3 γυναίκες με αναπηρία μιλούν για το πώς είναι να ζουν στην Ελλάδα του σήμερα

3 Ελληνίδες από διαφορετικό χώρο η καθεμία μιλούν για το πώς είναι να είσαι γυναίκα με αναπηρία στη χώρα μας.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, απευθυνθήκαμε σε τρεις γυναίκες ΑμεΑ για να μας πουν πώς βιώνουν εκείνες την Ελλάδα του 2022, ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που βιώνουν, το ταμπού της σεξουαλικότητας ενός ανάπηρου ατόμου, την οικογένεια και ό,τι άλλο μπορεί να απασχολεί μια σύγχρονη γυναίκα.

Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου

Πρόεδρος της Σχολής σκύλων οδηγών τυφλών «Λάρα», ψυχολόγος.

«Έχω βλάβη στην όραση και συγκεκριμένα αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας. Συνέβη όταν ήμουν μωρό στη θερμοκοιτίδα και η διάγνωση έγινε μερικούς μήνες αργότερα. Βλέπω ελάχιστα από το αριστερό μου μάτι και καθόλου από το δεξί.

Σε γενικές γραμμές, αυτή είναι η πραγματικότητα που βιώνω και έχω εναρμονιστεί πλήρως. Τα προβλήματα και τα εμπόδια που αντιμετωπίζω, οφείλονται σε όσα αναφέρει και η σύγχρονη θεωρία του κοινωνικού μοντέλου για την αναπηρία: εμπόδια θέτουν η κοινωνία (στερεότυπα, κακή συμπεριφορά στους δρόμους κ.ά.) και το κράτος (κακές υποδομές κ.ά.) και όχι η βλάβη αυτή καθαυτή.

Έχω άριστο προσανατολισμό και κινούμαι αυτόνομα και γρήγορα, μαζί με τον τρίτο σκύλο οδηγό μου, τον Μπάμπου. Οι σπουδές μου είναι στο αντικείμενο της Ψυχολογίας και τώρα κάνω διδακτορικό στη συμβουλευτική ψυχολογία. Εργάζομαι ως ψυχολόγος στο ΕΣΥ σε παιδοψυχιατρική κλινική και παράλληλα διευθύνω τη Σχολή Σκύλων-Οδηγών Τυφλών «Λάρα». Νομίζω πως είμαι η μοναδική επιστήμονας με βλάβη στην όραση που εργάζεται αυτή τη στιγμή στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Παλαιότερα, εργαζόμουν ως ερευνήτρια στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη.

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει μια γυναίκα με αναπηρία στην Ελλάδα είναι ο στιγματισμός κι ο αποκλεισμός που προκαλεί η διττή αυτή ταυτότητα: της ανάπηρης γυναίκας. Οι πιθανότητες κακοποίησης, ανεργίας, στέρησης της μόρφωσης και της εκπαίδευσης ως προς την υγιεινή, καθώς και της πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη-ειδικά για όσες έχουν βαριές βλάβες- είναι διπλάσιες στις ανάπηρες από ότι στις μη ανάπηρες γυναίκες. Δύσκολες καταστάσεις, όπως π.χ. η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση είναι συνήθως χρόνιες και δεν τις μαθαίνουμε ποτέ, αφού συμβαίνουν «πίσω από κλειστές πόρτες. Ακόμα κι αν κάποια περίπτωση βγει στο φως της δημοσιότητας δεν υπάρχουν π.χ. ειδικά διαμορφωμένοι, προσβάσιμοι ξενώνες για ανάπηρες γυναίκες.

Επιπρόσθετα, αντιμετωπίζουμε διαφόρων ειδών φραγμούς που εμποδίζουν την ισόνομη συμμετοχή μας στα κοινά, γεγονός που επιφέρει κοινωνικό αποκλεισμό, φτώχεια και περιορισμό σε ό,τι αφορά την πλήρη αξιοποίηση των δικαιωμάτων και των ικανοτήτων μας. Ο κοινωνικός αποκλεισμός οδηγεί με τη σειρά του σε απομόνωση και ψυχιατρικά προβλήματα».

«Η σεξουαλικότητα των αναπήρων αποτελεί μεγάλο ταμπού στην Ελλάδα, το οποίο ίσα που τολμούμε να θέσουμε στο τραπέζι, χωρίς όμως να κάνουμε τίποτα για αυτό.

