Όταν η Αφροδίτη είπε στη μητέρα της ότι είναι queer

Η Άννα είναι περήφανο μέλος των Υπερήφανων Γονέων, μια ομάδα γονέων ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιών με σπουδαία δράση. Η κόρη της, Αφροδίτη -η οποία χρησιμοποιεί τις αντωνυμίες she/they- πριν από μερικά χρόνια έκανε coming out στη μητέρα της ως queer. Ένα (πολύ) ζεστό πρωινό δώσαμε ραντεβού για δροσερό καφέ (και μπύρα) και είπαμε για το τι σημαίνει να είσαι γονιός άνευ όρων και γιατί πρέπει να μιλάμε για συμπεριληπτικότητα και όχι αποδοχή.

Αφροδίτη, πώς έκανες coming out στη μητέρα σου;

Αφροδίτη: Το coming out μου έχει μία ιδιαιτερότητα, γιατί είναι σαν να το έκανα δύο φορές. Το έκανα την πρώτη φορά, η μητέρα μου το ξέχασε και μετά θεώρησε ότι το κατάλαβε μόνη της! Το σκεφτόμουν καιρό να της το πω. Είχα συνειδητοποιήσει ότι δεν είμαι straight από τα 16 μου. Tο αποδέχτηκα περίπου στα 18–19 και στα 20 ήμουν ήδη out σε φίλες και στον κοντινό κύκλο, οπότε είχα αποφασίσει ότι είναι καιρός να το επικοινωνήσω και στην οικογένειά μου. Πρώτα το είπα στην αδερφή μου τη μεσαία, μετά στη μαμά και ο μπαμπάς το έμαθε στο τέλος.

Η αδερφή μου εκείνη την περίοδο, λοιπόν, είχε αγόρι -και έχει σημασία για την ιστορία αυτό. Και η μαμά πάντα μου έλεγε “να βγεις κι εσύ με ένα παιδί, να το φέρεις στο σπίτι, να το γνωρίσουμε”. Και επειδή είχα μπουχτίσει λίγο, αποφάσισα να της το πω. Πήγα κάποια στιγμή, ένα μεσημέρι που ήταν στο κρεβάτι της χαλαρή και της είπα “Μαμά ξέρεις κάτι; Όταν είναι να φέρω κάποιο άτομο στο σπίτι θα σου το πω, είτε είναι αγόρι είτε κορίτσι γιατί μου αρέσουν και τα δύο, οπότε σταμάτα να ρωτάς”. Και αυτό ήταν, μία δήλωση. Εκείνη είπε “Εντάξει παιδί μου”.

Αυτό ήταν το πρώτο coming out μου. Ύστερα από καιρό κατάλαβα ότι το είχε ξεχάσει. Κάποια στιγμή, γνώρισα μια κοπέλα και ήμασταν σε σχέση και ήθελα να τη γνωρίσω στην οικογένειά μου, να γνωρίζουν ότι υπάρχει αυτό το άτομο στη ζωή μου. Οπότε, της ζήτησα να έρθει να με πάρει από ένα πάρτι όπου θα ήταν και οι δικοί μου. Όταν τη σύστησα στη μάνα μου, κατάλαβε ότι ήμασταν μαζί. Με ρώτησε αν ήταν η κοπέλα μου. Της απαντάω “Ναι. Πως το κατάλαβες;”. Μου λέει “Από τα βλέμματα, ερωτευμένες είστε”. Ε, και η μάνα μου θεώρησε ότι αυτό ήταν το coming out μου, είχε ξεχάσει την κουβέντα που είχαμε κάνει.

Εσείς πώς το πήρατε στην αρχή;

Άννα: Εντάξει, όταν έγινε το coming out, στην αρχή με ξένισε. Ως εκεί, τίποτα άλλο. Έβλεπα ότι είναι ευτυχισμένη και αυτό για εμένα ήταν αρκετό. Κάτι ψυχανεμιζόμουν πιο πριν, αλλά δεν ήμουν σίγουρη, δεν μπορούσα να το πω με βεβαιότητα, αλλά έβλεπα ότι έρχονταν κορίτσια στο σπίτι. Κάποια στιγμή η μικρή μας κόρη μού είπε “Ρε μαμά έπρεπε να το είχες καταλάβει. Τι νομίζεις ότι κάνουν όταν έρχονται και κλειδώνουν την πόρταΤ στο δωμάτιο;”.

