Τρεις αιώνες Καφέ Φλοριάν: Το στέκι του Λόρδου Βύρωνα, του Γκαίτε και του Καζανόβα
Από τον Λόρδο Βύρωνα και τον Γκαίτε ως τον Μαρσέλ Προυστ, από τον Τζέιμς Τζόις και τη Γερτρούδη Στάιν ως τον Καζανόβα, που σύμφωνα με τον θρύλο εδώ έβρισκε τις αιώνιες αγαπημένες του -και θυμάτά του- το «Καφέ Φλοριάν» στη Βενετία, απέναντι ακριβώς από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, αποτελούσε σημείο συνάντησης κορυφαίων προσωπικοτήτων.
Θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα καφενεία της Ευρώπης και το πιο παλιό στην Ιταλία γι’αυτό κι αποτελεί θεσμό και σύμβολο της πόλης εδώ και 300 χρόνια.
Μαζί με το Καφέ Γκρέκο στη Ρώμη, που εγκαινιάστηκε το 1760, και το Καφέ Κουάντρι, που βρίσκεται κι αυτό στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία και ιδρύθηκε γύρω στο 1775 -πενήντα πέντε χρόνια μετά από την ίδρυση του Καφέ Φλοριάν- το εν λόγω κατάστημα είναι πολλά περισσότερα από ένα ζαχαροπλαστείο. Είναι η ψυχή της πόλης κι ένα αναπόσπαστο κομμάτι τις νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, γι’ αυτό και η είδηση ότι κινδυνεύει να κλείσει λόγω του κορωνοϊού που έχει πλήξει τον τουρισμό έχει αναστατώσει την παγκόσμια κοινότητα.
«Κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να διατηρήσουμε την επιχείρηση ζωντανή», λέει ο Marco Paolini, διευθύνων σύμβουλος του καφέ. «Εργαζόμαστε για να παραμείνουμε ανοιχτοί για όσο περισσότερο μπορούμε».
Ο Paolini σημειώνει ότι το καφέ επιβιώνει χάρη στη βοήθεια των μετόχων και της τράπεζας. Άλλωστε μόνο το νοίκι κοστίζει 712.000 ευρώ τον χρόνο! Από αυτά, τα 210.000 ευρώ πηγαίνουν στο ιταλικό κράτος. Ενώ όμως οι ιδιοκτήτες του ακινήτου συμφωνούν να μειωθεί το ενοίκιο, η κρατική εταιρεία ακινήτων επιμένει να πληρωθεί το πλήρες ποσό. Επίσης η επιχείρηση είχε κέρδη πέντε εκατ. ευρώ το 2019, και γι’ αυτό δεν δικαιούται κρατικών επιχορηγήσεων και επιδομάτων, ενώ στις μεγάλες πλημμύρες του Νοεμβρίου του 2019, που κάλυψαν τη Βενετία, επωμίστηκε εξ ολοκλήρου το κόστος του καθαρισμού και της αποκατάστασης των ζημιών.
«Δεν υπάρχουν προοπτικές προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε καν την ημερομηνία ανοίγματος. Το καφέ απασχολεί σήμερα 70 άτομα προσωπικό, καθώς και εποχικό προσωπικό κατά τις περιόδους αιχμής», σημειώνει ο Paolini, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου. «Εάν το καφέ κλείσει, δεν θα χάσετε μόνο ένα καφέ, αλλά ένα κομμάτι της Βενετίας», λέει χαρακτηριστικά.
Πρόσφατα πάντως, το Ιταλικό Ταχυδρομείο δημιούργησε ένα γραμματόσημο για να τιμήσει το καφέ, παρά τα τρέχοντα προβλήματά του. Το γραμματόσημο σχεδιάστηκε και χαράχθηκε από την Ιταλίδα καλλιτέχνη Rita Fantini και απεικονίζει την πρόσοψη του καφέ με το παλάτι στο βάθος. Εκτυπώθηκαν μόνο 400.000 αντίγραφα.
