Ιωάννα Πορτόλου: Ο πραγματικός εχθρός είναι η ίδια η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο

Τι είναι αυτό που ορίζει την ταυτότητά μας; Πού ανήκουμε και πώς φτάσαμε ως εδώ; Μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό που υπήρξε πριν από εμάς; Η ομάδα Griffon της χορογράφου Ιωάννας Πορτόλου παρουσιάζει την παράσταση σύγχρονου χορού Kaos -που έχει κάνει αίσθηση όπου κι αν έχει παρουσιαστεί- στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας και προσπαθεί να απαντήσει στα αβυσσαλέα ερωτήματα της ύπαρξης και της θέσης μας στον κόσμο μέσα από ένα χορευτικό «Xάος» υπό τους ήχους ετερόκλητων μουσικών ειδών.

Η χορογράφος μιλά στην Bovary για την παράσταση, την ομάδα της με την οποία συμπορεύεται αδιάλειπτα εδώ και δύο δεκαετίες και τις δυσκολίες που καλείται να διαχειριστεί ένας καλλιτέχνης σήμερα.

Τι σημαίνει Kaos;

Το Kaos σημαίνει Χάος. Χάος το Ελληνικό, κυριολεκτικά.

Τι θα δούμε σε αυτή την παράσταση;

Πρόκειται για την τελευταία μας παράσταση για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το καλοκαίρι του 2019. Όπως και σε κάθε παράσταση σύγχρονου χορού, υπάρχουν αρκετά επίπεδα ανάγνωσης. Πιστεύω πως πρόκειται για μια πολιτική παράσταση, με στοχευμένες αναφορές στα θέματα της ταυτότητας μας ως Έλληνες. Τι σημαίνει να είναι κανείς Έλληνας σήμερα; Όχι τι μας υπαγορεύεται, αλλά τι είμαστε.

Tι στάθηκε πηγή έμπνευσης για το Κaos;

Το Κaos ξεπήδησε ως ιδέα, σε συνέχεια του εργαστηρίου και της παράστασης που κάναμε στο Λύκειο Επιδαύρου, πάλι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου το καλοκαίρι του 2018.

Το θέμα εργασίας του εργαστηρίου ήταν το «Χάος και Τάξη» και της τελικής παράστασης «η ευθύνη της πόλης». Και οι δυο αυτές εργασίες, δημιουργούσαν πολιτικές τοποθετήσεις, έφερναν στην επιφάνεια συζητήσεις και σκέψεις για τα υλικά από τα οποία είναι «κατασκευασμένος» ο σύγχρονος Έλληνας και εντέλει η ίδια αυτή χώρα στην οποία ζούμε και δημιουργούμε.

Πώς γεννήθηκε η ανάγκη γι’αυτή την παράσταση;

Εν πρώτοις, υπάρχει η ανάγκη της δημιουργίας. Δηλαδή η ανάγκη να καλυφθεί αυτή η ανάγκη. Μετά, ακολούθησε η ανάγκη να μιλήσουμε γι' αυτό το αντιφατικό υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένη η σύγχρονη Ελλάδα, προσπαθώντας να καταλάβουμε πως έχουμε φτάσει εδώ που είμαστε, πού ανήκουμε και τελικά πόσο ελεύθεροι είμαστε να αντικρίζουμε την ιστορία μας δίχως τις στρεβλώσεις που εξυπηρετούν το εθνικό μας αφήγημα.

Ποιες στιγμές από την παράσταση νιώθετε ότι είναι πιο έντονες για εσάς;

Είναι μια παράσταση στην οποία κυριολεκτικά επικρατεί ένα χάος εικόνων και ιδεών. Δύσκολα θα μπορούσα να ξεχωρίσω κάποιες στιγμές μιας και όλες μαζί συνεργάζονται, αλληλοστηρίζονται ή υπονομεύουν η μια την άλλη, με τελικό σκοπό τη δημιουργία αυτής της μιας και ολοκληρωμένης οργανωμένης ακαταστασίας. Αν καταφέρω, να βγω από τη θέση του δημιουργού θα έλεγα πως υπάρχουν αυτές οι στιγμές που ιδρωμένοι και οριστικά ηττημένοι, βρίσκουμε κάτι για να ξανα-αρχίσουμε την ιστορία από την αρχή.

Τι μας ορίζει τελικά;

Όχι μόνο γιατί είναι το θέμα της παράστασης, αλλά οπωσδήποτε κάτω από την επήρεια αυτής θα πω, η ατομική, συλλογική, ιστορική και υποκειμενική μας ταυτότητα.