Δεν έπεσα από τα σύννεφα αλλά δεν είχα και καμιά τραυματική εμπειρία. Το ήξερα μέσα μου. Ήρθε απλώς και μου το είπε και επιβεβαίωσα αυτό που ένιωθα. Ύστερα, έκανα έρευνα. Έψαξα να διαβάσω σε βιβλία, με έφεραν σε επαφή από το βιβλιοπωλείο με την Εύα Σπίνου, τη συντονίστρια και ψυχολόγο της ομάδας μας “Υπερήφανοι Γονείς”. Και στο πρώτο ραντεβού μου μαζί της, μου βγήκαν κάτι τύψεις, τύπου “τι λάθος έχω κάνει στη ζωή μου;” -γιατί στο πολύ βάθος του μυαλού μου υπήρχε αυτό το “μήπως δεν πρέπει να είναι έτσι τα πράγματα και έχω κάνει κάτι εγώ λάθος, όλα αυτά τα χρόνια;”. Μιλήσαμε με την Εύα, δεν ήταν καμιά δύσκολη κουβέντα. Δεν υπάρχει κανένα λάθος σε όλα αυτά, έτσι είναι, αυτό είναι. Όπως γεννιόμαστε με αυτά τα χρώματα και τα γονίδια, αυτό είναι. Δεν ένιωσα ποτέ άσχημα γι' αυτό. Ίσα-ίσα και μόνο που ήρθε η Αφροδίτη και μου το είπε ένιωσα πολύ καλά, χάρηκα που είχε την άνεση να έρθει να μου μιλήσει. Είναι πολύ σημαντικό και αυτό μου αρκούσε. Τελικά, κατάλαβα ότι μπορεί να έχω κάνει καλή δουλειά σαν μάνα!

Αφροδίτη: Όταν της το είπα, δεν είχα ποτέ το φόβο ότι δεν θα με αγαπάει, δεν είχα το φόβο ότι θα σταματήσουμε να είμαστε οικογένεια, ότι θα πρέπει να φύγω μακριά. Σκέφτηκα απλά "θα το πω να το ξέρει". Είμαι αρκετά τυχερή.

Ο μπαμπάς πώς το πήρε;

Αφροδίτη: Ο μπαμπάς είναι ο πιο συντηρητικός, ο πιο κλασικός, έχει τη λιγότερη επαφή με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Και ο πατέρας μου είναι ο άνθρωπος που πρέπει να συνηθίζει σε κάποια πράγματα, πρέπει να τα βλέπει μπροστά του σιγά-σιγά και να εξοικειώνεται. Όταν του το είχα πει, ήταν ο τελευταίος που είχε μάθει για μένα, ήταν ένα σοκ για εκείνον, το είδα στα μάτια του. Είπε κάποιες κλασικές ατάκες, όπως “Είσαι πολύ μικρή για να ξέρεις κάτι τέτοιο, δώσε λιγο χρόνο”. Αλλά και πάλι, δεν άλλαξε στάση απέναντί μου. Ήταν σοκαρισμένος, αλλά όχι ψυχρός ή διαφορετικός. Είναι ο άνθρωπος που δε δείχνει και πάρα πολλά συναισθήματα. Αυτός ο κλασικός μπαμπάς που έχουμε στο μυαλό μας πάνω κάτω. Δε μιλήσαμε μετά ξανά γι' αυτό, κάναμε σαν να μην υπάρχει και μετά σιγά-σιγά έφερνα την κοπέλα μου σε οικογενειακές διακοπές, ήμασταν χεράκι-χεράκι. Οπότε, σιγά-σιγά το συνήθισε και μετά σε ένα σημείο έφτασε να με ρωτάει πώς τα πάω με τη σχέση μου. Έκανε βήματα -αργά αλλά έκανε.

Τι είναι pride για εσάς;

Αφροδίτη: Pride για μένα είναι πορεία -όχι παρέλαση. Υπάρχει διαφορά. Είναι μια πορεία για διεκδίκηση δικαιωμάτων. Γιατί ακόμα υπάρχουν τρομερές ελλείψεις στο νομοθετικό πλαίσιο, από πλευράς αναγνώρισης -κοινωνικής, πολιτικής, νομοθετικής. Σχετικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες είμαστε πολύ πίσω, οπότε έχουμε απίστευτο αγώνα μπροστά μας. Δεν μου αρέσει ο όρος παρέλαση, γιατί δεν είναι μόνο γιορτή, έχει ακόμα το στοιχείο του αγώνα.

