκινήτων με κουδούνια και σφυρίχτρες ξεκινάει από τη γέφυρα της Εθνικής Οδού κοντά στο Δημοτικό Σχολείο και περνάει μέσα από τους κεντρικούς δρόμους του Γαλαξιδιού, φτάνοντας στο λιμάνι. Εκεί οι ομάδες ξεκινούν τις «μάχες» τους και το γλέντι κρατάει έως αργά το βράδυ.

Από τις πιο όμορφες περιοχές της Ελλάδας, η Μεθώνη την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας προσφέρει την ευκαιρία στους επισκέπτες, να παρακολουθήσουν τον Γάμο του Κουτρούλη, ένα έθιμο από τον 14ο αιώνα. Σύμφωνα με τον θρύλο ο τελευταίος Έλληνας ιππότης ο Ιωάννης Κουτρούλης ερωτεύθηκε μια ντόπια, που όμως ήταν παντρεμένη. Εκείνος την έκλεψε και αποφάσισε να συγκατοικήσει μαζί της, γεγονός που προκάλεσε τον αφορισμό της γυναίκας από την Εκκλησία. Η αναβίωση του εθίμου γίνεται στο εσωτερικό χώρο του κάστρου, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Εκεί διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι. Κάθε χρόνο οι διάλογοι εμπλουτίζονται με θέματα από την επικαιρότητα, μιας και η σάτιρα είναι αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού καρναβαλιού.

Αν πάλι προτιμάτε τα ορεινά μέρη, τότε η Νάουσα με τις Μπόλες και τους Γενίτσαρους είναι ιδανική επιλογή. Το έθιμο ανάγεται στον 18ο αιώνα, όταν οι Ναουσαίοι εμφανίστηκαν στις Απόκριες με κέρινες μάσκες γενίτσαρων, για να τιμήσουν τα παλικάρια που αντιστάθηκαν στον Σουλτάνο το 1705, όμως οι ρίζες του ανιχνεύονται σε γιορτές από την αρχαία Ελλάδα, αφιερωμένες στον Θεό Διόνυσο. Στις μέρες μας το στόλισμα του Γενίτσαρου, ξεκινάει από νωρίς το πρωί της Κυριακής και στη συνέχεια μαζεύονται τα μπουλούκια, που μαζί με νταούλια και ζουρνάδες θα περάσουν από το δημαρχείο για να πάρουν την άδεια του δημάρχου να χορέψουν στην πόλη. Οι εορτασμοί συνεχίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και το απόγευμα πια όλοι βγάζουν τις μάσκες τους. Συγκεκριμένα το βράδυ της Καθαράς Δευτέρας και μόλις τελειώσει ο χορός, οι χορευτές περικυκλώνουν τον ζουρνατζή και χτυπούν τα σπαθιά τους και λένε χαρακτηριστικά: «Ότι είπαμε και δεν είπαμε εδώ να μείνει. Και του Χρόνου…»

Όσοι προτιμούν τα νησιά και έχουν κέφι για ένα μεγάλο ταξίδι, πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτούν την γραφική Κάρπαθο. Εκεί θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Η δίκη -παρωδία μετατρέπεται σε γλέντι με πειράγματα και αστεία, καλό φαγητό, κρασί και φυσικά παραδοσιακή μουσική.

Επίσης στη Σκύρο, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι με παραδοσιακές ενδυμασίες κατεβαίνουν στην πλατεία του νησιού, όπου χορεύουν και τραγουδούν τοπικούς σκοπούς, αναβιώνοντας το έθιμο του Γέρου και της Κορέλας. Ο «γέρος» έχει καλυμμένο το πρόσωπό του με προβιά μικρού κατσικιού, φοράει μία χοντρή μαύρη κάπα και υφαντή βράκα και έχει στη μέση του 2-3 σειρές κουδούνια με μεγάλο βάρος, ενώ η «κορέλα» είναι η ντάμα του ντυμένη με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα και κυρίαρχο χρώμα το άσπρο ώστε να βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με το μαύρο χρώμα του «γέρου» και έχει και αυτή καλυμμένο το πρόσωπό της.

