Τζέλλα Φίνου: Η γυναίκα πίσω από τον θεμελιωτή του ελληνικού κινηματογράφου

Μπορεί η Ιστορία να παραγνώρισε την προσφορά της, όμως η Tζέλλα Φίνος, η επί δεκαετίες σύντροφος του Φιλοποίμενα Φίνου, που πρώτος οραματίστηκε την ιδέα ενός ελληνικού σινεμά, ήταν η αδιαφιλονίκητη βασίλισσα της πρώτης εταιρείας κινηματογραφικών παραγωγών, που ιδρύθηκε στη χώρα μας.

Και αν πλέον στο πάρκο του Σταθμού Λαρίσης, η προτομή του Φίνου θα στέκει ως φόρος τιμής στον άνθρωπο, που κατάφερε αυτό που θεωρούταν αδύνατο, είναι παραπάνω από βέβαιο πως τίποτα από αυτά δεν είχε συμβεί, αν δεν υπήρχε η χαρισματική Τζέλλα.

Να θυμίσουμε πως τα αποκαλυπτήρια της προτομής, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Βαγγέλης Ηλίας με χρηματοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού, έγιναν την Πέμπτη 25 Απριλίου  από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον δήμαρχο Αθηναίων Χάρη Δούκα.

Η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών διά του προέδρου της Xάρη Παπαδόπουλου, σε ανακοίνωσή της μεταξύ άλλων ανέφερε: «Ο Φιλοποίμην Φίνος αποτελεί το υπόδειγμα μιας Ελλάδας, που αγωνίζεται σε αντίξοες και δύσκολες συνθήκες και καταφέρνει να νικά, αναδεικνύοντας το μεγαλείο αυτού του τόπου και αυτού του λαού».

Αρωγός και συμπαραστάτης του Φίνου από τα πρώτα του βήματα έως το τέλος της ζωής του υπήρξε η αγαπημένη του Τζέλλα. Κι αν οι λαμπερές πρωταγωνίστριες της «Χρυσής εποχής» του ελληνικού σινεμά, όπως την ονομάζουμε, διεκδικούσαν με σθένοςb την πρώτη θέση στην εταιρεία, η Τζέλλα την είχε, χωρίς καν να το ζητήσει, γιατί εκείνη ήταν στην πραγματικότητα πάντα στεκόταν δίπλα στον οραματιστή παραγωγό, ακόμη και όταν όλα κατέρρεαν γύρω τους, υπενθυμίζοντας του την αποστολή και τον στόχο του.

Ποια ήταν η Τζέλλα Φίνου, η βασίλισσα της πρώτης ελληνικής κινηματογραφικής εταιρείας

Η Τζέλλα Βανάκου Φίνου γεννήθηκε το 1915 στην Αθήνα και μεγάλωσε σε μια αστική οικογένεια. Το ταλέντο της στο τραγούδι φάνηκε από πολύ νωρίς, γι' αυτό και από μαθήτρια έπαιρνε μαθήματα φωνητικής στο Ωδείο Αθηνών. Sύντομα, την ανακάλυψε ο Αττίκ και η Τζέλλα άρχισε να εμφανίζεται στην περιβόητη «Μάντρα» του.

Το 1936, έχοντας ήδη μια επιτυχημένη πορεία ως τραγουδίστρια, γνώρισε τον Φίνο. Με την απίστευτη φωνή της, την αισθαντική της ερμηνεία και την ομορφιά της, είχε ήδη κατακτήσει το αθηναϊκό κοινό. Μάλιστα, η Τζέλλα είχε αποκλειστικό συμβόλαιο μετην  «Οντεόν Παρλοφόν» και οι δίσκοι ης γίνονταν ανάρπαστοι, ενώ μαζί με την αδελφή της και τη Βέρα Ζαβιτσιάνου απάρτιζαν το «Τρίο Σταρ»..

