Φιορίτα Πουλακάκη: «Στις ασθενείς μου πάντα λέω "ο καρκίνος διάλεξε το λάθος κορίτσι"»
Η Φιορίτα Πουλακάκη είναι διευθύντρια της κλινικής μαστού του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και ο άνθρωπος που δεν φοβάται να κοιτάξει τον καρκίνο κατάματα.
Πριν από δυο χρόνια διαγνώστηκα με καρκίνο του μαστού. Για μια τετραετία, ενώ έκανα τακτικά τους προληπτικούς ελέγχους, οι γιατροί ισχυρίζονταν ότι είχα ένα άκακο ινοαδένωμα. Η Φιορίτα Πουλακάκη, όχι μόνο ξεσκέπασε το ιατρικό λάθος, άλλα κατάφερε με γρήγορες κινήσεις να πάρει τον καρκίνο μακριά. Ήταν σαν να φρέναρε ψύχραιμα το όχημα που με οδηγούσε στον γκρεμό χωρίς να το ξέρω και έκανε αυτό που κάθε καλός γιατρός οφείλει να κάνει: έφερε την ίαση χωρίς να μου χρυσώσει κανένα χάπι. Είναι αισιόδοξη και πρακτική μαζί. Δεν μου είπε ότι ο καρκίνος είναι σαν σφράγισμα στο δόντι (όπως άκουσα από πολλούς) ούτε όμως ότι με περιμένει Γολγοθάς. Έχει δικό της μέτρημα, ίσως επειδή είναι και εικαστική καλλιτέχνης και έχει έναν άλλο τρόπο να βλέπει τη ζωή και τον καρκίνο. Η ποιήτρια Έμιλι Ντίκινσον έλεγε «ο άλλος τρόπος να βλέπεις τα πράγματα». Η Φιορίτα βλέπει με άλλο τρόπο τον καρκίνο.
Τι είναι τελικά ο καρκίνος του μαστού, ένα κύτταρο που κάνει ξαφνικά τα δικά του;
Θα πούμε ότι είναι ένα κύτταρο που αποκτά επεκτατικές τάσεις. Σαν να θέλει να επεκταθεί, να πάει βόλτα να ταξιδέψει και σε άλλα κύτταρα, να κάνει αποικίες, πράγμα που δεν το θέλουμε καθόλου, γιατί αυτές οι αποικίες είναι οι ανεπιθύμητες μεταστάσεις.
Κάτι σαν στρατηγός των κυττάρων ακούγεται. Γιατί, όμως, ο καρκίνος σπέρνει τόσο φόβο; Κάποιοι τον λένε ακόμα η «κακιά αρρώστια» και υπάρχει ένας «πηχτός» φόβος γύρω από αυτόν.
Πράγματι φοβίζει ακόμα, γιατί υπάρχει κακό προηγούμενο. Τα περασμένα χρόνια, επειδή δεν είχαμε όλη τη γνώση που έχουμε σήμερα και τη δυναμική στην αντιμετώπιση του, υπήρχαν πολλά περιστατικά που δεν πήγαιναν καλά. Οπότε, είχαμε συχνά δυσάρεστες εξελίξεις και έτσι δημιουργήθηκε αυτός ο «συμπαγής» φόβος. Επίσης, πριν χρόνια δεν είχαμε τα μέσα που έχουμε σήμερα να τον διαγνώσουμε. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε πρώιμη διάγνωση στην πολύ πολύ αρχή του, να τον «τσακώσουμε» δηλαδή σαν άτακτο μαθητή και να τον αποβάλουμε δια παντός.
Πως αποφάσισες να ασχοληθείς με τον μαστολόγια;
Δεν ξέρω αν την επέλεξα εγώ ή αν με επέλεξε εκείνη. Πάντα ήθελα να γίνω χειρουργός. Δεν ήθελα άλλη ειδικότητα. Το ερωτηματικό ήταν πιο κομμάτι της χειρουργικής θα επέλεγα. Στην αρχή ασχολήθηκα με το ήπαρ και το διδακτορικό μου είναι πάνω στις μεταμοσχεύσεις. Όμως, αργότερα κατάλαβα ότι ο μαστός έχει δυο πολύ γοητευτικά χαρακτηριστικά, την τέχνη και την επιστήμη. Έχει πολύ γλυπτική αυτή η δουλειά -όσο παράξενο και αν ακούγεται. Πρέπει να έχεις αισθητική και πολύ καλή αίσθηση του «χώρου».
