Έρευνα: Τι αλλάζει στις υιοθεσίες -Aκόμη και μονογονεϊκές οικογένειες μπορούν να αποκτήσουν παιδί μέσα σε 12 μήνες

Καθυστερήσεις, ταλαιπωρία, αναμονή, αγωνία, αβεβαιότητα, ψυχολογική ανασφάλεια: Η υιοθεσία στην Ελλάδα είναι μια ιστορία που απαιτεί επιμονή και υπομονή, κόντρα σε κάθε εμπόδιο που ξεπροβάλλει κατά την διάρκεια της (επίσημης) διαδικασίας για την απόκτηση παιδιού.

Με το δεδομένο ότι ο εν αναμονή γονιός έχει τεράστια επιθυμία και πίστη ώστε να πετύχει τον ευγενή στόχο του, ο δρόμος που καλείται να περπατήσει είναι γεμάτος λακκούβες και στρωμένος με… αγκάθια. Λες και η αντοχή του στις δυσκολίες και τις αντιξοότητες είναι το μέτρο για το αν είναι ικανός να γίνει πατέρας ή μάνα.

Το αισιόδοξο είναι πάντως ότι τα πράγματα αλλάζουν. Ο νέος νόμος «περί ανδοχής και υιοθεσίας» (4538/2018) μοιάζει να θέλει πραγματικά να δώσει λύσεις στο χρόνιο αυτό ζήτημα. Όπως επισημαίνει η Δόμνα Μιχαηλίδου, η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα Πρόνοιας κα Κοινωνικής Αλληλεγγύης, τα πράγματα ομαλοποιούνται: Στο επίκεντρο έρχεται το παιδί, αφήνοντας στην άκρη την γραφειοκρατία και τις παθογένειες του συστήματος –όσο βέβαια αυτό είναι εφικτό. Και ο χρόνος ως την υιοθεσία μειώνεται, αισθητά.

Σήμερα λοιπόν μια νέα πραγματικότητα ανατέλλει δίνοντας αυξημένες ελπίδες στα παιδιά να αποκτήσουν οικογένεια. Όχι, ούτε απλό είναι ούτε εύκολο. Απλώς οι ρυθμοί έχουν επιταχυνθεί και η βεντάλια για να γίνει κανείς γονιός έχει ανοίξει. Γιατί σήμερα οικογένεια δεν είναι μόνον το παντρεμένο ανδρόγυνο.

ΤΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

6 μήνες κοινωνικής έρευνας των ενδιαφερόμενων για υιοθεσία από πλευράς της πολιτείας / 3 μήνες, αντιστοίχως, για την αναδοχή
2 μήνες εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Σύνολο: 8 μήνες για την υιοθεσία / 5 μήνες για την αναδοχή πριν ξεκινήσει το συνταίριασμα
Στην συνέχεια ξεκινά το συνταίριασμα παιδιών και γονέων, το οποίο αναλαμβάνουν δύο κοινωνικοί λειτουργοί ένας από την πλευρά των γονέων και ένα από την πλευρά του παιδιού.
Πρώτα επικοινωνούν μεταξύ τους και γνωρίζουν τον γονέα. Μετά γνωρίζει ο γονέας το παιδί και αρχίζει η διαδικασία προσαρμογής.
Συνολικά προτείνονται δέκα ραντεβού –από το πρώτο ανάμεσα στους κοινωνικούς λειτουργούς ως το τελευταίο με το παιδί. Με το παιδί πρώτα η συνάντηση γίνεται στον φορέα, μετά έξω, στην παιδική χαρά και ύστερα δύο σαββατοκύριακα στο σπίτι του γονέα. Αν όλα πάνε καλά, η διαδικασία ολοκληρώνεται επιτυχώς μέσα σε δώδεκα μήνες.
Για την αναδοχή απαιτείται λιγότερος χρόνος, γιατί και περισσότερα παιδιά είναι διαθέσιμα και λιγότεροι είναι οι ενδιαφερόμενοι γονείς.

ΠΟΙΟΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΓΟΝΕΙΣ

Παντρεμένοι (ανδρόγυνο)
Μονογονεϊκή –είτε άνδρας είτε γυναίκα
Δεν υπάρχουν de facto εισοδηματικά κριτήρια. Φυσικά και θα ληφθούν υπόψιν οι συνθήκες διαβίωσης ώστε να κριθεί κατάλληλος και ο χώρος.
Ηλικία νεότερου γονέα τα 60 χρόνια –διαφορά με το παιδί 50 έττη.
Ομόφυλα ζευγάρια δεν μπορούν να υιοθετήσουν ΜΑΖΙ ένα παιδί γιατί το σύμφωνο συμβίωσης δεν αναγνωρίζεται για την υιοθεσία –ούτε στους αμφίφυλους. Απαιτείται γάμος και ο γάμος ομόφυλων δεν ισχύει στην Ελλάδα. Σε αυτή την περίπτωση το υιοθετεί, ως μονογονεϊκή οικογένεια, ένας/μία από τους δύο. Ανάδοχοι όμως μπορούν να γίνουν με σύμφωνο συμβίωσης.
Στις ιδιωτικές υιοθεσίες, στις περιπτώσεις δηλαδή που οι γονείς έχουν ήδη βρει το παιδί που θα υιοθετήσουν, τηρείται πλέον η αντίστοιχη διαδικασία κοινωνικής έρευνας, όπως απαιτεί ο νόμος. Ο γονέας πρέπει να κριθεί κατάλληλος. Η νομιμότητα της πράξης υιοθεσίας επικυρωνόταν και επικυρώνεται μόνον με δικαστική απόφαση, όπως ισχύει και στις υιοθεσίες μέσω των δομών της χώρας.

