Τι είναι η γρήγορη μόδα και γιατί είναι τόσο αμφιλεγόμενη

Για να μπορούν να συμβαδίζουν με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες τάσεις που διαδίδονται από τις επιδείξεις πασαρέλας, τους influencers και τις φρενήρεις μόδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι ειδήμονες της μόδας στρέφονται γρήγορα στις πιο βολικές - και οικονομικές - επιλογές εκεί έξω.

Ο ορισμός τους είναι «γρήγορη μόδα», από τους ηλεκτρονικούς εμπόρους αλλά και τα μεγάλα καταστήματα που προσφέρουν εκείνη την καμπαρντίνα μέχρι το γόνατο ή την υπερμεγέθη τσάντα σε τιμές σχετικά λογικές.

Όμως, ενώ το φτηνό - κομψό μπορεί να φαίνεται σαν η καλύτερη λύση για να δείχνει κανείς στιλάτος, η βιομηχανία της γρήγορης μόδας βλέπει τα ρούχα να βγαίνουν σε μια κλίμακα που είναι ακόμη πολύ μεγάλη για να συμβαδίσουν οι περισσότεροι καταναλωτές. Επιπλέον, τα υλικά που χρησιμοποιούνται μπορούν να διαρκέσουν για μόλις 7 έως 10 φορές που θα μπορεί να τα βάλει κανείς, σύμφωνα με τη μη κερδοσκοπική πλατφόρμα περιβαλλοντικών δεδομένων Earth.org.

Γιατί η γρήγορη μόδα είναι τόσο δημοφιλής

Οπως αναφέρει δημοσίευμα του CNN, το Fast fashion είναι ένα επιχειρηματικό μοντέλο που εστιάζει στην παραγωγή ενδυμάτων χύμα και όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ανταποκρινόμενο στις τρέχουσες τάσεις, σύμφωνα με την Dr. Preeti Arya, επίκουρη καθηγήτρια ανάπτυξης και μάρκετινγκ κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στο Fashion Institute of Technology στο Νέα Υόρκη. Ο όρος διαδόθηκε για πρώτη φορά σε ένα άρθρο των New York Times το 1989 για να περιγράψει το πρώτο άνοιγμα του καταστήματος λιανικής Zara στις Ηνωμένες Πολιτείες - ο στόχος του Zara, είπαν οι Times, ήταν να αναπτύξει ένα σχέδιο από ιδέα σε καταναλωτή σε μόλις 15 ημέρες.

Γενικά, τα σχέδια γρήγορης μόδας είναι «dupes» - ένας δημοφιλής όρος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιείται για ρούχα εμπνευσμένα και σε ορισμένες περιπτώσεις, αντιγραφή από πολυτελή εμφάνιση, έργο διασημοτήτων και trendsetters ή που παρουσιάζονται σε πασαρέλες σχεδιαστών από τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Μιλάνο. Ο στόχος των εμπορικών σημάτων και των κατασκευαστών είναι να φέρουν αυτά τα σχέδια στα χέρια των καταναλωτών όσο τα ρούχα είναι ακόμα στο απόγειο της δημοτικότητάς τους και σε πολύ προσιτές τιμές.

Ενώ οι μεγαλύτερες μάρκες σήμερα περιλαμβάνουν μεγάλης κλίμακας ειδών λιανικής με διαδικτυακή παρουσία, όπως η Zara και η H&M, η γρήγορη μόδα επέτρεψε όλο και περισσότερο σε επωνυμίες και πωλητές μόνο για e-tail να αναλάβουν την ευθύνη — όπως η Shein, ένας διαδικτυακός λιανοπωλητής από τη Σιγκαπούρη , καθώς και Temu από την Κίνα, Boohoo, ASOS και PrettyLittleThing από το Ηνωμένο Βασίλειο και Fashion Nova από τις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων.

Λόγω των εξαιρετικά γρήγορων χρονοδιαγραμμάτων παραγωγής τους - μόλις τρεις ημέρες από το σχεδιασμό έως το έτοιμο προς αγορά για τη Shein - οι διαδικτυακοί λιανοπωλητές μπορούν να προωθήσουν εκατοντάδες (αν όχι χιλιάδες) σχέδια σε μικρές παρτίδες και να προσαρμόσουν τους ρυθμούς παραγωγής σύμφωνα με την ανταπόκριση των καταναλωτών, η οποία υποστηρίζει η Shein της επιτρέπει να μειώσει τα απόβλητα και την υπερπαραγωγή.

Ποιος είναι ο αντίκτυπος της γρήγορης μόδας στον κόσμο

Ο κλάδος της μόδας ευθύνεται για το 10% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από έκθεση του Μαρτίου 2023 του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP). Η έκθεση διαπίστωσε, επίσης ότι ο όγκος των ενδυμάτων που παράγονται σήμερα έχει διπλασιαστεί από το 2000 - με τους καταναλωτές να αγοράζουν σήμερα περίπου 60% περισσότερα ρούχα, αλλά να τα φορούν μόνο για το μισό χρόνο.

Για να διατηρηθεί η τιμή παραγωγής χαμηλά, τα κομμάτια γρήγορης μόδας συχνά κατασκευάζονται με υλικά όπως ο πολυεστέρας - μια συνθετική και φθηνή ίνα που παράγεται από το πετρέλαιο - σύμφωνα με έκθεση του Ιδρύματος Changing Markets. Ο πολυεστέρας μπορεί να χρειαστεί περίπου 200 χρόνια για να αποσυντεθεί, σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace του 2016.

