Γεώργιος Παπανικολάου: Ο οραματιστής γιατρός που έσωσε χιλιάδες γυναίκες

Ο Γεώργιος Νικόλαος Παπανικολάου ήταν ερευνητής και βιολόγος, πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία. Είναι γνωστός για το τεστ Παπανικολάου, κοινώς γνωστό ως τεστ ΠΑΠ, το οποίο έφερε επανάσταση στην έγκαιρη ανίχνευση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Γεννημένος στις 13 Μαΐου 1883, στην πόλη της Κύμης στην Εύβοια, ο Γεώργιος Παπανικολάου ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του, Νικόλαος Παπανικολάου, ήταν και ο ίδιος γιατρός ενώ διετέλεσε και βουλευτής Ευβοίας. Όταν τελείωσε την βασική του εκπαίδευση, ο νεαρός Γεώργιος βρέθηκε στην Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του. Ήταν μόλις 15 ετών όταν μπήκε στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Την είχε ήδη τελειώσει στα 21 του.

Πολυσχιδής όπως ήταν παράλληλα με τη σχολή του παρακολουθούσε μαθήματα γαλλικών, γερμανικών και μουσικής, ενώ αγαπούσε ιδιαίτερα τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Όταν ο πατέρας του του πρότεινε να γίνει στρατιωτικός γιατρός, ο Γεώργιος Παπανικολάου του είχε γράψει: «Όχι δεν θέλω να γίνω στρατιωτικός γιατρός. Θέλω να μείνω ελεύθερος, να αισθανθώ την χαρά που δίνει ο αγών της ζωής. Εμένα δεν με τρομάζει το πέλαγος. Θέλω την ελευθερία μου, την γλυκιά μου ελευθερία».

Μετά την αποφοίτησή του, ο Γεώργιος Παπανικολάου επέστρεψε στο αγαπημένο του μέρος, την Κύμη. Για τα επόμενα δύο χρόνια, φρόντιζε τους ασθενείς με λέπρα στα περίχωρα της Χαλκίδας. Αποκλεισμένοι και κοινωνικά απομονωμένοι, οι άνθρωποι αυτοί βρήκαν στο πρόσωπο του Γεώργιου Παπανικολάου τον άνθρωπο που έβλεπε πέρα από την αρρώστια και τους χάρισε αφιλοκερδώς ιατρική και προσωπική φροντίδα με συμπόνια και αγάπη. Ωστόσο, σύντομα η επιθυμία του να εργαστεί στην επιστήμη τον έφερε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου στη Γερμανία. Σε αυτό το κορυφαίο ερευνητικό ίδρυμα, συνεργάστηκε με τον καθηγητή Ernst Haeckel, έναν από τους πρώτους μεγάλους υποστηρικτές του Δαρβινισμού. Το 1910 ανακηρύσσεται Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών».

Λίγο αργότερα, ο Γεώργιος Παπανικολάου παντρεύτηκε τον Ανδρομάχη Μαυρογένη, η οποία καταγόταν από διάσημη στρατιωτική οικογένεια. Το ζευγάρι επέστρεψε στην Ελλάδα μετά το θάνατο της μητέρας του Παπανικολάου. Όταν ξέσπασε ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος το 1912, ο γιατρός συμμετείχε ως υπολοχαγός στο ιατρικό σώμα. Λίγο αργότερα αποχώρησε για τη Γαλλία θέλοντας να προσφέρει ακόμα περισσότερα στην επιστήμη του. Εκεί εργάστηκε στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό, στην επιστημονική ομάδα του Πρίγκιπα του Μονακό, Αλβέρτου Α΄. Το 1913, αναχώρησε για την Αμερική μαζί με την Ανδρομάχη. Αυτή ήταν μια τολμηρή επιλογή που ενείχε μεγάλο ρίσκο, δεδομένου ότι ούτε ο ίδιος ούτε η σύζυγός του μιλούσαν αγγλικά, ενώ είχαν σε μετρητά, κάτι παραπάνω από 250 δολάρια, ποσό που απαιτούνταν για την είσοδο στις ΗΠΑ.

Φτάνοντας με λίγα χρήματα και χωρίς να έχουν μια δουλειά να τους περιμένει, αναγκάστηκαν να κάνουν ό,τι έβρισκαν. Η Μαίρη εργάστηκε σε πολυκατάστημα ως μοδίστρα και ο Παπανικολάου ως πωλητής χαλιών στο ίδιο κατάστημα. Ωστόσο αυτό δεν διήρκεσε πολύ. Στη συνέχεια ανέλαβε άλλες δουλειές: έπαιζε βιολί σε εστιατόρια και αρθρογραφούσε σε ελληνική εφημερίδα. Το 1914, πήρε τελικά μια θέση στο Τμήμα Παθολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και στο τμήμα Ανατομίας του Ιατρικού Κολλεγίου του Πανεπιστημίου Cornell, όπου η σύζυγός του τον ακολούθησε ως τεχνικός.

Το 1917 μελέτησε το κολπικό επίχρισμα των κατώτερων θηλαστικών και συσχέτισε τη μορφολογία του με τον ορμονικό κύκλο και τις ανάλογες μεταβολές στη μήτρα και τις ωοθήκες των ζώων. Εν συνεχεία πραγματοποίησε κλινικές και εργαστηριακές μελέτες για τη διαγνωστική αξία της εξέτασης των κυττάρων του κολπικού επιχρίσματος στον άνθρωπο, με πρώτο «πειραματόζωο» τη γυναίκα του. Η έρευνά του επεκτάθηκε αργότερα σε γυναίκες του «Women’s Hospital» της Νέας Υόρκης και αποτέλεσε τη βάση για τη θεμελίωση της μεθόδου του για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου.

Το 1928 έκανε την πρώτη του ανακοίνωση με τίτλο «Νέα διάγνωση του καρκίνου», η οποία αρχικά αντιμετώπισε τη δυσπιστία του ιατρικού κόσμου των ΗΠΑ. Ο ίδιος, ωστόσο, ήταν απολύτως βέβαιος για την αξία της μεθόδου του για την κυτταρολογική διάγνωση του καρκίνου της μήτρας και συνέχισε με μεγαλύτερο ζήλο τις έρευνές του.

Στην επιστημονική του σταδιοδρομία ανήλθε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ. Αποκορύφωμα ωστόσο ήταν ο τίτλος του καθηγητή της Κλινικής Ανατομικής. Το 1961 ο Γεώργιος Παπανικολάου εγκαταστάθηκε στο Μαϊάμι, όπου ανέλαβε την οργάνωση του Καρκινολογικού Ινστιτούτου, το οποίο μετά τον θάνατό του στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, μετονομάσθηκε σε Καρκινολογικό Ινστιτούτο «Γεώργιος Παπανικολάου».

Δεν τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ, για το οποίο είχε προταθεί δύο φορές, αλλά του απονεμήθηκαν πολλά αμερικάνικα ιατρικά βραβεία και μεταθανατίως το Βραβείο του ΟΗΕ. Το 1932 έγινε το πρώτο επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ονόμασε επίτιμο διδάκτορα. Το 1954 εξέδωσε τον «Ατλαντα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας», που αποτελεί την ολοκλήρωση και την επισφράγιση του έργου του.

Χάρη στο «Τεστ Παπ» σήμερα έχουν σωθεί πάρα πολλές γυναίκες. Το τεστ χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.

Έφυγε από τη ζωή στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, από καρδιακή προσβολή.

Με πληροφορίες από

US National Library of Medicine. National Institutes of Health
Wikipedia.org
Sansimera.gr