Για τους περισσότερους, οι ανάπηροι/ανάπηρες είμαστε για πάντα παιδιά και επομένως χωρίς καμία σεξουαλική ανάγκη. Ειδικότερα, οι ανάπηροι/ανάπηρες που δεν έχουν αυτονομία εξαιτίας της βλάβης τους και δεν τους προσφέρεται καμία ουσιαστική υποστήριξη από το κράτος ως προς την αυτονόμησή τους, είτε απέχουν πλήρως από τη σεξουαλική πράξη, είτε οι φροντιστές τους, κυρίως οι μητέρες τους, καταφεύγουν σε ακραίες λύσεις, όπως να τους/τις ικανοποιούν.

Ορισμένοι/ορισμένες καταφεύγουν στις σεξεργάτριες/σεξεργάτες, που όμως δεν έχουν καμία σχετική κατάρτιση σε αντίθεση με κάποιες χώρες του εξωτερικού, όπως π.χ. η Ολλανδία ή η Ισπανία, όπου εταιρείες με εκπαιδευμένους/ες εργάτες/εργάτριες του σεξ προσφέρουν εξιδεικευμένες υπηρεσίες σε ανάπηρα άτομα.

Θα ήταν καλό να υπάρχει ένας οργανισμός παροχής τέτοιων υπηρεσιών και στη χώρα μας, αλλά δεδομένης της κατάστασης με την οποία εργάζονται κι αντιμετωπίζονται εδώ οι εργάτες και οι εργάτριες του σεξ, καθώς και των κυκλωμάτων και της νοοτροπίας που υπάρχουν, μπορείτε να αναλογιστείτε γιατί δεν έχει συμβεί ακόμη.

Ένα μεγάλο θέμα είναι πως οι ανάπηροι και οι ανάπηρες μεγαλώνουμε δίχως να έχουμε την πλήρη ελευθερία και μια αυθεντική αλληλεπίδραση αρχικά με την οικογένειά μας, ώστε να αυτονομηθούμε και να αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας, τις προτιμήσεις μας, τις αδυναμίες και τα προβλήματά μας. Γι’ αυτό και παγκοσμίως είναι ελάχιστοι/ες οι ανάπηροι και οι ανάπηρες που γνωρίζουν και εκφράζουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα ή/και τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Εξάλλου, έχουμε ανύπαρκτη σεξουαλική αγωγή στα σχολεία.

Τέλος, είναι δύσκολο για εμάς να βρούμε σύντροφο. Τόσο επειδή συνήθως δεν πληρούμε τα στερεότυπα που συνάδουν με τη σεξουαλικότητα, όσο και γιατί η συμπερίληψη είναι στα σπάργανα στην Ελλάδα, όσον αφορά την παιδεία, την υγεία, την κοινωνική ζωή, την εργασία, πόσο μάλλον τη σεξουαλικότητα. Αρκετοί ανάπηροι κι ανάπηρες είναι με μη ανάπηρους/ανάπηρες συντρόφους, όχι λόγω έρωτα αλλά εξαιτίας πάσης φύσεως συμφερόντων αλλά και νοοτροπίας».

«Δυστυχώς έχω αντιμετωπίσει bullying λόγω της αναπηρίας μου παλαιότερα και ειδικότερα στο σχολείο. Αργότερα αυτό μετατράπηκε σε ρατσιστικά κρεσέντο, κυρίως "εξαιτίας" του σκύλου οδηγού μου.

Ένας οδηγός λεωφορείου, έφτασε το 2016 να καλέσει την αστυνομία, προκειμένου να με κατεβάσει από το όχημα. Σήμερα, αναγνωρίζω με κάποια υπερηφάνεια πως δεν υφίσταμαι πλέον bullying. Ίσως είναι η δική μου δυναμική που δεν το επιτρέπει, ίσως η δουλειά που έχουμε κάνει τόσα χρόνια, σε πολιτικό, ακτιβιστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, ενημερώνοντας για τους σκύλους οδηγούς, τις βλάβες στην όραση, την αναπηρία και τα δικαιώματα μας, ίσως και όλα αυτά μαζί.