Ο έρωτας της Τζέλλας και του Φίνου ήταν κεραυνοβόλος. Εκείνος την πρωτοαντίκρισε στο πάλκο και μαγεύτηκε. Μέτα από δύο χρόνια θυελλώδους σχέσης, εξαιτίας διάφορων γεγονότων που δεν είχαν να κάνουν με το πώς αισθανόταν ο ένας για τον άλλον, οδηγήθηκαν σε έναν ολιγόμηνο χωρισμό, για να σμίξουν ξανά και να μείνουν μαζί έως το τέλος. Μάλιστα, η Τζέλλα βοήθησε τον Φιλοποίμενα να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον πατέρα του.

Το 1939, ο Φίνος με τους συνεργάτες του ίδρυσαν στο Καλαμάκι την κινηματογραφική εταιρεία «Ελληνικά Κινηματογραφικά Στούντιο» (ΕΚΣ), με σκοπό να γυρίσουν την ταινία το «Τραγούδι του Χωρισμού». Τότε, η Τζέλλα αποφάσισε να σταματήσει τις καλλιτεχνικές της εμφανίσεις και να αφοσιωθεί πλήρως στον άνδρας της και στο όραμά του.

Από το να κάνει χρέη μακιγιέζ, μέχρι να δοκιμάζουν μαζί τα ηχοληπτικά του μηχανήματα με την φωνή της, η Τζέλλα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να βοηθήσει τον αγαπημένο της. Δυστυχώς η ταινία – που ήταν η πρώτη σύγχρονη ομιλούσα, επεξεργασμένη σε ελληνικά εργαστήρια – απέτυχε εισπρακτικά και ο Φίνος απογοητεύτηκε πολύ. Η Τζέλλα όμως δεν το έβαλε κάτω.

Όταν ξεκίνησε Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Φίνος μαζί με κάποιους φίλους συγκρότησε ένα συνεργείο λήψεων επικαίρων στο Αλβανικό Μέτωπο. Όταν όμως  ήρθαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί Ναζί, δεν άργησαν να επιτάξουν τα φιλμ από το Μέτωπο και να καταστρέψουν ολόκληρο το στούντιο στο Καλαμάκι. Ούτε όμως κι αυτό το τραγικό γεγονός δεν έκαμψε το ζευγάρι.

Το 1942, εν μέσω πείνας και δυστυχίας, ο Φιλοποίμην και η Τζέλλα νοίκιασαν ένα κτίριο στην οδό Στουρνάρα, που έμελλε να γίνει το «σπίτι» τους. Εκεί γεννήθηκε και το θρυλικό και διαχρονικό σήμα της Φίνος Φιλμ. Παρόλο που η σχέση τους  μετρούσε ήδη δέκα χρόνια, δεν το αποφάσιζαν να παντρευτούν, γιατί πάντα  ήταν απασχολημένοι και δεν είχαν χρόνο για γάμους και δεξιώσεις.

Η Τζέλλα, ακούραστη όλη μέρα, πότε έφτιαχνε με κίτρινη φανέλα τις αυτοσχέδιες ηχομονώσεις, πότε άσπριζε τα δωμάτια ή έφτιαχνε τα κεραμίδια, πότε λειτουργούσε τη μηχανή προβολής – με κάρβουνα τότε – ή στέγνωνε τα απλωμένα ποζιτίφ, και πότε μαγείρευε με ό,τι κατάφερνε να προμηθευτεί, για να γευματίσει ολόκληρο το συνεργείο.

Έτσι, δημιουργήθηκε με πρωτόγονα εργαλεία και ελάχιστα μέσα η πρώτη επίσημη ταινία της Φίνος Φιλμ, με τίτλο «Η Φωνή της Καρδιάς», που είχε τεράστια επιτυχία. Η Τζέλλα, κρατώντας το χέρι του Φιλοποίμενα, περπατούσε μετά από την πρεμιέρα ανάμεσα στο ενθουσιασμένο πλήθος, γνωρίζοντας ότι από εκείνη τη μέρα η ζωή τους θα ήταν αφιερωμένη στον κινηματογράφο.

