Πώς ξεκίνησε το #MeToo, το κίνημα κατά της βίας και της σεξουαλικής κακοποίησης

Τις τελευταίες μέρες καταγγελίες για κακοποίηση και σεξουαλική παρενόχληση από τον χώρο του αθλητισμού, του θεάτρου και των πανεπιστημίων μέχρι στιγμής αποκαλύπτει, όπως πολλοί λένε, «τον ελέφαντα που κρυβόταν κάτω από το χαλί», δημιουργώντας τη συνθήκη ενός ελληνικού #Metoo κινήματος.

Ταυτόχρονα όμως πολλές φωνές δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους, σχετικά με την έκταση που μπορεί να πάρει μια τέτοια κινητοποίηση και ανησυχούν για τα όρια.

Τι ακριβώς όμως είναι το κίνημα και πώς ξεκίνησε. Καταρχάς μιλάμε για ένα κοινωνικό κίνημα όπου γυναίκες και άνδρες καταγγέλλουν δημόσια κι επώνυμα περιστατικά βίας και σεξουαλικής κακοποίησης. Η φράση «Me Too» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε αυτό το πλαίσιο το 2006, στο Myspace, από το θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης και την ακτιβίστρια Tarana Burke.

Η ίδια, γεννημένη και μεγαλωμένη σε μία υποβαθμισμένη γειτονιά του Μπρονξ της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του ’70, βίωσε την κακοποίηση από πολύ μικρή ηλικία, έπεσε θύμα βιασμού και σχεδόν καθημερινά ήταν θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης. Με σύμμαχο τη μητέρα της, αποφάσισε να κινητοποιηθεί και να βρει και άλλες γυναίκες που έχουν βιώσει ανάλογες εμπειρίες, προκειμένου να στηρίξουν η μία την άλλη.

Έτσι από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, άρχισε να γίνεται μέλος σε οργανώσεις, να συμμετέχει σε δράσεις, να έρχεται σε μία πρώτη επαφή με τον ακτιβισμό. Το 2003 ίδρυσε το «Just Be», μία ΜΚΟ που απευθυνόταν σε έγχρωμες κοπέλες ηλικίας 12-18 ετών οι οποίες είχαν υποστεί βία και χρειάζονταν στήριξη.

Ένα καλοκαίρι, σε ένα από τα καθιερωμένα καμπ που οργάνωνε το «Just Be» στην Αλαμπάμα, ένα δεκατριάχρονο κορίτσι πλησίασε διστακτικά την Tarana και της εξομολογήθηκε την σεξουαλική κακοποίηση που βίωσε ως παιδί. Εκείνη μην ξέροντας πώς να αντιδράσει την παρέπεμψε αλλού, όμως αυτό την έκανε να αισθάνεται ντροπή και τύψεις. Σκέφτηκε τότε πως απλώς θα μπορούσε να της είχε πει «κι εγώ» (me too). Δημιούργησε λοιπόν μία σελίδα στο MySpace με την ονομασία Me Too, καλώντας γυναίκες όλων των ηλικιών και των φυλών να καταθέσουν τις εμπειρίες τους. Εν συνεχεία διοργάνωσε δράσεις, ομιλίες, πορείες, και συναντήσεις με στόχο την ανάδειξη του θέματος.

Στην Αμερική το κίνημα αποκτάει διαστάσεις και τον Οκτώβριο του 2017, ο Ron Farrow, με τη βοήθεια των συναδέλφων του, Jodi Kantor και Megan Twohey τα από τους «New York Times» έφερε στο φως το τι συνέβαινε στην εταιρεία του πανίσχυρου άνδρα του Χόλιγουντ, Harvey Weinstein. Ένα εκτενές ρεπορτάζ αποκάλυψε επιθέσεις, και πάσης φύσεως σεξουαλικές παρενοχλήσεις, που λάμβαναν χώρα επί δεκαετίες από τον πολυεκατομμυριούχο Αμερικανό παραγωγό, συνιδρυτή της Miramax, αλλά και της The Weinstein Company. Την αρχή έκανε η ηθοποιός Alyssa Milano και πολλές συνάδελφοί της όπως η Gwyneth Paltrow, η Ashley Judd, η Jennifer Lawrence και η Uma Thurman, την ακολούθησαν.