Λόγω του φύλου μου έχω υποστεί σεξισμό, κυρίως από ανθρώπους που βρίσκονται, υποτίθεται, σε θέση ισχύος, δηλαδή από εργοδότες μου, μέχρι οδηγούς ταξί και τουριστικών πούλμαν. Αλλά δεν το επέτρεψα.

Η θέση της γυναίκας στην Ελλάδα του 2022 είναι αναχρονιστική, συντηρητική, θυματοποιημένη… Δεν μπορούμε να μιλάμε για ισότητα, ειδικότερα στην επαρχία, με τόσα στερεότυπα που αναπαράγονται καθημερινά π.χ. από τα ΜΜΕ, με τόσες γυναικοκτονίες που δυστυχώς λαμβάνουν χώρα και με την πλήρη έλλειψη κρατικών μηχανισμών άμεσης ψυχικής και πρακτικής υποστήριξης των γυναικών.

Το να ρωτάμε σήμερα μια γυναίκα αν έχει ή θέλει παιδιά, το θεωρώ σεξιστικό, καθώς απευθύνεται αποκλειστικά σε γυναίκες, ενώ πυροδοτεί και διάφορα συναισθήματα ή τραυματικές καταστάσεις στην καθεμία από εμάς.

Προσωπικά, δεν έχω νιώσει αυτό που ονομάζεται «μητρικό ένστικτο», το οποίο και εκλαμβάνω ως ένα εννοιολογικό κατασκεύασμα που διαμορφώνεται από ταμπού, «πρέπει», κοινωνικές επιταγές και στερεότυπα. Δεν θέλησα ποτέ να αποκτήσω παιδιά και δεν το μετάνιωσα. Όχι, δεν θέλουμε όλες οι γυναίκες να αποκτήσουμε παιδιά ούτε είμαστε υποχρεωμένες να γίνουμε μητέρες. Η επιλογή ή όχι στη μητρότητα, αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά μας.

Αν είναι απαιτητική η κοινωνία απέναντι στις γυναίκες; Αναμφίβολα. Πρόσφατα, άκουγα τυχαία στην τηλεόραση μια συνέντευξη ενός καθηγητή γυναικολογίας για την υπογεννητικότητα στην Ελλάδα. Έλεγε ούτε λίγο ούτε πολύ, πως ο κυριότερος λόγος που οι γυναίκες δεν κάνουν πια παιδιά είναι η μεταστροφή του ρόλου της γυναίκας από νοικοκυρά σε εργαζόμενη. Κατανοείτε λοιπόν τι αντικατοπτρίζει μια τέτοια άποψη. Συνήθως οι γυναίκες είναι αυτές που επωμίζονται το μεγάλωμα ενός παιδιού ενώ πρέπει ταυτόχρονα π.χ. να εργάζονται και να συντηρούν το σπίτι, γεγονός που φυσικά τις κάνει να αγνοούν παντελώς τον εαυτό τους, τα θέλω και τα συναισθήματά τους.

Γιατί πρέπει να βάφομαι επειδή είμαι γυναίκα; Το κάνω σπάνια. Βάφομαι πολύ ελαφριά με κραγιόν, ρουζ, μάσκαρα. Όλοι μου λένε πως έχω ωραίο και καθαρό δέρμα και νιώθω καλά με αυτό.

Τα ρούχα μου είναι πάντα καθαρά. Ξέρω τι μου πηγαίνει και τι όχι. Ντύνομαι απλά, καθημερινά με μια ροκ διάθεση. Έχω ελάχιστα και πρακτικά ρούχα, συνήθως τζιν, ζακέτες, μπλουζάκια. Αγαπώ το μαύρο, μερικές φορές σε συνδυασμό με το λευκό και κάποια σκούρα χρώματα, όπως το πράσινο, το μοβ και το μπορντό.

Τέλος, επειδή περπατάω πολύ και γρήγορα, θέλω να έχω επαφή με το έδαφος και να μην σπάσω κανένα πόδι σε κάποια κακή κατασκευή των πεζοδρομίων, φοράω συνήθως άρβυλα ή άνετα αθλητικά παπούτσια. Θα ήθελα να φοράω γόβες, όμως δεν μπορώ να περπατάω με αυτές.