Είναι δηλαδή σαν πολλές ειδικότητες σε μια.
Ακριβώς. Συνδυάζει πολλά πράγματα. Ογκολογία, μοριακή βιολογία, γενετική. Είναι μια ειδικότητα που ποτέ δεν βαριέσαι, γιατί τα πράγματα εξελίσσονται ταχύτατα και κάθε μαστός είναι και εντελώς ξεχωριστή περίπτωση.
Πόσο έχουν εξελιχθεί τα πράγματα από τότε που ξεκίνησες;
Από το 2004 που τελείωσα την ειδικότητα έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Πιο εξελιγμένα φάρμακα, περισσότερες διαγνωστικές εξετάσεις, δείκτες. Έχει γίνει η ζωή των χειρουργών και των ασθενών πολύ πιο εύκολη.
Αληθεύει ότι μια τις 10 γυναίκες θα νοσήσει; Είναι μεγάλο το ποσοστό.
Έχουμε 4.500 χιλιάδες νέα περιστατικά τον χρόνο, δηλαδή Ελληνίδες που διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με καρκίνο του μαστού. Ναι, είναι πολύ μεγάλο το ποσοστό. Δεν σημαίνει ότι έχουν καρκίνο σήμερα, αλλά θα εμφανιστεί κάποια στιγμή στη ζωή τους. Είναι περίπου μια στις οκτώ.
Έχουν αυξηθεί τα περιστατικά τα τελευταία χρόνια;
Δεν έχει αυξηθεί το ποσοστό, απλά τώρα γίνονται περισσότερες εξετάσεις Τα περασμένα χρόνια διαγιγνώσκαμε τους καρκίνους σε μεταγενέστερα στάδια που τα πράγματα ήταν πιο σοβαρά.
Έχει αλλάξει κάτι με την πρόληψή με όλη αυτή την κινητοποίηση τα τελευταία χρόνια;
Βεβαίως. Υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια κουλτούρα πρόληψης. Έχουμε μπει σε μια διαδικασία εκστρατείας όλοι οι γιατροί που ασχολούμαστε με την ογκολογία. Έχουμε ξεκινήσει μια εκστρατεία αφύπνισης και ενημέρωσης για το καρκίνο του μαστού. Θεωρώ ότι όλες οι γυναίκες έχουν ακούσει για τον μήνα Οκτώβριο ότι μπορούν να κάνουν ακόμα και δωρεάν προληπτικούς ελέγχους.
Παραμένουν τα 40 χρόνια της γυναίκας η ηλικία που πρέπει να ξεκινήσει τον έλεγχο του μαστού;
Στα 40 οπωσδήποτε πρέπει να ξεκινήσει η ετήσια μαστογραφία, ο υπέρηχος μαστών και η ψηλάφηση, όμως πλέον ζητάμε μια μαστογραφία αναφοράς στα 35 χρόνια. Φυσικά όλα αυτά αν δεν έχουμε κανένα σύμπτωμα ή ενόχληση.
Ποιο είναι το «καμπανάκι» που χτυπάει και πρέπει να μας ανησυχήσει;
Είναι κάτι που θα διαπιστώσουμε ότι αλλάζει στο μαστό μας. Κάτι που θα πιάσουμε, κάτι στο σχήμα, ένας παράξενος οξύς πόνος, μπορεί και μια αγωνία ότι κάτι συμβαίνει. Έχω δει πολλές γυναίκες που «διαισθητικά» ένιωθαν ότι κάτι δεν πάει καλά.
Διατροφή και καρκίνος. Είναι αλήθεια ότι η διατροφή παίζει ρόλο;
Τελευταίες έρευνες λένε όχι στη μεγάλη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, στην κατανάλωση αλκοόλ και στο κάπνισμα.
