Θάνος Ασκητής: Ο μεγάλος φόβος των ζευγαριών στην καραντίνα, η αύξηση των διαζυγίων και η αλλαγή που θα επέλθει
Στις μέρες που διανύουμε το σεξ περνά την δική του κρίση: Είτε από άγνοια είτε από άγχος και αγωνία, οι σεξουαλικές σχέσεις δοκιμάζονται και μαζί οι διαπροσωπικές. Ζευγάρια ή εραστές, άνθρωποι που ζουν στο ίδιο σπίτι ή, ακόμα χειρότερα, όσοι δεν μπορούν να είναι μαζί, διανύουν μια περίοδο όπου όλα μοιάζουν να ανατρέπονται.
Ο Θάνος Ασκητής, ο πλέον ειδικός επιστήμονας, νευρολόγος-ψυχίατρος, διδάκτωρ Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας δίνει τις απαντήσεις:
Κύριε Ασκητή, ποια είναι τα πρώτα συμπεράσματα της νέας κατάστασης;
«Πράγματι, έχουν προκύψει κάποια νέα δεδομένα, τα οποία προς το παρόν μας επιτρέπουν να κάνουμε κάποιες εκτιμήσεις. Έχουμε και μια γραμμή ανοιχτή κάθε μέρα που λειτουργεί για τα ζευγάρια και τις ανθρώπινες σχέσεις, εστιάζοντας στην επικοινωνία, την σεξουαλικότητα και τις σχέσεις τους. Από αυτά καταλήγουμε στην εκτίμηση δύο κριτηρίων που θεωρούμε ότι ανησυχούν σήμερα τους ανθρώπους.
Το ένα κομμάτι αφορά στις σχέσεις που δεν συμβιώνουν και που έχουν χαθεί λόγω της απαγόρευσης. Είτε είναι σε διαφορετικές πόλεις είτε είναι στην ίδια πόλη αλλά δεν ζουν μαζί. Όπως είναι οι χωρισμένοι που ο καθένας μπορεί να ζει με τα παιδιά του αλλά διατηρούν και μια προσωπική σχέση, η οποία και έχει κοπεί. Αυτό δημιουργεί σχεδόν κατά ποσοστό 85%, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, τον φόβο της εγκατάλειψης, ότι θα σταματήσει ο δεσμός τους. Κι αυτό γιατί δεν έχουν σεξουαλική ζωή, που θεωρείται το πιο κυρίαρχο κομμάτι, ούτε έχουν εναλλακτικές. Αυτό είναι ένα σκηνικό που βασανίζει πολλούς ανθρώπους που έχουν δεσμό αλλά όχι συμβιωτική σχέση. Υπάρχει ο φόβος ότι η σχέση τελειώνει κι ότι κάποιος άλλος θα μπει στην ζωή του. Η σεξουαλικότητα λειτουργεί πρωταγωνιστικά και κυριαρχικά, γιατί δεν έχουν καθημερινή συμβίωση, αλλά μια πιο ιδανική σχέση, ερωτική, με πάθος».
Και το δεύτερο συμπέρασμα;
«Αφορά στην απόλυτη σύγχυση της σεξουαλικής ενημέρωσης. Στο site μας έχουμε ανεβάσει έναν οκτάλογο αποφυγής των σεξουαλικών επαφών, με βάση αυτό που έχει βγάλει το New York University για την σεξουαλικότητα και την υγεία. Θέλω να πω ότι η σταθερή σχέση που συμβιώνει και συνυπάρχει δεν έχει κανένα φόβο να μολυνθεί από την σεξουαλική επαφή, από την στιγμή που είναι και οι δύο υγιείς και μονογαμικοί, πράγμα που είναι προϋπόθεση.
Υπάρχουν όμως πολλές σχέσεις που είναι τριγωνικές. Ένας παντρεμένος που έχει σχέση με μια άλλη γυναίκα και διατηρεί σχέση και με τις δύο. Τα ερωτήματα που προκύπτουν αφορούν στο ποια είναι η σταθερή σχέση. Αλλά κάτι τέτοιο απαγορεύεται διότι δεν εμπεριέχει την προϋπόθεση απόλυτης ασφάλειας και υγείας ότι η άλλη σχέση σου ή η γυναίκα/ο άνδρας σου δεν θα πάει με κάποιον άλλον. Η συμβιωτική σχέση διατηρεί την υγεία, εφόσον είμαστε κλεισμένοι μέσα στο σπίτι».