Όταν σηκωθώ, θα φτιάξω καφέ καραβίσιο και ένα λιτό πρωινό: συνήθως βρώμη, παξιμάδι με ταχίνι, ψητά λαχανικά, ρύζι, μπάρες δημητριακών ή πρωτεΐνη σκόνη με φυτικό γάλα. Θα βάλω μουσική ή ειδήσεις. Θα ταΐσω τα ζώα που περιμένουν στη σειρά να φάνε και θα βγάλω τον σκύλο για τουαλέτα. Μετά θα φύγω για τη δουλειά μου».

Δώστε περισσότερες εργασιακές ευκαιρίες στους ανάπηρους, δείτε τις ικανότητες και όχι τη βλάβη τους

Από που αντλώ δύναμη; Να σας το πω λίγο «ψυχαναλυτικά». Νομίζω πως τα ζώα μου, εγώ, οι δικοί μου ξεχωριστοί άνθρωποι, οι ευρύτεροι άνθρωποι που με γνωρίζουν και με έχουν στηρίξει, η δουλειά μου και η Σχολή σκύλων οδηγών τυφλών Λάρα, έχουμε φτιάξει έναν κύκλο μέσα στον οποίο έχει αναπτυχθεί μια μορφή άσβεστης ενέργειας. Από αυτήν αντλώ τη δική μου δύναμη.

«Στον ελεύθερό μου χρόνο χρόνο γράφω! Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις προσωπικές μου σημειώσεις, τις κλινικές μου σημειώσεις, ενώ έχω συμμετάσχει σε συλλογές διηγημάτων. Κάνω καράτε που μου αρέσει πολύ. Περπατάω στο δρόμο, στη βόλτα με τον σκύλο μου τον Μπάμπου ή στον διάδρομο γυμναστικής. Τα καλοκαίρια κάνω καταδύσεις. Σπανίως φωτογραφίζω. Έχω κάνει τρεις προσωπικές εκθέσεις, έχω συμμετάσχει σε άλλες τρεις και σε ένα φωτογραφικό λεύκωμα. Βλέπω ταινίες, όχι όμως μαζικής παραγωγής. Μου αρέσει να πίνω τη μπύρα μου στο παγκάκι και θα ήθελα να μπορώ να ταξιδεύω.

Το μήνυμα που θέλω να περάσω είναι “Δώστε περισσότερες εργασιακές ευκαιρίες στους ανάπηρους, δείτε τις ικανότητες και όχι τη βλάβη τους”».

Χρύσα Παυλή

Δασκάλα ειδικής εκπαίδευσης

«Ονομάζομαι Χρύσα Παυλή, είμαι κωφή και μένω στη Ρόδο. Έχασα την ακοή μου από εγκεφαλίτιδα όταν ήμουν 22 μηνών, πάνω στην ηλικία που άρχιζα την ομιλία μου. Ξεκίνησα αμέσως λογοθεραπεία και έτσι κατάφερα να επικοινωνώ με χειλεανάγνωση και αυτό το οφείλω στη μητέρα μου, στη λογοθεραπεύτρια μου και στη μικρή μου αδερφή.

Αποφοίτησα με άριστα από σχολείο ακουόντων γιατί τότε δεν υπήρχε σχολείο Κωφών στη Ρόδο. Φοίτησα στο παιδαγωγικό τμήμα του πανεπιστημίου Αιγαίου παρακολουθώντας όλα τα μαθήματα με χειλεανάγνωση και παίρνοντας σημειώσεις από τους συμφοιτητές μου (πράγμα δύσκολο γιατί δεν είχα διερμηνεία). Είμαι δασκάλα ειδικής αγωγής. Τα τελευταία χρόνια δουλεύω στο Ειδικό Σχολείο και στο παρελθόν έχω δουλέψει σε σχολείο κωφών.

Όσο αφορά την αναπηρία μου πράγματι νιώθω σαν να γεννήθηκα κωφή, δεν θυμάμαι πως είναι να ακούς. Πολλοί με ρωτάνε γιατί δεν βάζω κοχλιακό εμφύτευμα και απαντάω ότι “γεννήθηκα” κωφή και θα πεθάνω κωφή, έχω μάθει να ζω μέσα στη σιωπή και φοβάμαι ότι ίσως πάθω σοκ με τους ήχους.