Και όχι μόνο η βιομηχανία γρήγορης μόδας βασίζεται σε φτηνά υλικά, αλλά και σε μεγάλο βαθμό σε φτηνό εργατικό δυναμικό, με περίπου 75 εκατομμύρια εργαζόμενους σε εργοστάσια σε όλο τον κόσμο, και μόνο το 2% από αυτούς κερδίζει ένα μισθό που εξασφαλίζει τα προς το ζην, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο George Washington.

Οι εταιρείες ένδυσης τείνουν να απευθύνονται σε χώρες όπως η Ινδία, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν για την κατασκευή των προϊόντων τους. Οι βιομηχανίες κατασκευής ενδυμάτων σε αυτές τις χώρες βλέπουν τους εργαζόμενους να αμείβονται με χαμηλότερους μισθούς, μερικές φορές σε επικίνδυνες συνθήκες και, ενίοτε, επιτρέπουν την εκμετάλλευση παιδιών, σύμφωνα με την Humanium, μια διεθνή οργάνωση αφιερωμένη στην υποστήριξη των δικαιωμάτων των παιδιών.

Με άλλα λόγια, ενώ τα τελικά προϊόντα μπορεί να είναι φτηνά για τους καταναλωτές, τόσο το περιβάλλον όσο και οι εργαζόμενοι που τα κατασκευάζουν πληρώνουν υψηλό κόστος, δήλωσε η Beth Osnes, καθηγήτρια περιβαλλοντικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Κολοράντο και ειδικός στο ρόλο της γρήγορης μόδας στην αλλαγή του κλίματος.

Η γρήγορη μόδα αντιπροσωπεύει «γρήγορα σχέδια, γρήγορη κατασκευή, γρήγορο μάρκετινγκ, γρήγορη λιανική πώληση - δεν αφήνει το χρόνο να εξεταστούν αυτές οι μεγαλύτερες ανάγκες, όπως οι ηθικές εκτιμήσεις ή τα δικαιώματα των εργαζομένων», δήλωσε η Osnes. «Τα ορυκτά καύσιμα δεν κινούν μόνο τα μηχανήματα που δημιουργούν αυτά τα ρούχα, αλλά είναι κυριολεκτικά το υλικό από το οποίο δημιουργούνται αυτά τα είδη μόδας».

«Κινείται με τέτοια ταχύτητα που δεν νοιάζεται ούτε για το άτομο που το έφτιαξε ούτε για το περιβάλλον», λέει η Aja Barber, συγγραφέας και στυλίστρια της οποίας το έργο ασχολείται με τη βιωσιμότητα και την ηθική στη βιομηχανία της μόδας. «Ο πλανήτης φλέγεται και η αλήθεια είναι ότι η βιομηχανία της μόδας βοηθά σε ένα ποσοστό».

Είναι η «βιώσιμη μόδα» μια βιώσιμη εναλλακτική λύση;

Η βιώσιμη μόδα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για την αναφορά σε ρούχα που έχουν σχεδιαστεί και παραχθεί για να είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον, σύμφωνα με το Good on You, μια κορυφαία πηγή για την κατάταξη της βιωσιμότητας των εταιρειών μόδας. Αυτό περιλαμβάνει ρούχα που χρησιμοποιούν φυσικές ίνες, όπως το βαμβάκι, το λινό, το μαλλί και το μετάξι, τα οποία είναι πιο ανθεκτικά και διαρκούν περισσότερο, εξηγεί στο CNN η Preeti Arya του Fashion Institute of Technology.

Στην έκθεση 2023 του UNEP, ο οργανισμός απαριθμεί την αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων, τις επενδύσεις σε κοινές υποδομές και τις βελτιώσεις στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές πρακτικές ως προτεραιότητες που μπορεί να θέσει η βιομηχανία της μόδας για να καταστήσει τα επιχειρηματικά της μοντέλα πιο βιώσιμα - ενημερώνοντας τους καταναλωτές για τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, για παράδειγμα, και δίνοντας προτεραιότητα στην ανακυκλωσιμότητα και τα υλικά που προέρχονται από τοπικές πηγές στα σχέδια.

Ενώ αυτές οι αλλαγές μπορεί να χρειαστούν χρόνο για να γίνουν συνήθης πρακτική, υπάρχουν βήματα που μπορούν να κάνουν οι καταναλωτές για να μειώσουν το δικό τους αποτύπωμα και να λάβουν ενεργές αποφάσεις για να αγοράζουν λιγότερη «γρήγορη μόδα».

Για παράδειγμα, μπορούν να επιλέγουν ρούχα που χρησιμοποιούν λιγότερο από 20% πολυεστέρα και να είναι πιο περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένοι με τις αγοραστικές τους συνήθειες. Τα ψώνια σε καταστήματα μεταχειρισμένων ειδών είναι επίσβς ένας άλλος καλός τρόπος για να βρει κανείς ρούχα από φυσικές ίνες.

«Κανείς δεν σας λέει να μην ψωνίζετε. Αλλά αγοράστε υπεύθυνα… προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε τον προϋπολογισμό σας για να αγοράσετε ένα καλής ποιότητας αντικείμενο», είπε η Arya, αντί για μια πληθώρα βασικών ειδών γρήγορης μόδας.