Τελικά παίζει σημαντικό ρόλο η κληρονομικότητα στον καρκίνο;
Η πραγματικότητα είναι ότι οι κληρονομούμενοι καρκίνοι είναι πιο σπάνιοι από τους τυχαίους καρκίνους που μπορούν να εμφανίζονται σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής μιας γυναίκας, ειδικά μετά τα 50 της χρόνια που τους συναντάμε πιο συχνά.
Πιστεύεις ότι οι αισιόδοξοι άνθρωποι και οι «ζαμανφουτιστές» της ζωής έχουν λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν;
Το στρες ποτέ δεν βοηθά και σε καμιά θεραπεία. Ρίχνει τις άμυνες του οργανισμού, έτσι χάνουμε τη θωράκισή μας. Δεν μπορούμε, όμως, να πούμε ότι έπαθε μια γυναικά καρκίνο από το στρες. Μπορούμε, όμως, να πούμε όμως ότι η θετική στάση βοήθησε στη θεραπεία.
Πόσο δύσκολο είναι να ανακοινώνεις άσχημα νέα στις γυναίκες, να τους λες δηλαδή ότι έχουν καρκίνο;
Η τέχνη του να λες τα άσχημα νέα (breaking bad news) χωρίς να πληγώσουν τον άνθρωπο που έχεις απέναντι τους είναι τεράστιο ψέμα. Για μένα δεν υπάρχουν τραγικά νέα. Τραγικός είναι ο τρόπος που τα διαχειριζόμαστε. Πίσω από κάθε δύσκολη περίπτωση, υπάρχει μια χαραμάδα ελπίδας. Συχνά, γίνονται και ιατρικά θαύματα. Ο ασθενής αυτό που περιμένει από το γιατρό του είναι να του μιλήσεις με ειλικρίνεια και αγάπη. Να σταθεί δίπλα του και όχι απέναντί του, να τον βοηθήσει να βγει από την ατραπό, να λύσει το πρόβλημα του και να κερδίσει πίσω. τη ζωή του.
Στην ερώτηση «γιατί να τύχει αυτό σε μένα», που το ακούς φαντάζομαι συχνά από πολλούς ασθενείς, τι απαντάς;
Η απάντηση είναι τεχνοκρατική: Γιατί όχι σε σένα; Είσαι μια από τις οκτώ γυναίκες που έτυχε να της συμβεί. Έ-τ-υ-χ-ε. Όταν μου λένε «τι φταίει» τους λέω «τίποτα δεν φταίει έτυχε απλά σε σένα, γιατί έτσι». Δεν τραβάμε μόνο καλά φύλλα στην τράπουλα. Η ζωή δεν μας δίνει απαντήσεις στα πιο θεμελιώδη ερωτήματα. Γεννιόμαστε και ξέρουμε ότι θα πεθάνουμε. Γιατί; Γιατί έτσι. Πρέπει να συμφιλιωθούμε με αυτό το «έτσι» και να μην φέρνουμε τον πανικό για τα πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε.
Αν μια γυναίκα ανακαλύψει τον καρκίνο σε πρώιμο στάδιο μπορούμε να μιλάμε για πλήρη ίαση;
Ναι, είμαστε σε θέση να πούμε ότι έχει πολύ υψηλά ποσοστά ίασης. Έχουμε πλέον και πολλά φάρμακα στη διάθεσή μας και τη δυνατότητα μια γυναίκα να μπορεί να γίνει εντελώς καλά και να το αφήσει πίσω της, κρατώντας μόνο τα γαλόνια της δύναμης που πήρε.
Πιστεύεις ότι η θεραπεία για τον καρκίνο είναι κοντά; Θα έχει την τύχη η γενιά μας να κρατήσει το κλειδί της θεραπείας;
Αυτή είναι η μαγική μου ευχή χρόνια τώρα. Να έρθει ένα mail με μια καινούργια μελέτη που θα ανακοινώσει θαυματουργά αποτελέσματα. Νομίζω απέχουμε ακόμα αρκετά από το να βρεθεί η θεραπεία αυτή, αλλά η προσωποποιημένη ιατρική -δηλαδή η ιατρική στα μέτρα του κάθε ασθενούς- είναι κάτι που συμβαίνει και τώρα και έχει βελτιώσει πολύ τα ποσοστά επιβίωσης και την ποιότητα των ασθενών με καρκίνο του μαστού.