Όταν ήμουν μικρή νόμιζα ότι ήμουν η μόνη κωφή στον πλανήτη γιατί δεν γνώριζα άλλους κωφούς -για αυτό θεωρώ ότι είναι καλό τα κωφά παιδιά να έρχονται σε επαφή και με άλλους κωφούς. Την νοηματική την έμαθα στα 19 μου όταν ήρθα σε επαφή με την κοινωνία των κωφών, η οποία μου άλλαξε τη ζωή! Παρακολούθησα στο εξωτερικό workshops με κωφούς και ακούοντες από άλλες χώρες και συνειδητοποίησα ότι δεν με εμποδίζει τίποτα να κάνω πράγματα όπως οι ακούοντες. Απέκτησα αυτοπεποίθηση και έγινα πιο ανεξάρτητη.

Πιστεύω ότι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει μία γυναίκα ΑΜΕΑ είναι να βρει θέση εργασίας και να έχει ίση αντιμετώπιση από τους συναδέλφους χωρίς προκαταλήψεις για την αναπηρία της».

Με ρωτάνε γιατί δεν βάζω κοχλιακό εμφύτευμα -έχω μάθει να ζω στη σιωπή και φοβάμαι ότι ίσως πάθω σοκ με τους ήχους

«Ναι, υπάρχει ταμπού στη σεξουαλικότητα των ΑΜΕΑ και αυτό ξεκινά πρώτα από το οικογενειακό περιβάλλον και έπειτα συνεχίζεται στην κοινωνία. Αν και σήμερα είναι καλύτερη κατάσταση, γιατί υπάρχει υποστηρικτικό περιβάλλον. Εγώ δεν έχω βιώσει κάτι τέτοιο σαν κωφή, αλλά γνωρίζω άτομα με άλλες αναπηρίες που έχουν βρεθεί αντιμέτωπα με τέτοια ταμπού μέσα στην οικογένειά τους.

Σήμερα τα πράγματα είναι πιο εύκολα απ’ ό,τι ήταν παλιά χάρη στην τεχνολογία και στην αποδοχή της διαφορετικότητας μέσα από την εκπαίδευση στα σχολεία. Είμαι νέα μαμά με μωρό 6 μηνών και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζω είναι για παράδειγμα το να ακούσω το κλάμα του μωρού από το μέσα δωμάτιο αλλά τις λύσεις τις βρίσκω με τη βοήθεια συσκευών ειδοποίησης, καθρεφτών κ.λπ. Έχω πολλούς φίλους ζευγάρια κωφών που μεγαλώνουν παιδιά και είναι το πρότυπο μου.

Έχω αντιμετωπίσει bullying από παιδί μέχρι και στη δουλειά μου. Το έχω βιώσει στο δημοτικό και έντονα στο λύκειο όπου ήταν μεγάλος ο ανταγωνισμός. Επίσης έχω δεχθεί bullying στη δουλειά από γονείς και ευτυχώς από ελάχιστους συναδέλφους, γιατί θεώρησαν ότι λόγω της αναπηρίας μου δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ στον ρόλο μου ως δασκάλα. Ευτυχώς η οικογένεια και το περιβάλλον μου είναι πολύ υποστηρικτικά οπότε ξεπερνάω τις δυσκολίες πιο εύκολα».

«Δυστυχώς είμαστε στο 2022 και ακόμα είμαστε πίσω σε ό,τι αφορά τη θέση της γυναίκας. Πιστεύω πως όλα ξεκινούν από την οικογένεια , η οποία θα πρέπει να περάσει το μήνυμα στα παιδιά της για την ισότητα των δυο φύλων και τον σεβασμό στη γυναίκα.

Είναι ακόμα απαιτητική η κοινωνία απέναντι στις γυναίκες, αλλά ευτυχώς στη δική μας γενιά αρκετοί άντρες έχουν ενεργό ρόλο στις δουλειές του σπιτιού, στην ανατροφή των παιδιών και διευκολύνουν το ρόλο της γυναίκας. Θέλω να πω είμαι τυχερή που ο σύζυγος μου είναι ένας από αυτούς.