Ο Αλέκος Σακελλάριος ήταν τελικά αυτός, που έφερε έναν παπά στα γραφεία της εταιρίας, και τους ένωσε με τα δεσμά του γάμου σχεδόν με το ζόρι. Ακόμη και εκείνη τη στιγμή όμως, ο Φίνος, πιεσμένος από τις υποχρεώσεις, είπε στον ιερέα μεταξύ σοβαρού και αστείου: «Τέλειωνε, παπά, γιατί έχουμε δουλειές».

Τον χειμώνα του 1944 και ενώ η Φίνος Φιλμ γύριζε τη δεύτερη ταινία της («Η Βίλλα με τα Νούφαρα»), οι Γερμανοί συνέλαβαν τον Φιλοποίμενα και τον πατέρα του. Η Τζέλλα δεν λύγισε ούτε τότε: αψηφώντας τον κίνδυνο συνέχισε να επικοινωνεί μαζί του με παράνομα σημειώματα. Σε αυτά τον ενημέρωνε για τα κινηματογραφικά δρώμενα, που η ίδια παρακολουθούσε ανελλιπώς.

Τέσσερις μήνες αργότερα, ο Φιλοποίμην αφέθηκε ελεύθερος. Ο πατέρας του όμως εκτελέστηκε. Το τραύμα της απώλειας ήταν μεγάλο, όμως η Τζέλλα στάθηκε σαν βράχος δίπλα στον σύζυγό της Φυσικά, καμία γνώμη, εκτός από της Τζέλλας, δεν είχε μεγαλύτερη σημασία για εκείνον.Κι είχε δίκιο, αφού αυτό το διορατικό πλάσμα σπάνια έπεφτε έξω στις προβλέψεις του.

Καμία γυναίκα από όσες κι αν πέρασαν από τα πλατό του δεν συγκίνησε τον Φίνο, όσο η Τζέλλα. Γι'αυτό ποτέ δεν υπήρξε άπιστος απέναντί της, ενώ η Τζέλλα με τη σειρά της του πρόσφερε ασφάλεια και ηρεμία. Λέγεται δε ότι κάθε μεσημέρι τηλεφωνούσε στο θυρωρείο της εταιρεία για να ρωτήσει ακριβώς την ώρα που έφυγε ο σύζυγός της, ώστε όταν φτάσει σπίτι, το φαγητό του να έχει τη σωστή θερμοκρασία. 

Τα χρόνια πέρασαν, ο Φίνος κατάφερε να γίνει ο «Πατέρας του Ελληνικού Κινηματογράφου», αλλά το ζευγάρι συνέχιζε να ζει λιτά, αποφεύγοντας τις κοσμικότητες και τις πολυτέλειες. Οι δυο τους άλλωστε είχαν να στηρίξουν ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, στο οποίο αφιερώθηκαν με όλη τους την ψυχή.

Αυτό που πάντα προκαλούσε εντύπωση σε όσους τους γνώριζαν, ήταν πως η Τζέλλα εγκατέλειψε την καριέρα της οικειοθελώς, κι όχι επειδή το απαίτησε ένας δυνάστης σύζυγος, χωρίς ποτέ να του ζητήσει να τη βοηθήσει επαγγελματικά, βάζοντάς την για παράδειγμα σε κάποια παραγωγή.

Όταν στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο Φίνος έβαλε μπροστά τα υπερσύγχρονα στούντιο στα Σπάτα, μια σειρά από αναποδιές και κυρίως η παρακμή του σινεμά, που έχανε ολοένα έδαφος από την τηλεόραση, άρχισαν να τον αγχώνουν, μέχρι που το 1969 διαγνώστηκε με καρκίνο. Τα στούντιο ολοκληρώθηκαν το 1970 και για έξι χρόνια ο Φίνος δημιουργούσε, αν και γνώριζε πως τέλος δεν θα αργούσε.