Πως αντέχεις κάθε μέρα να είσαι μέσα στους όγκους και τον καρκίνο; Τι κάνεις μετά για να αποφορτίσεις όταν η ζωή σου έχει τόσο πολύ αρρώστια;
Δεν τον βλέπω σαν κάτι κακό, τουναντίον αισθάνομαι ότι προσέφερα πολύτιμη βοήθεια σε έναν άνθρωπο. Ότι τον απάλλαξα από τον καρκίνο που είχε. Το να σώζεις τη ζωή κάποιων γυναικών είναι μόνο χαρά. Το πώς θα εξελιχθεί μετά ένα περιστατικό, κανείς δεν το ξέρει. Άλλα και κανείς από εμάς δεν έχει βεβαιώσεις για το αύριο. Είμαι σαν άνθρωπος υπέρμετρα αισιόδοξη. Για αυτό και κάνω αυτή τη δουλεία.
Μια συμβουλή στις γυναίκες που μας διαβάζουν;
Πρόληψη, πρόληψη και πάλι πρόληψη. Τακτικά μια φορά οπωσδήποτε τον χρόνο. Βάλτε το στην ατζέντα σας σαν επίσκεψη ρουτίνας, με ευλάβεια μια φορά το χρόνο και αν κάτι εμφανιστεί, οτιδήποτε, επισκεφτείτε κάποιον ειδικό.
Τι είναι το ίδρυμα «Build a bridge», του οποίου είσαι και πρόεδρος ;
Είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία, ένα ίδρυμα που έχει σαν όραμα να γεφυρώσει τις ανισότητες. Πρακτικά, θέλει να βοηθήσει τις γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε ασθενείς κοινωνικές ομάδες, είναι άπορες, ανασφάλιστες, είναι μακροχρόνια άνεργες. Ακόμα και εκείνες που μένουν σε ακριτικά νησιά ή σε ορεινές περιοχές και δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε εξειδικευμένες μονάδες υγείας για τον μαστό και τα γυναικολογικά, να μπορούν να μας βρουν και να τις βοηθήσουμε. Να αναλαμβάνουμε δωρεάν τις εξετάσεις, τις θεραπείες τους, τις χημειοθεραπείες, όλα. Φιλοδοξώ να μπουν και χορηγοί στο φιλόδοξο πρότζεκτ. Αρνούμαι να υπάρχουν ασθενείς τρίτης κατηγορίας και γυναίκες που είναι βαριά άρρωστες και μένουν αβοήθητες.
Μετά από όλα αυτά τα χρόνια μπορείς να πεις ότι υπάρχει Θεός;
Πιστεύω στο θεό και θεωρώ ότι οδηγεί τα χέρια μου. Νιώθω ότι είμαι ευλογημένος άνθρωπος. Κάθε μέρα βλέπω τον θεό. Γυναίκες με επιθετικούς καρκίνους είναι χρόνια μετά μαζί μας και άλλες με καλά προγνωστικά όχι. Νομίζω ότι η ζωή χορεύει βαλς με το τυχαίο αλλά τα νήματα τα κινεί ο θεός. Για αυτό να σκεφτόμαστε πόσο σύντομη είναι η ζωή μας και να την τιμάμε. Να περνάμε καλά, να μην πνιγόμαστε σε μια κουταλιά νερό, να απολαμβάνουμε ό,τι μπορούμε να απολαύσουμε με την καρδιά μας και να γελάμε και με τον εαυτό μας και με τις κακοτοπιές. Κάτι που λέω πολύ συχνά στις ασθενείς μου γελώντας είναι ότι ο καρκίνος διάλεξε το λάθος κορίτσι.
Για πληροροφορίες: www.buildabridge.com.gr