Πιστεύετε ότι υπάρχει σύγχυση στον τρόπο μετάδοσης του ιού;
«Ναι, υπάρχει. Έχουν αγοράσει όλοι προφυλακτικά τα οποία είναι άχρηστα. Διότι ο κορωνοϊός δεν είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα. Κι όμως ο κόσμος έτσι το έχει πάρει. Δεν υπάρχουν ίχνη και στοιχεία του ιού στο σπέρμα ή στα υγρά του κόλπου. Υπάρχουν μόνον στα κόπρανα. Επ' αυτού έχουν γίνει αναφορές -ότι το πρωκτικό σεξ είναι επικίνδυνο.
Ο φόβος από το σεξ είναι στην σωματική επαφή, από τα σταγονίδια, την ανάσα, τα φιλιά, από την στιγμή που ένας από τους δύο είναι μολυσμένος. Η στοματική επαφή είναι το ζήτημα και το σεξ την προϋποθέτει».
Το «Μένουμε σπίτι» πιστεύετε ότι κούρασε τους πολίτες;
«Ναι, κι αυτό είναι ένα τρίτο στοιχείο που διαφαίνεται: η κόπωση. Το πότε θα βγούμε έξω. Υπάρχει μια άγρια ανάγκη κοινωνικοποίησης των ανθρώπων. “Δεν αντέχω άλλο μέσα, θα βγω έξω, κι ό,τι γίνει”, λένε. Φοβάμαι ότι θα έχουμε μια ψυχολογική αντίδραση των ανθρώπων που νοιώθουν πια ότι είναι φυλακισμένοι και όχι περιορισμένοι. Όσο παρατείνεται ο εγκλεισμός διαφαίνεται το άγχος και η αγωνία των ανθρώπων που έχουν ένα κλειστοφοβικό υπόβαθρο, μια κοινωνικοπαθή συμπεριφορά, που έχουν φίλους, βγαίνουν έξω, επικοινωνούν, κι αυτό τώρα έχει χαθεί τελείως και απότομα.
Φοβάμαι μήπως τώρα το Πάσχα αυτό εκδηλωθεί ως αντίδραση και σωματοποιηθεί, με ενδείξεις πανικού. Να φέρει δηλαδή μια συμπτωματολογία της ψυχικής κόπωσης των ανθρώπων, οι οποίοι παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα κλεισμένοι στο σπίτι και σε περιβάλλοντα που δεν είναι καθόλου καλά ψυχολογικά».
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία. Αυξήθηκε;
«Κοιτάξτε, δεν έχουμε πάντως στοιχεία ενδοιοκογενειακής βίας. Υπάρχει μια αυξητική βία, αλλά δεν είναι εκρηκτική, όπως θα περίμενε κανείς ούτε μεγάλης έξαρσης. Πιο πολύ υπάρχει ένας εκνευρισμός, μια δυσθυμία και μια υπερένταση λόγω της εμπλοκής των ανθρώπων σε μικρά σπίτια».
Λειτουργεί αρνητικά το συμβατικό στοιχείο που, εν πολλοίς, χαρακτηρίζει την ζωή μας;
«Ναι, όντως. Οι κακές σχέσεις δυσανασχετούν πολύ. Θα υπάρξει, εκτιμώ, μια αύξηση διαζυγίων, πιθανολογώ ένα 10-15%, προσθέτοντας ότι έτσι κι αλλιώς είχε αυξηθεί το ποσοστό των διαζυγίων τα τελευταία χρόνια. Την προηγούμενη πενταετία είχαμε μια μεγάλη αύξηση χωρισμών και μια πολύ μεγάλη μείωση γάμων -από την εποχή της οικονομικής κρίσης. Η κρίση της ανθρώπινης ζωής θα επιφέρει μεγαλύτερες ρήξεις και διαζύγια όταν απελευθερωθούν τα πράγματα. Αλλά κι αυτό είναι ένα εκτιμούμενο στοιχείο».
Τι ρόλο παίζει και θα παίξει η αύξηση της χρήσης του διαδικτύου;
«Πράγματι, διαφαίνεται μια αύξηση της παθολογίας στο διαδίκτυο και ειδικότερα του ηλεκτρονικού τζόγου από τους νέους ανθρώπους. Κι είναι κάτι που διαφημίζεται κατά κόρον από την τηλεόραση. Δυστυχώς δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία. Έχουμε ροπή και αύξηση.
Όσο για το πορνό ήταν και παραμένει χαρακτηριστικό της μοναχικότητας των ανθρώπων, όλων των ηλικιών. Δεν διαφαίνεται κάποια ιδιαίτερη αύξηση άλλωστε θεωρείται φυσιολογικότερο τώρα που οι άνθρωποι δεν βρίσκονται».