Θα σου πω ότι, ζω στην Ολλανδία και οι φίλοι μου εκεί σοκάρονται όταν αντιλαμβάνονται πώς ζούμε οι ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα -πολιτικά και κοινωνικά. Εμείς μπορεί να το έχουμε συνηθίσει, γιατί έτσι έχουμε μεγαλώσει. Αλλά πραγματικά, η διαφορά είναι τρομακτική. Εκεί δε σε κοιτάνε στο δρόμο, δεν τους νοιάζει αν κυκλοφορείς με το βρακί σου ανάποδα, που λέει ο λόγος. Έχεις την αυτοδιάθεσή σου, τον προσωπικό σου χώρο, δεν φοβάσαι να κυκλοφορήσεις το βράδυ. Στην Αθήνα πιάνεται η ψυχή σου, αν κυκλοφορείς σε σκοτεινούς δρόμους και είσαι θηλυκότητα ή queer -πραγματικά κοιτάμε πίσω μας κάθε τρεις και λίγο να τσεκάρουμε αν είμαστε ασφαλή.

Άννα: Εγώ θα ήθελα να μην υπήρχε pride, να σταματήσει ο λόγος, η ανάγκη να υπάρχει. Δηλαδή, να μη χρειάζεται να μιλάμε για τα αυτονόητα, αυτά που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Το pride είναι μία γιορτή, είναι διεκδίκηση, είναι πορεία, είναι μία δήλωση πολιτική, γιατί μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα. Δηλώνουμε ότι “ναι, είμαστε εδώ, υπάρχουμε, δεν είμαστε φαντάσματα, δεν είμαστε στις ντουλάπες ούτε εμείς ούτε οι γονείς μας”. Αυτά τα παιδιά τα γέννησε κάποιος γονιός, δε φύτρωσαν στα δέντρα. Και να πούμε και στα παιδιά που μπορεί να τα έχει διώξει ο γονιός από το σπίτι ή αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα ότι, οι «Υπερήφανοι Γονείς» είμαστε εδώ. Κι ας μην είμαστε ο δικός του ο γονιός, είμαστε μεταφορικά ένας γονιός και μία αγκαλιά.

Αφροδίτη, έχεις δεχτεί bullying λόγω της σεξουαλικότητάς σου;

Αφροδίτη: Λόγω της σεξουαλικότητας μου έχω δεχτεί bullying, αλλά τα “κλασικά” -δηλαδή, έχει τύχει να είμαι με κάποιο άτομο στο δρόμο χέρι χέρι και να είμαστε και οι δύο θυληκότητες, ν΄ ακούσω σχόλια, αλλά μόνο αυτό και μάλιστα από απόσταση. Δεν έχω κινδυνέψει ποτέ. Λεκτική παρενόχληση, ναι έχω δεχτεί. Πιο έντονη παρενόχληση έχω δεχτεί λόγω της έκφρασης φύλου. Γιατί αυτοπροσδιορίζομαι ως queer, δεν βάζω ταμπέλες, γιατί προσωπικά δε μου ταιριάζουν, είμαι εγώ και αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει κάτι αρνητικό στο να έχεις ταμπέλα φυσικά, αλλά για εμένα αυτός είναι ο τρόπος μου. Αλλά τώρα που έχω τριχοφυΐα στα πόδια και κοντό μαλλί και δεν έχω εμφανές στήθος, για να φαίνεται τυπικά ότι αυτοπροσδιορίζομαι ως γυναίκα -όπως το καταλαβαίνει ο κόσμος ο μη ενημερωμένος και σε άγνοια-, έρχονται πολλοί και μου λένε επιθετικά “Και τι είσαι εσύ; Αγόρι η κορίτσι;” Ή “Τα ξέρει αυτά η μάνα σου;” Ή “Πως κυκλοφορείς έτσι;”. Ακόμη κι αν είμαι με παρέα ή μόνη μου, μπορώ να το διαχειριστώ γιατί έχω υποστήριξη, που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Κάποιες φορές επιλέγω να τους απαντήσω, κάποιες όχι. Εγώ είμαι από τα τυχερά άτομα, άλλα άτομα έχουν δεχτεί και σωματική βία, έχουν περάσει πολύ χειρότερα -έχω παραδείγματα από τον φιλικό μου κύκλο.