Από ποια υλικά είναι φτιαγμένη η ταυτότητά μας;

Αυτή είναι μια ερώτηση που μπορεί και να αποφεύγουμε όπως ο διάολος το λιβάνι γιατί εύκολα κλονίζει τη εικόνα βεβαιότητας που έχουμε κατασκευάσει γύρω μας. Εμείς, σίγουρα δεν είμαστε αυτοί που πιστεύουμε, πως έχουμε απευθείας καταγωγή από τον Περικλή τον Αθηναίο. Αντιθέτως, βλέπουμε σε εμάς, τους ανεκπλήρωτους πόθους μας, τις ήττες και τα συλλογικά τραύματα μας, την πολυσπερμία και την πολύπλοκη πολιτισμικότητα μας, την έκταση της επιρροής της εκκλησίας στην καθημερινή ζωή μας καθώς και στις αντιλήψεις μας, τον διχασμό μας μεταξύ Ανατολής και Δύσης και φυσικά την ευκολία ελιγμών από τη μια βάρκα στην άλλη, την αγκύλωση μας στο υπέροχο αρχαίο παρελθόν μας και στην ολοκληρωτική μας αδυναμία να συζητήσουμε το πρόσφατο...

Με ποιους τρόπους μπορούμε να προσδιορίσουμε το ποιοι είμαστε;

 Ατομική και συλλογική ευθύνη; Να σταθούμε γυμνοί απέναντι στον καθρέφτη, σιωπηλοί και παρατηρητικοί για πολλά χρόνια. Να ταυτοποιήσουμε τα τραύματα και τη προέλευση τους, τις αδυναμίες και τις χάρες μας, να αγαπήσουμε αυτό που πραγματικά είμαστε και να πετάξουμε τις ενοχές μας. Όταν καταλάβουμε, θα οφείλουμε να διδάξουμε τα παιδιά μας, αφού τους ζητήσουμε προκαταβολικά μια συγγνώμη για την αργοπορία μερικών αιώνων.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου τελικά; Ας υποθέσουμε για αρχή πως αυτός ο κόσμος είναι όπως είναι γιατί εξυπηρετεί να είναι έτσι. Η μεγάλη ερώτηση βέβαια είναι ποιους και πόσους εξυπηρετεί, αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση.

Θα ήθελα πολύ να απαντήσω πως είναι η απομάκρυνσή του από τον πραγματικό, φυσικό κόσμο. Όμως για να φτάσουμε εδώ, δεν κάναμε τίποτα διαφορετικό από τους παλαιότερούς μας. Είμαστε εξίσου άπληστοι και καταστροφικοί, απλώς σήμερα με τα νέα εργαλεία που μας προσφέρει η τεχνολογία και η επιστήμη, κινδυνεύοντας να εξαντλήσουμε τη γη και τις θάλασσες του πλανήτη, εξακολουθούμε να ζούμε στο παρόν.

Ένα παρόν που το ζούμε χωρίς να σκεφτόμαστε τι θα αφήσουμε στους επόμενους. Όμως, θα τολμήσω να πω, πως ο πραγματικός εχθρός είναι η ίδια η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Ό,τι ζούμε ως προβλήματα, θέματα ή έστω ανησυχίες που μας ταρακουνάνε απο τις νυσταγμένες οθόνες μας, είναι εργαλεία που εξυπηρετούν αυτή τη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους. Τις μεγάλες επαναστατικές στιγμές της ιστορίας μας τις κάναμε μπρελοκ και μπλουζάκια και τις μάχες μας τι δίνουμε απο την ασφάλεια του καναπέ μας.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο κλάδος σας και πώς τις διαχειρίζεστε; Πάντα ήταν δύσκολο να υπάρχεις ως καλλιτέχνης στην Ελλάδα. Για πολλούς λόγους, κυρίως θεσμικούς και μετά πολιτισμικούς. Ωστόσο, ήρθαν στην επιφάνεια όλες οι παθογένειες του κλάδου με δριμύτητα. Ζούμε σε μια χώρα που ο καλλιτέχνης θεωρείται χομπίστας ή περιστασιακά εργαζόμενος. Ένας εργαζόμενος που δεν παράγει τίποτα απτό και άμεσα απαραίτητο: το πελώριο συμβολικό κεφάλαιο που παράγουμε, δε μας αναγνωρίζεται παρά μόνο όταν αυτό εξυπηρετεί τη χώρα, το κράτος ή το έθνος.

Εκτός από αυτές τις στιγμές τις σύγχρονης ιστορίας μας, ποτέ δε μας αντίκρισαν ως δημιουργικούς και παραγωγικούς ανθρώπους. Εξάλλου οι παραστάσεις θα μπορούσαν να είναι προϊόντα εξαγωγής.

Ο χορός είναι ένα σκληρό και καθολικό επάγγελμα που σε αφήνει πιθανότατα γύρω στα 45 σου χρόνια με ένα σώμα γεμάτο τραυματισμούς. Και μετά τι; Εμείς αντιμετωπίζουμε αυτές τις δυσκολίες μέσα στο πλαίσιο της ομάδας. Όχι τυχαία, παραμείναμε δεμένοι και συγκεντρωμένοι δυο δεκαετίες τώρα. Για εμάς, από πολύ νωρίς, έγινε ο μόνος τρόπος για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε και να δημιουργούμε ως καλλιτέχνες. Χωρίς γκρίνια, μόνο σκληρή αδιάκοπη δουλειά!

H παράσταση θα παρουσιαστεί στις 25 Αυγούστου, στις 22:00, στο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας.