Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: «Θαύμα είναι η ίδια η ζωή»
Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη με αφορμή τη συμμετοχή της στην ταινία «Ο άνθρωπος του θεού» της Γελένα Πόποβιτς, που αφηγείται την αληθινή ιστορία του Αγίου Νεκταρίου μίλησε στο Bovary.gr για τα θαύματα, τη σχέση της με τον κινηματογράφο, το πώς βίωσε την περίοδο της καραντίνας, αλλά και τη θέση της για το ελληνικό #metoo.
Μιλήστε μας για την εμπειρία σας από τον «Άνθρωπο του Θεού» και τον δικό σας ρόλο.
Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τη σκηνοθέτιδά μας, τη Γελένα Πόποβιτς, γοητεύτηκα από την ευγένειά της, την ήρεμη αποφασιστικότητα, την πνευματικότητα που εξέπεμπε. Ήξερε πολύ καλά το θέμα της και πώς ήθελε να είναι η ταινία της. Αντιλήφθηκα αμέσως το μέγεθος της εσωτερικής της ανάγκης να στείλει στον κόσμο το μήνυμα του καλού. Κι αυτήν την καθαρότητα την είδα και στο σενάριό της. H συνεργασία μας κύλησε φιλικά και αβίαστα, με διακριτικότητα και σεβασμό, από τις πρόβες μέχρι τα γυρίσματα. Και χαίρομαι πολύ που δούλεψα με μια γυναίκα πίσω από την κάμερα, γιατί, όπως γνωρίζετε, γίνεται τελευταία διεθνώς μια πολύ μεγάλη συζήτηση για τη θέση της γυναίκας-δημιουργού στην κινηματογραφική βιομηχανία και το πόσο δύσκολα τής δίνονται οι ευκαιρίες και η αναγνώριση. Τα γυρίσματα ήταν να ξεκινήσουν στις 17 Μαρτίου του 2020 και ακυρώθηκαν μία μέρα πριν, λόγω του πρώτου lockdown. Τελικά ξεκινήσαμε τον Ιούνιο του ’20 με πολλές δυσκολίες λόγω της πανδημίας, αλλά και μ’ αυτήν την υπέροχη αίσθηση της ελευθερίας ξανά και της συγκίνησης της δημιουργίας μετά από το σοκ του εγκλεισμού.
Ο ρόλος μου βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία που συνέβη στη ζωή του Αγίου Νεκταρίου. Πρόκειται για μια μητέρα, που όταν η κόρη της επιλέγει να γίνει μοναχή δίπλα στον Άγιο, εκείνη αντιδρά έντονα και τον κατηγορεί για ανηθικότητα και αποπλάνηση της κόρης της.
Γιατί δεν μπορεί αυτή η μητέρα να δεχτεί την επιλογή της κόρης της;
Είναι μια φτωχή και αγράμματη γυναίκα, που κινείται στον χώρο της εκκλησίας, βιοπορίζεται με μόχθο πουλώντας κεριά, την έχει εγκαταλείψει ο άντρας της και έχει μεγαλώσει μόνη της το παιδί της, οπότε έχει βιώσει βαθιά το σκληρό πρόσωπο της πατριαρχικής κοινωνίας, καθώς και την υποκρισία των παραεκκλησιαστικών κύκλων. Δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανέναν, ονειρεύεται για την κόρη της μια καλύτερη ζωή και την οδηγεί σε έναν ανεπιθύμητο για εκείνην γάμο, πιστεύοντας ότι η θέση της γυναίκας εξασφαλίζεται κοινωνικά μόνο μέσα απ’ αυτόν τον θεσμό. Αναστατώνεται βαθιά από την επιλογή της κόρης της και δεν μπορεί να τη δεχτεί, γιατί δεν μπορεί να καταλάβει τις αιτίες και τα κίνητρά της. Η μόνη της διέξοδος είναι να πιστέψει πρώτα η ίδια στην αποπλάνηση, δεν είναι μια σκευωρία που την έχει κατασκευάσει στο μυαλό της. Πιστεύει βαθιά πως σ’ αυτόν τον σκληρό και άδικο κόσμο, μόνο άσχημα σκέφτονται και πράττουν οι άνθρωποι. Η αλήθεια, βέβαια, τελικά, είναι ένα αποκαλυπτικό σοκ και για την ίδια.
