Σώτη Τριανταφύλλου: «Αν όλοι σ’ αυτούς τους κύκλους ήταν ενημερωμένοι, είναι υπόλογοι»

Δεν χρειάζεται καμία εξήγηση για να ζητήσει κανείς από την Σώτη Τριανταφύλλου να απαντήσει σε 5+1 ερωτήσεις για το φλέγον και διαχρονικό θέμα της άσκησης εξουσίας μετά τις καταγγελίες στον χώρο του θεάτρου. Η Eλληνίδα συγγραφέας, με την αμεσότητα και την ειλικρίνεια που την διακρίνουν, δεν μασάει τα λόγια της.

Γι΄ αυτό και όταν η συζήτηση φτάσει σε περιπτώσεις όπως αυτή του πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, τονίζει: «Η εν λόγω συμπεριφορά είναι μέρος του βιογραφικού τους. Αν στην κυβέρνηση είχαν ακούσει φήμες έπρεπε να τις διερευνήσουν.

Πώς κρίνετε το ελληνικό #metoo που άνοιξε η Σοφία Μπεκατώρου και συνεχίζεται με καταγγελίες από τον χώρο του θεάτρου; Σας εξέπληξε το κύμα που ξεχύθηκε;

«Παρότι όλες οι γυναίκες, σχεδόν όλες, έχουν υποστεί βία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, δεν είχα καλοσκεφτεί τίποτα από όλα τούτα. Όπως πολλοί άνθρωποι, ίσως φανταζόμουν αορίστως ότι συμβαίνουν άσχημα πράγματα κι ότι όσοι έχουν εξουσία εκμεταλλεύονται, βιάζουν και εκβιάζουν όσους δεν έχουν. Αλλά, καθώς αυτά τα πρόσωπα μού είναι άγνωστα -ίσως να μην έχω διασταυρωθεί με κανέναν θύτη ή θύμα- δεν είχα ακούσει για τέτοιες μορφές εγκληματικής συμπεριφοράς. Ο σεξισμός και η μισογυνία είναι διάχυτοι αλλά εδώ μιλάμε για βιασμούς ανηλίκων και συστηματική κατάχρηση εξουσίας».

«Γιατί τώρα;» και «Όλοι τα ξέραμε»: Έχει σημασία η ερώτηση και τι σημαίνει αυτή η εκ των υστέρων κατάφαση μας κοινής αποδοχής; 

«Γιατί τώρα; Γιατί έτσι. Και αν όλοι σ’ αυτούς τους κύκλους ήταν ενημερωμένοι, είναι υπόλογοι. Η πλειονότητα σε όλους τους χώρους είναι δειλά και δουλικά ανθρωπάκια. Και έρχεται μια στιγμή που κάποιος, κάποια, κάνει μια τολμηρή κίνηση, μια αποκοτιά. Κάπως έτσι προχωρούν και ωριμάζουν οι κοινωνίες. Πιθανότατα, αν η κ. Μπεκατώρου ή κάποιος άλλος μιλούσε νωρίτερα να μην μπορούσε να κερδίσει τέτοια κοινωνική συναίνεση και νομική στήριξη. Αν και πρέπει να σημειώσουμε ότι η «συναίνεση» δεν είναι αυτή που αντανακλούν τα social media και τα MME. Δεν μπορώ να ξέρω τι είδους και τι εύρους είναι η συναίνεση στον γενικό πληθυσμό, σας διαβεβαιώ όμως ότι τα social media δεν αντικατοπτρίζουν την κοινωνική πραγματικότητα και τις νοοτροπίες».

Από την εμπειρία σας, ζώντας (και) εκτός Ελλάδος, πιστεύετε ότι το εγχώριο #ΜeΤoo μπορεί να οδηγήσει σε μια πραγματική κάθαρση;

«Κάθαρση όχι. Ούτε χρειάζεται να μιλάμε για κάθαρση: στις εκστρατείες κάθαρσης την πληρώνουν συνήθως οι πιο ευάλωτοι από τους ενόχους. Αλλά, το #MeToo θα βοηθήσει να υιοθετηθεί ένας κώδικας ηθικής που να περιλαμβάνει τον αυτονόητο σεβασμό των άλλων και, προπάντων, τον σεβασμό του εαυτού μας. Στο εξής, όποιος και όποια πέφτει θύμα κακοποίησης θα μπορεί να ζητήσει αμέσως τη στήριξη της κοινωνίας και του νόμου. Στη Γαλλία πάντως, όπου στη δεκαετία του 1970 υπήρχε κίνημα υπέρ της παιδεραστίας -εξωφρενικό;- αρχίζουν να μπαίνουν στη φυλακή διάφοροι μέσω του #ΜeToo. Καλά να πάθουν. Και λίγα παθαίνουν».