Το Καφέ Φλοριάν ιδρύθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1720 -τότε ονομαζόταν το «Καφέ στη Θριαμβική Βενετία» (Caffè alla Venezia Trionfante). Την ονομασία «Καφέ Φλοριάν» την πήρε από τον πρώτο ιδιοκτήτη του, τον Φλοριάνο Φραντσεσκόνι. Σπεσιαλιτέ του μέχρι σήμερα είναι ο καφές σε κάθε εκδοχή, καθώς επίσης και τα βενετσιάνικα γλυκά του, όπως το τιραμισού, τα biscotti και η torta alla ricotta.
Σέρβιρε όμως και τα καλύτερα λικέρ και κρασιά από την Ανατολή, την Κύπρο και την Ελλάδα και υπήρξε ένας ιστορικός τόπος, αφού εδώ συνέβη η άνοδος και η πτώση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, εδώ διοργανώθηκαν οι μυστικές συνωμοσίες εκείνων που ήθελαν να ανατρέψουν τη γαλλική εξουσία και αργότερα την αυστριακή, ενώ κατά τη διάρκεια των ταραχών του 1848 λειτουργούσε ως νοσοκομείο, περιθάλποντας τους τραυματίες.
Στη δεξίωση των εγκαινίων παραβρέθηκαν διασημότητες της Βενετίας, όπως ο Αντόνιο Σέλβα o αρχιτέκτονας της περίφημης όπερας «Λα Φενίτσε», που είναι το αρχαιότερο θέατρο της πόλης (1792).
H εσωτερική διακόσμησή του χρονολογείται από το 19ο αιώνα. Το 1848, όταν τερματίστηκε η μακρόχρονη Αυστριακή κατοχή της Βενετίας, ο ιδιοκτήτης του ανέθεσε στον καλλιτέχνη Λουντοβίκο Καντορίν να αναμορφώσει το καφέ του, ακολουθώντας την τάση της εποχής, που ήταν ο γαλλικός ρυθμός Πομπαντούρ. Δέκα χρόνια αργότερα, στις 24 Ιουλίου 1858, το Καφέ Φλοριάν επαναλειτούργησε με πολυτελείς αίθουσες, αλληγορικούς πίνακες στους τοίχους, μεγάλους χρυσοποίκιλτους καθρέπτες, κόκκινους βελούδινους καναπέδες, μαρμάρινα τραπέζια και σερβίτσια Μουράνο. Έξι από τις αίθουσες αυτές έχουν θέα στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου.
Εδώ το 1895, γεννήθηκε και η ιδέα της Μπιενάλε της Βενετίας, ως φόρο τιμής στον βασιλιά Ουμπέρτο και τη βασίλισσα Μαργαρίτα, ενώ στους χώρους του έχουν γυριστεί και σκηνές από ταινίες του Χόλιγουντ, όπως ο «Ταλαντούχος κύριος Ripley» (με πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέιμον) και το «Summertime» (με πρωταγωνίστρια την Κάθριν Χέμπορν).
Δια μέσου των αιώνων, το Καφέ Φλοριάν υπήρξε τόπος συνάντησης της πνευματικής και πολιτικής ελίτ του τόπου. Στην «Αίθουσα των Διάσημων Ανδρών» (Sala degli Uomini Illustri) απεικονίζονται σε πίνακες του Τζούλιο Καρλίνι, δέκα διάσημοι Βενετοί: ο θεατρικός συγγραφέας Κάρλο Γκολντόνι, ο Μάρκο Πόλο, ο Τιτσιάνο, οι τρεις δόγηδες της Βενετίας -Φραντσέσκο Μοροζίνι, Πιέτρο Ορσέολο και Ενρίκο Ντάντολο- ο αρχιτέκτονας της ιταλικής Αναγέννησης Αντρέα Παλάντιο, ο συνθέτης Μπενεντέτο Μαρτσέλλο, ο λόγιος και θρησκευτικός μεταρρυθμιστής Πάολο Σάρπι και ο ναύαρχος Βετόρε Πιζάνι.