Μιλώντας στο bovary.gr η Δόμνα Μιχαηλίδου απαντά στα ερωτήματα και εξηγεί το νέο πλαίσιο.

Τι άλλαξε στην διαδικασία της υιοθεσίας-αναδοχής και ο χρόνος για την ολοκλήρωσή της φαίνεται να μειώνεται;

«Το σύστημα πλέον είναι παιδοκεντρικό, όχι μόνον επειδή αντί για τέσσερα χρόνια κάνεις ένα για να υιοθετήσεις ένα παιδί, και άρα μένουν λιγότερο διάστημα μέσα στους φορείς τα παιδιά, αλλά και γιατί καλύπτει την μεγάλη αγωνία του υποψήφιου γονέα. Η διαδικασία εξουθενώνει τους υποψήφιους γονείς. Συχνά χαλάνε και οι σχέσεις ανάμεσα στα ζευγάρια, έχοντας πιθανότατα πίσω τους και την φθορά από πολλές εξωσωματικές. Δεν είναι μόνον η ταχύτητα που έχει επισπευθεί, αλλά, για μένα, το πιο σημαντικό, είναι η διαφάνεια. Και η διαφάνεια πατάει πάνω σε αυτό».

Δηλαδή; Τι γινόταν ως τώρα;

«Ως τώρα, για να πάρεις ένα παιδί πήγαινες δομή-δομή, ξεκινώντας από το Μητέρα, όπου βρίσκονται τα περισσότερα παιδιά, και στην συνέχεια στο Χαμόγελο του Παιδιού, στα χωριά SOS, στις εκκλησιαστικές δομές. Και έκανες αίτηση σε κάθε μία. Πέραν του χρόνου που απαιτούσε, όλη αυτή η διαδικασία σήμαινε επίσης ότι η αίτησή σου ήταν εξαρτημένη από τον υπεύθυνο κάθε δομής».

Διαβάστε ακόμα

Ενώ τώρα πως γίνεται;

«Τώρα, ο νόμος είναι αυτός που ορίζει ποιος μπορεί να υιοθετήσει ένα παιδί, αν μπορεί να είναι μονογονεϊκή οικογένεια ή ζευγάρι, και ναι, μπορούν να είναι και τα δύο. Ο νόμος επίσης ορίζει ότι ο νεότερος γονέας μπορεί να είναι ως εξήντα ετών και ότι η διαφορά ηλικίας με το παιδί δεν μπορεί να είναι πάνω από τα πενήντα χρόνια.
»Αυτό που γινόταν μέχρι πρότινος ήταν από συναλλαγές κάτω από το τραπέζι, που είναι και το χειρότερο, ως την επιλογή γονέα από τον υπεύθυνο της δομής, χωρίς άλλα κριτήρια πέραν των προσωπικών του κριτηρίων -ανάλογα με το πώς του φαινόταν η οικογένεια δηλαδή. Και εν συνεχεία έβαζε την αίτηση σε ένα συρτάρι και χωρίς πρωτόκολλο ή άλλη διαδικασία, άλλαζε την σειρά, βάζοντας μια άλλη από πάνω. Και ο γονιός περίμενε….».

Σε τι διευκολύνει το ενιαίο σύστημα και με ποιον τρόπο;

«Το ότι έχουμε ένα ενιαίο σύστημα σημαίνει ότι πλέον κάνεις την αίτηση κεντρικά, και όχι δομή-δομή, μέσα από το website anynet.gr. Μαζί με την αίτηση καταθέτεις και τα δικαιολογητικά –ποινικού μητρώου, υγείας, ψυχικής υγείας, οικονομικής κατάστασης. Μέσα στους επόμενους έξι μήνες θα πρέπει να έχει ανατεθεί και ολοκληρωθεί η κοινωνική σου έρευνα από κοινωνικό λειτουργό. Ο κοινωνικός λειτουργός ορίζεται είτε από την περιφέρεια είτε από τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας, δηλαδή τα 12 κέντρα που λειτουργούν ανά γεωγραφική περιφέρεια.
»Μέσα σε αυτό το εξάμηνο ολοκληρώνεται η έρευνα και καταλήγει στο συμπέρασμα αν μπορεί ή όχι να γίνει κάποιος γονέας. Ακολουθεί ένα τρίμηνο εκπαιδευτικού προγράμματος –σε κάθε περιφέρεια της χώρας, όπου ο γονέας ενημερώνεται μέσα από συναντήσεις και επαφές για όλα όσα πρέπει να μάθει και να ξέρει σχετικά.
»Mέσα στην περίοδο του Covid οργανώθηκε ένα εκπαιδευτικό σύστημα και εκπαιδεύτηκαν, ηλεκτρονικά, οι, συνολικά, 120 εκπαιδευτές. Με την σειρά τους εκπαιδεύουν τους γονείς. Από τον περασμένο Ιούνιο ξεκίνησε η εκπαίδευση γονέων που είχαν κάνει αίτηση από το 2018. Ουσιαστικά οι αιτήσεις που εκκρεμούν και εξετάζονται, ξεκινούν από το 2018, και πολύ λίγες από το 2017».