Αντλώ δύναμη από το πείσμα μου και από τη μητέρα μου, η οποία μου έμαθε να είμαι δυνατή. Λατρεύω τα ταξίδια και προσπαθώ κάθε χρόνο να πηγαίνω σε κάποιο ξεχωριστό μέρος. Με τα ταξίδια νιώθω ότι ανοίγω τα φτερά μου και βλέπω καινούργια πράγματα. Επίσης μου αρέσει πολύ η ραπτική, φτιάχνω κούκλες, παιχνίδια και κάποια στιγμή σκέφτομαι να το κάνω επάγγελμα. Τέλος μου αρέσουν πολύ τα βιβλία και ανυπομονώ να διαβάζω στην κόρη μου.

Το μόττο μου; Όταν υπάρχει θέληση, υπομονή και δύναμη όλα γίνονται».

Αλεξάνδρα Σταματοπούλου

Παραολυμπιονίκης

«Διαγνώστηκα 21 ετών με Stiff Person Syndrome. Από τότε μπορώ να κινηθώ με αμαξίδιο ή να βαδίσω με νάρθηκες και πατερίτσες. Είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, το οποίο στην παρατεταμένη κίνηση δίνει ακαμψία. Κάθε γυναίκα σε μια χώρα που είναι κυρίως πατριαρχική, πρέπει να αντιμετωπίσει τα «πρέπει» των γύρω της. Πολλές γυναίκες σε αμαξίδιο περνούν απαρατήρητες ενώ δίνουν μεγάλο αγώνα, είτε στην καριέρα τους είτε στην καθημερινότητά τους. Μια γυναίκα με αναπηρία στον επαγγελματικό χώρο θα νιώσει την αμφιβολία και την απόρριψη, τη ματαιότητα, το αν αξίζει ή δεν αξίζει. Αυτά όμως διαμορφώνονται από τους απ’ έξω και συχνά η εικόνα της περιορίζεται εκεί, αλλά φυσικά δεν είναι πλήρης.

Εγώ ήμουν 13 χρόνια με τον άνθρωπό μου, οπότε δεν είχα μπει ποτέ σε διαδικασία να σκεφτώ αν μπορούν άνθρωποι που ζουν σε αμαξίδιο ή έχουν άλλη μορφή αναπηρίας να έχουν σχέση ή αν αντιμετωπίζονται ως σεξουαλικά όντα. Το θεωρούσα παράλογο να αμφισβητείται αυτό, αλλά έλα όμως που τίποτα δεν είναι παράλογο, όταν υπάρχει μια κοινωνία τόσο κλειστή.

Υπάρχουν κάποια στερεότυπα, τα οποία πλέον έχουν «κλειδώσει» και λέγονται ταμπού. Ως γυναίκες σε αμαξίδιο πρέπει να στείλουμε το μήνυμα ότι, στον έρωτα έχουμε το ίδιο δικαίωμα με τον οποιονδήποτε άλλον. Δεν υπάρχει καμία διαφορά. Αν δεις έναν άνθρωπο σε καρέκλα, δε θα σου κάνει την ίδια εντύπωση από το αν θα τον δεις σε αμαξίδιο. Γιατί; Προσωπικά, θα ρωτούσα γιατί κάθεται τόσες ώρες! Γιατί, όταν δεν ρωτάς σχηματίζεις μια δική σου γνώμη, η οποία παγιώνεται και γίνεται μια αλήθεια που ουσιαστικά δεν ισχύει. Οπότε, συζητήστε μαζί μας ελεύθερα.

Ναι, παρακολουθώ τη μόδα, αλλά ντύνομαι πάντα με το δικό μου στιλ. Να σου πω την αλήθεια, με αυτά είναι ερωτήματα που με παραξενεύουν. Γιατί να έχει διαφορά το πώς ντύνομαι εγώ από το πώς ντύνεται μια γυναίκα που δεν ζει σε αμαξίδιο; Για εμάς είναι πιο δύσκολο να ντυθούμε με φόρεμα ή με μια κοντή φούστα, για τον λόγο ότι καθόμαστε και είναι πιο δύσκολο στις κινήσεις μας, γιατί καθόμαστε. Αλλά κατά τα άλλα, δεν αλλάζει κάτι. Η μόδα είναι μόδα, αφορά όλους.

Η οικογένεια δεν είναι στα άμεσα σχέδιά μου. Και αυτό δεν το λέω λόγω της αναπηρίας μου, αλλά νιώθω ότι δεν έχω έρθει σε αυτόν τον κόσμο, με σκοπό να να τεκνοποιήσω και να παντρευτώ… Έχω έρθει σε αυτόν τον κόσμο για να κάνω τη δική μου πορεία και όπου με βγάλει».