Τι σημαίνει για εσάς η ιστορία του Αγίου Νεκταρίου και πώς μπορεί να την υποδεχτεί σήμερα ένας θεατής;
Είναι υπέροχο να μαθαίνουμε τις ιστορίες ανθρώπων, που επέλεξαν να ζήσουν τη ζωή τους μέσα στο Φως. Ο Άγιος Νεκτάριος είναι η επιτομή της ταπεινότητας και της υπομονής, της πιο ανιδιοτελούς ματιάς πάνω στα εγκόσμια. Συκοφαντήθηκε και στιγματίστηκε από αρχομανείς και ζηλόφθονους ανθρώπους και δεν αντιδίκησε. Αρνήθηκε τον πατριαρχικό θρόνο, όταν αποκαταστάθηκε η φήμη του... Πάμφτωχος και ασκητής ο ίδιος, αφιέρωσε τη ζωή του στο να βοηθά και να παρηγορεί τους άλλους. Μου αρέσει πολύ το ότι συμμετέχω σε μια ταινία που δεν μιλάει για τη βία, το σκότος και το κακό που έχουν κατακλύσει τον κόσμο μας, αλλά για τη δύναμη της ανιδιοτελούς αγάπης, της καλοσύνης, της αυταπάρνησης και της αλληλεγγύης. Πιστεύω πως η εποχή μας, αυτή η τόσο άγρια δοκιμαζόμενη εποχή, ζητάει επειγόντως να ακουστεί η φωνή του καλού. Φτάνει πια με τη σκληρότητα, τον εγωισμό, τη μισαλλοδοξία και την έχθρα. Ας θυμηθούμε την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, το «δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν’ αγαπώ» της Αντιγόνης. Ας θυμηθούμε πως αυτό το τόσο παράξενο, και τόσο οδυνηρό πολλές φορές φαινόμενο της ζωής, τότε μόνο δικαιώνεται, όταν συμβαδίζει με την αγάπη. Και ο θεατής θα πάρει μέσα στην ψυχή του, βγαίνοντας από την ταινία, την ομορφιά, τη γαλήνη και την τεράστια αξία της προσφοράς και του ανθρωπισμού.
Ποια η δική σας σχέση με το θείο και την πίστη;
Η τεχνοκρατική εποχή μας, η προσπάθεια της επιστήμης να εξηγήσει τον κόσμο με τη λογική και τον θετικισμό είχαν για χρόνια τεράστια επίδραση πάνω και σε μένα, όπως και σε άπειρους άλλους συγχρόνους μας. Με το πέρασμα του χρόνου έμαθα να αφήνω ένα παράθυρο «τω αγνώστω θεώ», ό,τι κι αν είναι αυτό, συνειδητοποιώντας βαθιά ότι δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τίποτα από τα μεγάλα μυστήρια, ευχόμενη ότι κάποιο κρυφό νόημα έχουν όλα αυτά και ελπίζοντας ότι ίσως όλα θα αποκαλυφθούν την ώρα του Μεγάλου Περάσματος.
Τελικά τι είναι θαύμα; Έχετε νιώσει ποτέ ότι σας έχει συμβεί;
Θαύμα είναι η ίδια η ζωή. Μην το ξεχνάμε αυτό. Μην το θεωρούμε δεδομένο. Κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή βιώνουμε το μεγάλο θαύμα. Θαύμα είναι που είμαστε ακόμα ζωντανοί· που βλέπουμε τον ήλιο, που μας αποκαλύπτεται το άπειρο του σύμπαντος τις νύχτες με αστροφεγγιά, που νιώθουμε την αρμονία και τη δύναμη των μαθηματικών και των νόμων της φυσικής παντού στον μακρόκοσμο και στον μικρόκοσμο. Θαύμα είναι που αγαπάμε, που ερωτευόμαστε, που απολαμβάνουμε την τέχνη, τον πολιτισμό, την ομορφιά. Και λάθος είναι όλα τα άσχημα που προκαλεί ο άνθρωπος με την αλαζονεία και την απληστία του.
Πώς αντιμετωπίζετε έναν ρόλο στο σινεμά και ποια η διαφορά για εσάς από το θέατρο;
Ένας ρόλος στο σινεμά παίζεται διαφορετικά. Χωρίς την απαραίτητη μεγέθυνση της ενέργειας, που απαιτείται στο θέατρο. Μόνο με την υποκριτική του βλέμματος και των ημιτονίων. Στο θέατρο, βέβαια, έχεις τα μεγάλα κείμενα και την αναντικατάστατη εμπειρία της ζωντανής επικοινωνίας με το κοινό. Με ένα όμως εξαιρετικό σενάριο και με εξαιρετικούς συνεργάτες, μπορείς να κάνεις σπουδαία τέχνη στο σινεμά. Και στην τρέχουσα φάση της ζωής μου θέλω να κάνω περισσότερο σινεμά απ’ ό,τι μου επετράπη να κάνω μέχρι τώρα.