Διαβάστε ακόμα

Αλήθεια, το κράτος ξέρει τον αριθμό των παιδιών προς υιοθεσία ή/και αναδοχή;

«Καταρχάς να σας πω ότι οι δομές δεν ήθελαν να καταγράψουν τα παιδιά τους. Ως τον Ιανουάριο του 2019 δεν ήξερε το ελληνικό κράτος πόσα παιδιά υπάρχουν. Κι όταν τα κατέγραφαν δεν συμπλήρωναν τον φάκελο με όλα τα στοιχεία του παιδιού, το λεγόμενο Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης. Διότι από τον φάκελο αυτόν προκύπτει κάτι σημαντικό, αν δηλαδή το παιδί είναι κατάλληλο για υιοθεσία ή αναδοχή. Κι ακόμα περισσότερο αν το παιδί είναι κατάλληλο μόνο για παραμονή στο ίδρυμα, κάτι που υπονοεί ότι πρόκειται για μια πολύ δύσκολη περίπτωση.
»Για να είμαι ειλικρινής ο νόμος Φωτίου (σ.σ. η αρμόδια υπουργός Θεανώ Φωτίου επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ), τον οποίο βρήκαμε εδώ, ήταν ένας καλός νόμος, αλλά δύσκολος και γι΄αυτό δεν μπορούσε να λειτουργήσει».

Αρα τώρα γνωρίζουμε και τον αριθμό των παιδιών και την κατάστασή τους;

«Ναι. Αυτό συνέβη με την είσοδο των παιδιών στο σύστημα, την σύνταξη και την απόκτηση φακέλου με όλα τα προσωπικά και οικογενειακά του στοιχεία.
»Συνολικά ο αριθμός των παιδιών ήταν 1900. Από τον περασμένο Ιούλιο ως σήμερα όμως έχουμε 365 προτάσεις συνταιριάσματος (σ.σ. παιδί με γονείς/οικογένεια), οπότε ο αριθμός έχει μειωθεί.
»Τα περισσότερα παιδιά είναι πάνω από 14 χρόνων και με αναπηρίες. Συνδυαστικά πάνω από το 50% είναι με αναπηρίες και άνω των 14 ετών κι αυτές οι υποθέσεις, δυστυχώς, δεν έχουν την εξέλιξη που θα θέλαμε.
»Στην χώρα μας οι γονείς θέλουν παιδιά ως δύο ετών –το πολύ ως τεσσάρων, τυπικής ανάπτυξης. Η παρέκκλιση που μπορεί να έχει ένα παιδί, κυρίως η νοητική, όταν μένει σε μια δομή, δεν είναι απόλυτη. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε δομές έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.
»Παιδιά τυπικής ανάπτυξης, μικρής ηλικίας και προς υιοθεσία, με επίσημα χαρτιά δηλαδή, είναι λίγα, πολύ λίγα 45-50 σε όλη την Ελλάδα. Λίγα ως προς το ποσοστό. Γιατί ένα παιδί είναι πολύ, από μόνον του.
»Ως τώρα το 40% από αυτά τα παιδιά έχουν σύσταση να παραμείνουν στο ίδρυμα. Γι΄αυτό κι εμείς πιάσαμε έναν-έναν φορέα να καταλάβουμε το γιατί αυτού του υψηλού ποσοστού. Γιατί δηλαδή 4 στα 10 παιδιά πρέπει να παραμείνουν σε ίδρυμα.
»Να προσθέσω ότι πάνω από το 80% των παιδιών έχει βιολογική οικογένεια, έστω και έναν συγγενή. Οπότε εντάξαμε την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα στην δουλειά που κάνουν οι δομές με την βιολογική οικογένεια ώστε να βγει έγκαιρα το συμπέρασμα αν υπάρχει περίπτωση κάποια στιγμή η ίδια του η οικογένεια να μπορεί να το πάρει. Κι αν εκκρεμούν δικαστήρια να μάθουμε πότε βγαίνει η δικαστική απόφαση μεταφοράς επιμέλειας».