Πολύ πιο κοντά στην Αθήνα -μπορείτε να πάτε και αυθημερόν- στην ιστορική Θήβα, την Καθαρά Δευτέρα γίνεται η αναβίωση του Βλάχικου Γάμου. Το πρωί της Δευτέρας το κάθε «µπουλούκι» ανάβει φωτιά στην κεντρική πλατεία, στον πεζόδρομο της οδού Επαµεινώνδα, και ψήνεται στη θράκα η «προπύρα», η πίτα της νύφης. Γύρω από τη φωτιά οι άνδρες χορεύουν τον Πυρρίχιο. Έπειτα ο κόσμος συγκεντρώνεται στο γραφικό ξωκλήσι της «Αγιατριάδας» για φαγητό. Οι Βλάχοι στρώνουν κοινό τραπέζι µε νηστίσιμα φαγητά, τα οποία μοιράζονται µε όλους τους επισκέπτες, πίνοντας την εκλεκτή ρετσίνα της Θήβας.

Στις 2 το μεσημέρι ξεκινάει η γαμήλια πομπή. Το ζεύγος ανεβαίνει σε άμαξα, την οποία σέρνουν διαλεχτά άλογα, ενώ τα «µπουλούκια» και οι επισκέπτες ακολουθούν χορεύοντας. Η πομπή καταλήγει στον πεζόδρομο της Επαμεινώνδα, όπου είναι τοποθετημένες οι καλύβες των συμπέθερων. Εκεί θα ξυρίσουν τον γαμπρό, ενώ παίζεται και ο φημισμένος σκωπτικός διάλογος των δύο συμπέθερων για το «ελάττωμα» της νύφης. Κοινολογείται το μεγάλο μυστικό της νύφης και τελικά τα συμπεθέρια ξεδιαλύνουν τις διαφορές τους και συμφωνούν για τον γάμο. Το γλέντι κορυφώνεται και τα νταούλια των Βλάχων ακούγονται μέχρι το πρωί της Τρίτης.

Τέλος, το λαϊκό πανηγύρι του Τυρνάβου, με ρίζες από την αρχαία Ελλάδα και την γιορτή του φαλλού, αξίζει την προσοχή σας. Οι κάτοικοι της πόλης πηγαίνουν στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία οργανωμένοι σε ομάδες- θιάσους. Εκεί η κάθε ομάδα στρώνει στο έδαφος διάφορα φαγητά και μια μεγάλη φιάλη σε σχήμα φαλλού γεμάτη με κρασί ή γαλακτόχρουν, ένα κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό. Παράλληλα, ανάβουν φωτιές και ετοιμάζουν το παραδοσιακό «Μπουρανί», μια χορτόσουπα από σπανάκι και ξύδι, που προσφέρεται σε όλους.

Σήμερα γύρω από το μπουρανί στήνεται ένα σκηνικό παιχνιδιού με φαλλικά σύμβολα και τολμηρά λογοπαίγνια. Για την προέλευση του εθίμου, υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη αναφέρει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στις πανάρχαιες εορτές των Ελλήνων: τα Διονύσια, τα Θεσμοφόρια, τα Αφροδίσια, ή τα Θαργήλια. Η δεύτερη εκδοχή θέλει το έθιμο να προέρχεται από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στον Τύρναβο γύρω στο 1770, λίγο πριν από τα «Ορλωφικά». Αυτή η εκδοχή μάλλον είναι και η επικρατέστερη, καθώς τεκμηριώνεται από ιστορικά στοιχεία, αφού λέγεται πως εκείνη την εποχή έπεσε στον Τύρναβο επιδημία χολέρας και οι περισσότεροι κάτοικοί του βρήκαν τραγικό θάνατο.