Πόσο θα μας αλλάξει αυτή η κρίση;
«Πιστεύω ότι είναι ανθρωπιστική αυτή η κρίση που περνάμε και στη συνέχεια θα φανερώσει και τις οικονομικές της επιπτώσεις. Αυτά θα φανούν στο προσεχές τρίμηνο, τετράμηνο ή εξάμηνο. Εκεί θα δούμε και πιθανές επιδεινώσεις των ανθρώπινων σχέσεων, με τα οικονομικά προβλήματα να πολλαπλασιάζονται».
Θα αλλάξει η ζωή μας μετά;
«Ναι, θα έχουμε μια αλλαγή της ζωής, αλλά και με θετικά μηνύματα, αν και είναι πρόωρα να τα εκτιμήσουμε. Θεωρώ ότι θα δούμε και θετική πλευρά σ΄αυτή την κρίση της υγείας και της ζωής. Θα αξιολογηθεί περισσότερο η ποιότητα και η ποσότητα της ζωής. Θα αποκτήσει σημαντικότητα».
Προβλέπετε έναν επαναπροσδιορισμό της οικογένειας;
«Εκτιμώ ότι θα έρθουμε σε πιο παραδοσιακούς τρόπους ζωής. Θα δούμε πάλι το οικογενειακό τραπέζι. Από την εποχή της ευμάρειας και του life style ως την οικονομική κρίση δημιουργήθηκε μια ισχυρή ατομικότητα. Ο Έλληνας είναι ατομικό προϊόν ζωής, είναι περισσότερο φίλαυτος, φίλαυτος νάρκισσος. Δεν ξέρει τον εαυτό του, τον διαχειρίζεται πολύ αρνητικά ή παθητικοεπιθετικά υπέρ του εαυτού του και σε προσωπικό του όφελος. Κοντόφθαλμα και πολύ πρόχειρα, ρηχά. Αυτό μάλλον θα ραγίσει και θα έρθει πιο βαθύτερο το νόημα της ανθρώπινης σχέσης. Κι αυτό αφορά και εκείνους που ζουν μόνοι τους τώρα και υποφέρουν –δυστυχώς οι κοινωνικές υπηρεσίες και δομές στην Ελλάδα είναι χλωμές. Έτσι και οι μοναχικοί άνθρωποι θα επαναπροσδιορίσουν την ζωή τους αλλά και εκείνοι που έμαθαν στο κυνήγι της ύλης, του χρήματος, της κοινωνικότητας, της μεγάλης δημόσιας σχέσης, θα ξαναδούν τους εαυτούς τους με πιο θετική λογική.
Το ίδιο και το περιβάλλον: Ισως να είναι προσωπική μου εκτίμηση αλλά πιστεύω ότι θα αγαπήσουν οι άνθρωποι πιο πολύ το περιβάλλον. Όταν απειλείται η ζωή συνειδητοποιείς την πραγματικότητα και την σημαντικότητά της».
Θα υπάρξει, λέτε, σύσφιξη των ενδοοικογενειακών σχέσεων;
«Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι στην οικονομική κρίση παρατηρήθηκε η επιστροφή των άνεργων στο σπίτι, αλλά ήταν παθολογία. Οπότε τώρα θα έλεγα να μην δημιουργήσουμε το κλίμα ότι οι νέοι πρέπει να ζουν με τους γονείς τους.
Από την άλλη όμως, θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία που είμαστε στο σπίτι να μας γνωρίσουν τα παιδιά μας. Τα παιδιά μας μεγαλώνουν σχεδόν μόνα τους. Οι γονείς έχουν τώρα την δυνατότητα να δώσουν τον εαυτό τους στα παιδιά τους. Και να γνωριστούν μαζί τους, ζώντας στιγμές που τα παιδιά θα θυμούνται στο μέλλον. Γιατί οι σχέσεις με τους γονείς είναι βασικός άξονας ενσυναίσθησης των παιδιών.
Ο Ελληνας μεγάλωσε γρήγορα και ανώριμα και ο πλούτος, που ήρθε αιφνίδια, χάλασε πολύ τους δεσμούς, δημιουργώντας μια ατομική ελευθερία υπερβολική και υπέρμετρη, μακριά από την συναισθηματική νοημοσύνη και την ενσυναίσθηση της ανθρώπινης σχέσης.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει αλλάξει πολύ η οικογένεια στην χώρα μας, ίσως να έχει χαθεί και η έννοια, όπως και του γάμου. Όλο αυτό ίσως ξανακερδηθεί, ώστε να δούμε πάλι τον άνθρωπο δίπλα μας και όχι απέναντί μας».