Στη συνέχεια, το κίνημα άρχισε να γίνεται viral ως hashtag στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στις 15 Οκτωβρίου 2017, η Αμερικανίδα ηθοποιός Alyssa Milano δημοσίευσε στο Twitter: «Εάν όλες οι γυναίκες που έχουν παρενοχληθεί ή σε κακοποιηθεί σεξουαλικά έγραφαν το "#me too" ως κατάσταση, θα μπορούσαμε να δώσουμε στους ανθρώπους μια αίσθηση του μεγέθους του προβλήματος».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιοδικό Time ανακήρυξε «Πρόσωπο της Χρονιάς» για το 2017 τις γυναίκες που ξεκίνησαν την επανάσταση ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση, με τις Taylor Swift, Ashley Judd, Susan Fowler, Isabel Pascual και Adama Iwu να φιγουράρουν στο εξώφυλλο. Ο τίτλος ήταν «Silence Breakers» κι αυτή τελικά έγινε και η ονομασία της ομάδας τους.

Ο Weistein καταδικάστηκε σε 23 χρόνια φυλάκιση, ενώ οι καταγγελίες αυξήθηκαν σχεδόν εν μια νυκτί και σύμφωνα με έρευνα άλλοι 200 επώνυμοι άνδρες έχασαν τη δουλειά τους μετά από σκάνδαλα που ήρθαν στο φως.

Η έκφραση #metoo μεταφράστηκε σε δεκάδες γλώσσες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ιταλίας με το hashtag #quellavoltache (quella volta che σημαίνει “εκείνη την ώρα”) στις 12 Οκτωβρίου του 2017 ως απάντηση στο bullying και στις άγριες επιθέσεις που δέχθηκε η Asia Argento, ενώ και ακόμα και στην Τουρκία, όπου επικρατεί καθεστώς λογοκρισίας, θύματα βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης χρησιμοποιούν το hashtag #UykularınızKaçsın (#MayYouLoseSleep).

Επίσης τις τελευταίες μέρες οι αποκαλύψεις της Καμίγ Κουσνέρ μέσα από το βιβλίο της «La grande familia» (Η μεγάλη οικογένεια) για την σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη ως παιδί η ίδια και ο αδερφός της από τον πατριό τους, τον Ολιβιέ Ντυαμέλ, που είναι γνωστός συνταγματολόγος, καθηγητής πανεπιστήμιου, πολιτικός αναλυτής, ευρωβουλευτής με πολλαπλές πολιτικές θέσεις, έχουν σοκάρει τη γαλλική κοινωνία. Με τη φωνή της Κουσνέρ ενώθηκαν πολλές ακόμα κάτω από το σύνθημα #MetooInceste (#MetooΑιμομιξία), αναγκάζοντας τον πρόεδρο Μακρόν να ανακοινώσει μέτρα προστασίας για τα θύματα σεξουαλικής βίας και αιμομιξίας.

Το #Μetoo είναι μια μεγάλη ευκαιρία, έστω κι αν υπάρξουν και ακρότητες μέσα σε αυτό. Γιατί πολύ απλά δίνει τη δυνατότητα στα θύματα να μιλήσουν, προσφέροντάς τους μια ομπρέλα προστασίας, ενώ ταυτόχρονα αναγκάζει την κοινωνία να προβληματιστεί για συμπεριφορές, που χρόνια κρύβονταν, υποθάλπονταν ή ακόμα χειρότερα θεωρούνταν δεδομένες έως και φυσιολογικές. Γιατί ήρθε επιτέλους η στιγμή για μια μεγάλη αλλαγή όχι μονό στο πλαίσιο που λειτουργούμε, αλλά και στον τρόπο που σκεφτόμαστε.