Εσείς έχετε ακούσει ποτέ κάποιο αρνητικό σχόλιο για την κόρη σας;

Άννα: Όχι. Αυτό που με ρωτάνε είναι για την υγεία της, την πρόοδο της. Ξέρουν πόσο περήφανοι είμαστε στην οικογένεια και για τα τρία μας τα παιδιά. Και να μου έκαναν δεν θα το επέτρεπα. Καταρχήν, θα καθόμουν να τους εξηγήσω πέντε πράγματα, για να καταλάβουν, γιατί η άγνοια είναι ο μεγαλύτερος εχθρός. Θα προσπαθούσα απλώς να τους ενημερώσω τι είναι αυτό, τι δεν είναι, τι είναι αυτό που φοβούνται και γιατί δεν πρέπει να το φοβούνται. Και δε σου μιλάω για αποδοχή, δεν υπάρχει για μένα αυτή η λέξη. Γιατί να μιλάμε για αποδοχή; Είμαστε αυτό που είμαστε, τι θα πει “αποδοχή”; Δε θα αποδεχτώ το παιδί μου;

Αφροδίτη: Η αποδοχή είναι κομμάτι του discrimination. Σημαίνει ότι είναι κάτι διαφορετικό, άρα πρέπει να το ενσωματώσω στον ήδη υπάρχοντα τρόπο ζωής μου, να το αποδεχτώ. Όχι, υπάρχουμε όλα μας, πρέπει να ανοίξεις λίγο το μυαλό σου να δεις ότι είμαστε όλα στον ίδιο κόσμο.

Άννα: Και αν το πάμε έτσι, δε θα έπρεπε και το παιδί μου να με αποδεχτεί; Μπορεί να μην του αρέσω εγώ σαν μάνα. Το έχουμε σκεφτεί ποτέ ότι δε μας διαλέγουν τα παιδιά μας; Οπότε, μιλάμε για συμπερίληψη. Πρέπει να εξηγήσουμε σε όσους δεν ξέρουν τι συμβαίνει στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, να αρχίσουν να σκέφτονται και να εκπαιδευόμαστε όλοι.

Μιλήστε μας και για τους «Υπερήφανους Γονείς»

Άννα: Την Πρωταπριλιά του ‘16 φτιάχτηκε η ομάδα “Υπερήφανοι Γονείς” από γονείς που τα παιδιά τους ήταν κυρίως trans. Τότε, η ενημέρωση ήταν πολύ λιγότερη, σχετικά με αυτά τα θέματα. Ο κάθε γονιός πάλευε στα τυφλά, ελπίζοντας να βρει κάποιον να μοιραστεί την εμπειρία του -νόμιζε ότι ήταν ο μοναδικός στον κόσμο που έχει ένα trans παιδί. Βρέθηκαν λοιπόν σε έναν χώρο τέσσερα–πέντε άτομα -τους έφερε σε επαφή η Στέλλα Μπελιά, ιδρύτρια των “Οικογενειών Ουράνιο Τόξο”. Η Εύα Σπίνου και ο Χρήστος Μπάκας είναι οι δύο συντονιστές–ψυχολόγοι της ομάδας μας. Στην πρώτη συνάντηση της ομάδας μας ήταν πάνω από 15 γονείς με gay κυρίως παιδιά και 4 γονείς με trans παιδιά.

Είμαστε πια πάρα πολλά μέλη και ευτυχώς μας βοήθησε τώρα η online επικοινωνία. Κάνουμε δύο συναντήσεις τον μήνα, κάθε δεκαπενθήμερο, Κυριακή μεσημέρι. Είμαστε από Αθήνα, Κρήτη, Καλαμάτα, Κοζάνη, Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Καστοριά, Σύρο και πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου. Μοιραζόμαστε κοινές εμπειρίες και μαθαίνουμε. Επίσης, έχουμε φτιάξει μια ατζέντα με γιατρούς και ειδικούς ψυχικής υγείας, που είναι φιλικοί προς τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα -τους έχουμε ήδη εμπιστευθεί τα παιδιά μας και έχουμε δει ότι ξέρουν πώς να φερθούν.

Υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλον, δεν θα νιώσει κανείς ότι είναι μόν@ σε αυτόν τον κόσμο. Είμαστε αρκετές μαμάδες, πιο λίγοι μπαμπάδες, μακάρι να έρθουν κι άλλοι.

Επίσης, έχουμε και πλούσια ακτιβιστική δράση. Συμμετέχουμε οπουδήποτε κληθούμε να πάμε και να μιλήσουμε, να βοηθήσουμε όσο μπορούμε. Σε συνέδρια, σε συναντήσεις με πολιτικούς. Οπουδήποτε μας ζητήσουν να πάμε, θα πάμε. Έχουμε μιλήσει σε περιοδικά και στην τηλεόραση -επιλεκτικά, εκεί που κρίνουμε ότι το κλίμα είναι φιλικό, ότι σέβεται. Θέλουμε να βγούμε έξω να πούμε ότι υπάρχουμε, ώστε όταν ένας γονιός θα googlάρει το παιδί μου είναι trans, το παιδί μου είναι gay, να βρει το "Περήφανοι γονείς Ελλάδας”, “Proud parents” και αμέσως θα βρει το τηλέφωνο και το όνομα της Εύας Σπίνου, να μιλήσει.

Είμαστε περήφανοι για τα παιδιά μας, όπως είναι κάθε γονέας ή θα έπρεπε να είναι. Είμαστε περήφανοι που τα παιδιά μας έχουν τη δύναμη να είναι ο εαυτός τους, να είναι αυτό που είναι, έτσι όπως γεννήθηκαν, και τίποτα διαφορετικό.

Αφροδίτη, τι θα έλεγες σε ένα παιδί που θέλει να κάνει coming out;

Αφροδίτη: Ρεαλιστικά μιλώντας, πρώτον να είναι σίγουρο ότι είναι safe να το κάνει, πνευματικά και σωματικά, αν μένει στο ίδιο σπίτι με την οικογένειά του. Επίσης, να έχει έτοιμο ένα σύστημα υποστήριξης από την οικογένεια που επιλέγει, το chosen family, αν δεν έχει από τη βιολογική του οικογένεια. Εφόσον μπορεί να το κάνει, ας κάνει coming out, αλλά πρώτα πρέπει να ελέγξει ότι θα έχει την αυτοδιάθεσή του, ότι θα μπορεί να είναι ασφαλές και μετά να αρχίσει να το επικοινωνεί. Γιατί ζούμε στην Ελλάδα το ‘22, ακόμη έχουμε πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα και πραγματικά πρέπει πρώτα να είμαστε εμείς ικανά να λειτουργούμε ως ατομικότητες. Και αν χρειαστεί υποστήριξη πέρα του οικογενειακού του κύκλου, να αναζητήσει γραμμές επικοινωνίας, τους “Υπερήφανους γονείς”. Προέχει η ασφάλεια! Και να περιστοίχιζεται από άτομα που το νοιάζονται, να χαίρονται με το να είναι αυτό καλά, με το να είναι ο εαυτός του.

Εσείς τι θα λέγατε σε έναν γονιό που μόλις έμαθε ότι το παιδί του είναι ΛΟΑΤΚΙ+;

Άννα: Να μάθει. Πρώτα να ενημερωθεί, να μάθει τι ακριβώς είναι αυτό που του είπε το παιδί του, να έρθει σε εμάς, να μιλήσει. Για κάποιους γονείς ίσως να είναι σοκ -λόγω του φόβου και της άγνοιας που υπάρχει. Μπορεί να νιώσει ότι το παιδί του κινδυνεύει, μπορεί να φοβηθεί για την ασφάλειά του, που είναι πάρα πολύ λογικό. Μπορεί να φοβηθεί για την καριέρα του, ακόμα και για τη ζωή του, για τις σχέσεις του, για τη σωματική του ακεραιότητα, για πολλά. Να έρθει, λοιπόν, να μάθει, να ενημερωθεί, να νιώσει υποστήριξη, ότι δεν είναι μόνος ή μόνη. Και αφού ο ίδιος ο γονιός αισθανθεί καλά με τον εαυτό του και αρκετά δυνατός, μετά μπορεί να σταθεί στα πόδια του και να υποστηρίξει το παιδί του. Να το υποστηρίξει όπου χρειάζεται.

Αφροδίτη: Δεν παρεξηγούμε τους μεγαλύτερους, αλλά είναι καιρός να αλλάξουν όλα αυτά τα στερεότυπα, είναι καιρός να αλλάξουν όλες αυτές οι νοοτροπίες. Πολλές φορές μπαίνουμε στη διαδικασία να δικαιολογούμε, αλλά ως εδώ.

Άννα: Έχουμε να ξεπεράσουμε πολλά ακόμα. Όταν ένας γονιός γεννά ένα παιδί που νόμιζε ότι είναι αγόρι, αλλά τελικά είναι κορίτσι, είναι ένα σοκ. Ίσως να νιώσει πένθος για το αγόρι που γέννησε, ώσπου να φτάσει στη συνειδητοποίηση και να γνωρίσει πραγματικά το κορίτσι που έχει. Είναι μία πορεία αυτή κι είναι σεβαστή. Χρειάζεται βοήθεια και υποστήριξη.