Η μεγαλύτερη αγωνία όμως του Φίνου δεν ήταν ο θάνατος, αλλά να μην αφήσει χρεωμένη τη λατρεμένη του Τζέλλα. Έτσι, το 1974 αγόρασαν ένα μικρό διαμέρισμα στην οδό Ευελπίδων, στο οποίο έζησαν μαζί μέχρι τον Γενάρη του 1977. Προς το τέλος της ζωής του, ο Φίνος άρχισε να δίνει κάποιες συμβουλές στην Τζέλλα, που εκείνη τις κατέγραφε ευλαβικά.

Ο Φίνος και η Τζέλλα δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά από επιλογή-τα παιδιά τους ήταν οι ταινίες τους και οι συνεργάτες τους: ηθοποιοί, συντελεστές και τεχνικοί. Αγαπημένη φίλη και των δύο ήταν η Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον γιο της οποίας  βάφτισαν, ενώ έτρεφαν μια ιδιαίτερη  αδυναμία στην ορφανή Ζωή Λάσκαρη, την οποία ήθελαν και να υιοθετήσουν, αλλά και στον διευθυντή φωτογραφίας  Νίκο Καβουκίδη.

Μετά από τον θάνατο του Φίνου, η Τζέλλα βρέθηκε σε οικτρή οικονομική κατάσταση, την οποίο αντιμετώπισε με απόλυτη αξιοπρέπεια.

Μάλιστα, λόγω των χρεών, σκεφτόταν να μην αποδεχτεί την κληρονομιά και να παραχωρήσει τα δικαιώματα των ταινιών στο κράτος. Χάρη σε παρέμβαση του Δημήτρη Χορν το ζήτημα ευτυχώς διευθετήθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα, με την έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης, που πρόβαλλε συστηματικά  ταινίες της Φίνος Φιλμ, η Τζέλλα κατάφερε, με δεξί της χέρι τον Γιώργο Τσαγκαράκη, να ορθοποδήσει και να λειτουργήσει και πάλι τη Φίνος Φιλμ, η οποία ασχολήθηκε βασικά με τις βιντεοκασέτες, που τότε ήταν της μόδας.

Πλέον, η Τζέλλα καταρρακωμένη είχε αποφασίσει να απέχει από τον κόσμο. Ποτέ όμως δεν διατύπωσε δημόσια κανένα παράπονο, πότε δεν διέψευσε ανακρίβειες που δημοσιεύονταν κατά καιρούς, και αρνήθηκε όλες τις παρακλήσεις αξιόλογων δημοσιογράφων να δώσει συνέντευξη. Παράλληλα, στάθηκε διπλά σε ανθρώπους που είχαν την ανάγκη της και βοήθησε οικογένειες γενναιόδωρα, χωρίς ποτέ να δημοσιοποιεί τα έργα της.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής της η Τζέλλα Φίνου υπέφερε από άνοια. Παραδόξως, η αρρώστια την έκανε ευτυχισμένη, αφού συχνά είχε την ψευδαίσθηση ότι συζητούσε με τον αγαπημένο της Φίνο, ότι κυκλοφορούσε στα στούντιο προστατεύοντάς τον, ή ότι τις νύχτες κοιμόταν πάντα στην αγκαλιά του.

Η Τζέλλα Φίνου έφυγε από τη ζωή στις 29 Αυγούστου του 2010, πλήρης ημερών, σε ηλικία 99 ετών και θάφτηκε στο Α’ Νεκροταφείο δίπλα στον αγαπημένο της «Φίφη». Η είδηση του θανάτου της σηματοδότησε το οριστικό τέλος εποχής του παλιού ελληνικού κινηματογράφου.