Το δεύτερο στοιχείο που το έκανε γνωστό στα πέρατα της οικουμένης ήταν η δημοκρατική του ατμόσφαιρα. Οι συζητήσεις που γίνονταν εδώ αλλά και η ποικιλομορφία της πελατείας του -μπορούσε να δει κανείς από Ενετούς ευγενείς και πρέσβεις, έως εμπόρους, τυχοδιώκτες και απλούς πολίτες- συν το γεγονός ότι ήταν το μοναδικό μαγαζί που επέτρεπε την είσοδο στις γυναίκες, καθιστούσαν το Καφέ Φλοριάν ξεχωριστό. Μάλιστα ήταν το σημείο διανομής για την «Gazetta Venetta», μία από τις πρώτες ιταλικές εφημερίδες, που δεν μπορούσε κανείς εύκολα να βρει σε άλλα μέρη.
Το καφέ παρέμεινε ανοιχτό ακόμα και σε καιρούς πολέμου, ενώ από το ήδη από το 1900 υιοθέτησε την ιδέα του «καφέ με ορχήστρα», βάζοντας στο πρόγραμμά του και ζωντανή μουσική.
Το 2003, η Ιρένε Άντερσνερ, Αυστριακή ζωγράφος από το Σάλτσμπουργκ, φιλοτέχνησε και τα δέκα πορτρέτα των «Διάσημων Γυναικών» (Le Donne Illustri) της Βενετίας, μεταξύ των οποίων η διάσημη τραγουδίστρια και συνθέτρια Μπαρμπάρα Στρότσι, η ροκοκό ζωγράφος Ροζάλμπα Καριέρα, η ποιήτρια και διάσημη εταίρα Βερόνικα Φράνκο, η μαθηματικός Έλενα Κορνάρο Πισκόπια και η συγγραφέας Μοντεράτα Φόντε.
Πολλοί λογοτέχνες που ήπιαν το τσάι τους στα σαλόνια του, κατέγραψαν την εμπειρία τους στα έργα τους, όπως ο Ρόντερικ Χάντσον ή ο Χένρι Τζέιμς που δίνει μια συγκλονιστική περιγραφή του στη νουβέλα του «Τα χαρτιά του Άσπερν».
Ο Ιταλός θεατρικός συγγραφέας Κάρλο Γκολντόνι ήταν τακτικός θαμώνας, όπως και ο διάσημος νεοκλασικός γλύπτης Αντόνιο Κανόβα. Ο Σταντάλ εδώ πληροφορήθηκε την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό. Ο Ριχάρδος Βάγκνερ συνήθιζε να κάθεται στον επάνω όροφο, ακούγοντας τη μουσική του να παίζεται στο ισόγειο του καφέ.
Επίσης διάσημοι επισκέπτες από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Μαντάμ Ρεκαμιέ, ο Σατωμπριάν, ο Αλφρέ ντε Μυσσέ, η Γεωργία Σάνδη, ο Κάρολος Ντίκενς ο Τζων Ράσκιν, αλλά και ο ποιητής της Βικτωριανής εποχής Ρόμπερτ Μπράουνινγκ πέρασαν τις πόρτες του.
Επίσης, πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Καναλέτο ή ο Τζουζέπε Μπερτίνι το αποτύπωσαν στους πίνακές τους. Και στη σύγχρονη όμως εποχή, το Καφέ Φλοριάν είναι το μέρος που πρέπει κανείς να πάει όταν βρεθεί στη Βενετία: από τη Βασίλισσα Ελισάβετ και τον πρίγκιπα Κάρολο μέχρι τον Τζορτζ Κλούνεϊ, τον Ντέιβιντ Μπάουι και τον Άντι Γουόρχολ, όλοι έχουν περάσει από τα πολυτελή του τραπεζοκαθίσματα.
Μπορεί ένας καπουτσίνο να κοστίζει 15 ευρώ, το πρωινό του Καζανόβα 45 ευρώ και το brunch, 60 ευρώ, συν έξτρα χρέωση για τη μουσική, όμως αυτό δεν αποθαρρύνει τους επισκέπτες που θέλουν να κάνουν εδώ μια στάση για να απολαύσουν όχι τόσο έναν καφέ, όσο ένα κομμάτι της Ιστορίας.