Η βία, σωματική, λεκτική, ψυχολογική και σεξουαλική από που πηγάζει; Έχει να κάνει με κατάχρηση εξουσίας; Τι θα μπορούσε να τη  σταματήσει;

«Το από πού πηγάζει είναι μακρά συζήτηση και δεν έχω την επιστημονική σκευή για να απαντήσω με ακρίβεια. Είναι ζήτημα της ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας. Αλλά όλοι θα συμφωνήσουμε ότι πολλοί άνθρωποι, πάρα πολλοί άνθρωποι, είναι από ανόητοι έως κακούργοι -χωρίς παιδεία, χωρίς ήθος- και ότι δεν υπάρχει επαρκής κοινωνικός έλεγχος επί των πράξεών τους. Δύο πράγματα αναχαιτίζουν την εγκληματική συμπεριφορά: η κοινωνική παιδεία (όχι η σχολική, όχι η «κουλτούρα») και οι νόμοι. Όταν επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά ότι πρέπει να εφαρμόζονται οι νόμοι, υπάρχουν άτομα και παρατάξεις που μας χαρακτηρίζουν οπαδούς της αστυνομοκρατίας. Ιδού τα αποτελέσματα της αμέλειας του νόμου: βιασμοί κατά συρροή, παιδεραστία, έλλειψη ορίων σε όλες τις εκδηλώσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης».

Το θέατρο πρωταγωνιστεί σήμερα στο πεδίο των καταγγελιών. Τα ίδια γίνονται σε όλους τους χώρους; 

«Γιατί να είναι το θέατρο ο μοναδικός τόπος της παρανομίας; Είμαι σίγουρη, όσο μπορώ να είμαι σίγουρη μέσω εικασιών, ότι παρόμοια ηθικά σφάλματα έχουν διαπραχθεί στην πολιτική, στη δημοσιογραφία, σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους. Έχουν ακουστεί επεισόδια σεξουαλικής παρενόχλησης μεγαλογιατρών προς νεαρές ειδικευόμενες… Και πάει λέγοντας. Εξάλλου, πρέπει να ανοίξει και το πολύ οδυνηρό ζήτημα της αιμομιξίας για το οποίο επικρατεί ένοχη σιωπή. Οι άνθρωποι που δεν σέβονται τα θεμελιώδη ταμπού του πολιτισμού πρέπει να απομονώνονται».

Με αφορμή την υπόθεση Λιγνάδη και την αντιπαράθεση κυβέρνησης – αντιπολίτευσης, θεωρείτε ότι έχει ευθύνη μια κυβέρνηση για τους ανθρώπους που διορίζει; Οφείλει να ερευνά πέραν του βιογραφικού τους;

«Η εν λόγω συμπεριφορά είναι μέρος του βιογραφικού τους. Αν στην κυβέρνηση είχαν ακούσει φήμες έπρεπε να τις διερευνήσουν. Ίσως όταν πρόκειται για γυναίκες, να λαμβάνεται υπόψη η γενικότερη πολιτεία τους, ενώ οι άνδρες συγχωρούνται για όλα: για αλκοολισμό, για ενδοοικογενειακή βία, για σαδιστική βία γενικά. Παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχουμε κάνει, υπάρχουν ακόμα δύο διαφορετικά κριτήρια και οι άνδρες τυγχάνουν επιείκειας. Απαράδεκτο: είναι ευθύνη της ελληνικής οικογένειας και των ίδιων των γυναικών μητέρων, συζύγων, θυγατέρων. Οι γυναίκες πρέπει να μάθουν τι σημαίνει ισότητα στην πράξη ώστε να μην επιτρέπουν όσα επιτρέπουν».