«Η κοινωνία περιμένει από τις γυναίκες ότι, από μια ηλικία και μετά, πρέπει να έχουμε ολοκληρώσει κάποιες από τις υποχρεώσεις μας, να είμαστε σύντροφοι, μητέρες. Αλλά η κάθε γυναίκα πρέπει να κάνει αυτό που της αρέσει, χωρίς να λογαριάζει τι περιμένει η κοινωνία από εκείνη. Κάποια μπορεί να θέλει να μεγαλώσει τα παιδιά της και να μη δουλέψει, άλλη μπορεί να θέλει να δουλέψει και να μην κάνει παιδιά. Άλλη μπορεί να θέλει παιδιά και να δουλεύει παράλληλα. Όλα είναι αποδεκτά.

Ναι, έχω αντιμετωπίσει bullying, αλλά σε νεότερη ηλικία, πριν καν διαγνωστώ. Ο λόγος ήταν ότι προέρχομαι από άλλη χώρα, από τη Ρουμανία, και υιοθετήθηκα στην Ελλάδα. Όλο αυτό, σε συνδυασμό με το ότι ήμουν ανοιχτόχρωμη αρκετά, ξένιζε στα μάτια των άλλων. Μετέπειτα, έβαλα κι εγώ όρια και ως άνθρωπος με αναπηρία δεν δέχτηκα κανένα σχόλιο. Έκανα focus σε μένα, ως άτομο με αναπηρία και γυναίκα, και το πόσο εύκολη θα είναι η ζωή μου από εκεί και έπειτα.

Δύναμη μου δίνει η κάθε μέρα που ξυπνάω και λέω ότι έχω έναν στόχο. Ότι προσπαθώ πάντα να φτάσω στο καλύτερό μου «εγώ». Και μόνο αυτή η σκέψη με γεμίζει. Όταν βλέπω ότι βελτιώνομαι.

Στον ελεύθερό μου χρόνο μου αρέσει να βγαίνω, να ζωγραφίζω. Παράλληλα, κάνω και μαθήματα σύγχρονου χορού για άτομα με αναπηρία. Γενικά, αλλάζει τη διάθεση ο χορός, γιατί εκείνη την ώρα δημιουργείς ουσιαστικά με το σώμα σου».

Πρέπει όλες οι γυναίκες να καταλάβουν ότι έχουν απίστευτη δύναμη μέσα τους και δεν έχουν κανέναν ανάγκη

«Πρέπει να σεβόμαστε τον εαυτό μας ως άνθρωποι. Πρέπει όλες οι γυναίκες να καταλάβουν ότι έχουν απίστευτη δύναμη μέσα τους και δεν έχουν κανέναν ανάγκη. Φεύγουμε από κακοποιητικές σχέσεις, ζητάμε βοήθεια όποτε τη χρειαστούμε. Αν δεν μπορούμε να τη ζητήσουμε από τους ανάλογους φορείς, στρεφόμαστε στον φίλο, την κολλητή μας. Εύχομαι κάθε γυναίκα που νιώθει άβολα ή έχει υποστεί το οτιδήποτε να μη φοβάται να μιλήσει. Είμαστε αρκετά δυνατές και πρέπει όλες να το καταλάβουμε. Μην κρατάτε τίποτα μέσα μας.

Επίσης, στους φορείς θα έλεγα να αξιολογούν τις κλήσεις που λαμβάνουν και να υπάρχει άμεση δράση. Όλοι εσείς που μας διαβάζετε να ακούτε όποιον βρίσκεται σε μια άσχημη κατάσταση, να προσπαθείτε να τον βοηθήσετε όπως μπορείτε. Πρέπει να δρούμε πριν την καταγγελία. Να προλαμβάνουμε την κατάσταση. Ο σεβασμός ξεκινάει από το σπίτι -πρέπει η οικογένεια να μάθει στα παιδιά τους πώς είναι οι σχέσεις, όχι να ψάχνουν οι έφηβοι στο ίντερνετ. Και μετά το σχολείο πρέπει να παίξει επίσης σημαντικό ρόλο».