Πώς βλέπετε σήμερα τον κινηματογράφο στην Ελλάδα;
Σ’ όλη μου τη ζωή θαύμαζα και θαυμάζω τους ανθρώπους του κινηματογράφου στην Ελλάδα. Μιας και μιλούσαμε πριν για θαύματα, ας πούμε ότι είναι ένα θαύμα το πώς καταφέρνουν να συνδυάσουν επιβίωση και δημιουργία οι Έλληνες κινηματογραφιστές. Εντελώς μόνοι τους, χωρίς χρήματα, με τεράστια προβλήματα στην παραγωγή και στη διανομή, ειδικά τώρα μέσα στην πανδημία με τους κινηματογράφους κλειστούς, επιμένουν να δημιουργούν κινηματογραφικά όνειρα με πολύ ταλέντο και άποψη. Ας τους στηρίξει η Πολιτεία όσο περισσότερο μπορεί. Βλέπουμε τις βραβεύσεις στα διεθνή φεστιβάλ, το ελληνικό σινεμά έχει έντονο παρόν και ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον ως προς το ανθρώπινο δυναμικό του. Τώρα είναι η κρίσιμη στιγμή που θα καθορίσει αυτό το μέλλον. Είναι κρίμα να χαθεί στο έλεος της πανδημίας και όλων των άλλων απειλών.
Πολλοί καλλιτέχνες του σινεμά πιστεύουν ότι ο κινηματογράφος κινδυνεύει λόγω της ανόδου που έχουν οι τηλεοπτικές πλατφόρμες. Ποια είναι η δική σας γνώμη;
Φυσικά και συμμερίζομαι τους φόβους και τον προβληματισμό τους. Η συλλογική εμπειρία της παρακολούθησης μιας ταινίας στη μεγάλη οθόνη δεν συγκρίνεται με την περιορισμένη μοναχική θέαση σε μια μικρή οθόνη στο σπίτι. Επίσης, οι οικονομικοί στόχοι που αναγκαστικά θέτουν οι πλατφόρμες αυτές για μεγάλη εμπορική επιτυχία σε ένα ευρύ και ετερόκλητο κοινό είναι απειλή τόσο για την ποιότητα των προϊόντων τους, όσο και για τους Δονκιχώτες του εναλλακτικού κινηματογράφου, που θα δυσκολευτούν ακόμα περισσότερο να βρουν μια θέση στον ήλιο. Έχουν γίνει βέβαια ήδη και μερικές ωραίες ταινίες με παραγωγούς κάποιες από τις πλατφόρμες αυτές, όπως «Ο Ιρλανδός» του Σκορτσέζε, το «Ρόμα» του Αλφόνσο Κουαρόν ή το «Μανκ» του Ντέιβιντ Φίντσερ, αλλά ίσως είναι μόνο οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον ανησυχητικό κανόνα. Άλλωστε και μεγάλα ονόματα του Χόλιγουντ, όπως ο Κρίστοφερ Νόλαν, έχουν εκφραστεί ανοιχτά κατά της πολιτικής του Netflix.
Πώς βιώσατε και βιώνετε την πανδημία;
Με μεγάλο φόβο και ανησυχία για το παρόν και το μέλλον μας. Οι καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας ήταν αβάσταχτες ήδη από την αρχή της, πόσο μάλλον τώρα. Το κόστος σε ανθρώπινες ζωές και σε ανθρώπινο πόνο, οι απώλειες φίλων και συνεργατών, ο εγκλεισμός, οι κοινωνικές, ψυχολογικές και οικονομικές επιπτώσεις σε όλους μας, το σταμάτημα του πολιτισμού, η ανεργία, όλα αυτά που ήδη βιώσαμε κι αυτά που φοβόμαστε πως θα 'ρθουν είναι τρομακτικές εμπειρίες. Και δεν ξέρει κανείς πότε θα τελειώσουμε με όλο αυτό. Πάνω που πάει να δημιουργηθεί μια ελπίδα, έρχονται τα νέα δεδομένα και πάμε ξανά πίσω. Κουράστηκα πολύ, όπως όλος ο κόσμος.
Ποια είναι η δική σας άποψη για το ελληνικό #metoo και τις αποκαλύψεις που ήρθαν στο φως;
Είναι εγκληματική οποιαδήποτε συμπεριφορά που παραβιάζει το σώμα και τα όρια ενός άλλου ανθρώπου. Η πατριαρχική κοινωνία έχει επιτρέψει σε ένα μεγάλο ποσοστό αντρών να πιστεύουν ότι η γυναίκα είναι κατώτερο ον, χωρίς δικαιώματα στην ελευθερία, στην αυτοδιάθεση και στην επιθυμία της. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι, το όχι είναι όχι και προσπαθούν να της επιβάλλουν τη δική τους θέληση, είτε υποσχόμενοι ανταλλάγματα, είτε ασκώντας κατάχρηση εξουσίας, είτε επιτιθέμενοι διά της βίας, πιστεύοντας πως είναι το απόλυτο κυριαρχικό δικαίωμα του φύλου τους. Κάτι τέτοιο μου είναι αδιανόητο να υφίσταται ακόμα και ως σκέψη, πόσο μάλλον όταν γίνεται πράξη.
Δυστυχώς αυτά είναι πια φανερό πως συμβαίνουν σε όλο το φάσμα της ελληνικής κοινωνίας, που είναι μια ανδροκρατούμενη και βαθιά συντηρητική κοινωνία, και σε όλους τους εργασιακούς χώρους, ανεξαρτήτως παιδείας, μορφωτικού επιπέδου και κοινωνικής τάξης -στην πολιτική, στη δημοσιογραφία, στα πανεπιστήμια, στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, στα μικρομάγαζα της γειτονιάς... Όταν ήρθαν στο φως οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις για το χώρο μας, πέρα από το σοκ, την απέχθεια και την οργή που προκάλεσαν, δημιούργησαν και την ελπίδα ότι ίσως αποτελέσουν την αφορμή να γίνει μια γενικότερη κάθαρση σε όλους τους χώρους. Δεν είδαμε να συμβαίνει τίποτα. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Τα συνεχόμενα και διαρκώς αυξανόμενα εγκληματικά περιστατικά έμφυλης βίας των τελευταίων μηνών το αποδεικνύουν περίτρανα. Υπάρχει άμεση ανάγκη να αλλάξουν οι νόμοι, να δει η Πολιτεία σε βάθος το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει θεσμικά, μιας και ενώ περάσαμε ως ανθρωπότητα έναν Διαφωτισμό και τόσους αγώνες για την ισότητα και την ελευθερία, ενώ έχουν γραφτεί τόσα βιβλία, ενώ έχουν γίνει τόσες ταινίες, και πάλι το κακό δεν διορθώνεται. Φτάνει πια. Ας μη μείνει καμιά γυναίκα ανυπεράσπιστη, κανένας έφηβος ανυπεράσπιστος, κανένα παιδί ανυπεράσπιστο. Η προστασία των πολιτών μιας χώρας είναι που δείχνει το μέτρο του πολιτισμού της και όχι μόνο η αρχαία της κληρονομιά.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;
Αυτές τις μέρες συμμετέχω στα γυρίσματα της σειράς 6 επεισοδίων «Αγάπη παράνομη», που βασίζεται στο ομώνυμο διήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, σε διασκευή Ελένης Ζιώγα και σκηνοθεσία Νίκου Κουτελιδάκη. Η σειρά θα αρχίσει να προβάλλεται στην ΕΡΤ τον Οκτώβριο, διαδραματίζεται σε ένα χωριό της Κέρκυρας το 1906 και διαπραγματεύεται τα θέματα της πατριαρχίας, της θέσης της γυναίκας, της ενδοοικογενειακής βίας, της κουλτούρας του βιασμού, της αιμομιξίας, θέματα τόσο τραγικά επίκαιρα ακόμα και στις μέρες μας. Είναι γυρισμένη με κινηματογραφική αισθητική, με υπέροχη φωτογραφία και εξαιρετική αναπαράσταση εποχής στα σκηνικά και τα κοστούμια. Παίζουν ο Νίκος Ψαρράς, η Ευγενία Ξυγκόρου, ο Μιχαήλ Ταμπακάκης, ο Γιάννης Νταλιάνης, η Μαριάνθη Σιοντάκη και πολλοί άλλοι ηθοποιοί. Χαίρομαι που επιστρέφω στην τηλεόραση με μια τέτοιας ποιότητας δουλειά και που μας δίνεται μέσα απ’ αυτήν η ευκαιρία να μιλήσουμε για όλα αυτά τα φλέγοντα κοινωνικά θέματα. Η τέχνη είναι το βήμα μας και αποκτά μεγάλο νόημα όταν συμβάλλει στον κοινωνικό διάλογο.
Info: Η ταινία «Ο Άνθρωπος του Θεού» ("Man of God") θα κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους στις 26 Αυγούστου 2021 από τη Feelgood Entertainment.
