Κατερίνα Χέλμη: Οι ταινίες στις οποίες συμμετείχε, ο γάμος με τον ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Σβολόπουλο
Μια μεγάλη κυρία του ελληνικού θεάτρου, που έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσα από τους κινηματογραφικούς της ρόλους, η Κατερίνα Χέλμη πέθανε σε ηλικία 84 ετών το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου (16.4.2023).
Την είδηση επιβεβαίωσε μέσω του προσωπικού λογαριασμού του στο Facebook, ο ηθοποιός Σπύρος Μπιμπίλας, ο οποίος έγραψε: «Λίγο πριν τη Ανάσταση έφυγε από κοντά μας ή σημαντική και σπουδαία κυρία του θεάτρου και του κινηματογράφου μας Κατερίνα Χέλμη.. Σπάνιος άνθρωπος, ευγενικός και κυρία σε όλα.. Αρχόντισσα.. Πως να ξεχάσουμε τις ερμηνείες της! Αυτό το “φαρμακωθώ” που με τόσο πόνο ψυχής το είπε στην σπουδαία ταινία “Τα κόκκινα φανάρια” μένει για πάντα στις ψυχές μας… Κοντά στους νέους πάντα, εξαιρετική δασκάλα, πάντα με το πλατύ χαμόγελο της εξέφραζε την αγάπη της για μας …. Στην τελευταία πρεμιέρα της ταινίας μας “Η ζωγραφιά του Θεού” στο Ideal ήταν συγκινημένη.. Σας ευχαριστούμε για όσα προσφέρατε στην τέχνη μας αγαπημένη μας “κυρία” Κατερίνα Χέλμη.. Καλό ταξίδι...»
Ακόμα κι αν κάποιος δεν έχει δει ποτέ «Τα κόκκινα φανάρια» του Βασίλη Γεωργιάδη, αποκλείεται να μην έχει ακούσει τη φράση: «Μην φύγεις, Ντόρη, θα φαρμακωθώ», που με απαράμιλλοστυλ φώναζε η Χέλμη στον Κώστα Κούρτη ή το περιβόητο «Τσακίσου » που ως αντίζηλος της Αλίκης Βουγιουκλάκη ξεστόμιζε με ύφος «κακιάς» στην ταινία «Η αγάπη μας» (1968) σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη.
Ποια ήταν η Κατερίνα Xέλμη
Η σπουδαία ηθοποιός γεννήθηκε στην Αθήνα στις 12 Αυγούστου του 1939, αλλά η καταγωγή της ήταν από την Κεφαλλονιά. Ο πατέρας της διατηρούσε κατάστημα ανδρικών ειδών και εργαστήριο, όπου έραβε όλη την υψηλή κοινωνία και τους μεγάλους σταρ της εποχής. Στη μικρή Κατερίνα άρεσε από παιδί να μιμείται και να τραγουδάει. Σε μία από τις θεατρικές εξόδους της οικογένειάς της είδε την «Αγία Ιωάννα» του Μπέρναρ Σο στο θέατρο Κοτοπούλη και αποφάσισε ότι ήθελε να γίνει ηθοποιός. Μαθήτρια Γυμνασίου ακόμη, έδωσε εξετάσεις στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου με δασκάλα τη Βάσω Μανωλίδου, η οποία την προετοίμασε με το ρόλο της Μαργαρίτας από το «Φάουστ» του Γκέτε. Η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ήταν η πρώτη της επιλογή, αλλά ο Βασίλης Διαμαντόπουλος την έπεισε να γνωρίσει τον Κάρολο Κουν και να φοιτήσει στη σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Έτσι κατέβηκα τα σκαλιά του θρυλικού Υπόγειου. Συμφοιτητές της, οι Λίλη Παπαγιάννη, Μάρθα Βούρτση, Κίττυ Αρσένη, Κώστας Καζάκος.
«Στου Κουν γνώρισα τον υπέροχο ποιητή Μάνο Ελευθερίου, που αγαπάει τόσο πολύ το θέατρο. Είμαστε καλοί φίλοι», είχε πει, αποκαλύπτοντας πώς αν και ο μέγας δάσκαλος της έμαθε πολλά, δεν της είχε ποτέ ιδιαίτερη αδυναμία. Τελικά, αποφοίτησε από τη Σχολή του Πέλου Κατσέλη. Τις πρώτες της συμβουλές για το θέατρο τις άκουσε από τον αγαπημένο φίλο του πατέρας της, τον Ορέστη Μακρή, ο οποίος της είχε πει: «Θα έχεις μια πλακέτα εδώ (δείχνει τη θέση της καρδιάς) μου είπε, που θα λέει: «Γιατί εσύ είσαι πιο έξυπνος από μένα;». Με τον τρόπο του, μου είπε “πρόσεχε!”».
Έκανε το θεατρικό της ντεμπούτο το 1957 δίπλα στην Κυρία Κατερίνα με την κωμωδία του Σόμερσετ Μομ «Η λαίδη Μπέτσι εξοφλεί» και συνέχισε την πορεία της στις κρατικές σκηνές και στο ελεύθερο θέατρο. Η πρώτη της εμφάνιση στον κινηματογράφο πραγματοποιήθηκε το 1957 στην ταινία «Μπαρμπαγιάννης ο κανατάς». Την ίδια χρονιά έπαιξε και στο «Όπου φτώχεια και φιλότιμο», καθώςστο ντοκιμαντέρ του Βασίλη Μάρου «Ροκ εν Ρολ». Στη συνέχεια συμμετείχε σε ταινίες του παλιού και του νέου ελληνικού κινηματογράφου, όπως «Έγκλημα στο Κολωνάκι» του Τζανή Αλειφέρη (1960), «Ίλιγγος» του Γιάννη Δαλιανίδη (1963 ), «Χωρίς ταυτότητα» του Γιάννη Δαλιανίδη (1963), «Στο δρόμο του Λαμόρε» του Δημήτρη Μαυρίκιου (1979), «Άγγελος» του Γιώργου Κατακουζηνού (1982), «Ζωή ενάμισι χιλιάρικο» της Φωτεινής Σισκοπούλου (1995) και «El Greco» του Γιάννη Σμαραγδή (2007).
Η κινηματογραφική της καριέρα ουσιαστικά ξεκίνησε από τον Φίνο, ο οποίος όταν την είδε στο θέατρο να υποδύεται μια από τις ιερόδουλες στα «Κόκκινα Φανάρια» του Αλέκου Γαλανού, σε σκηνοθεσία Αλέξη Δαμιανού,της πρότεινε να παίξει στην ταινία «Νόμος 4000» του Γιάννη Δαλιανίδη. «Δεν θα πω τίποτα κύριε καθηγητή. Στην τιμή μου! Γιατί έχω κι εγώ τιμή, να εδώ μέσα!», έλεγε σε εκείνο το φιλμ, δείχνοντας την καρδιά της και γράφοντας τη δική της Ιστορία, αφού υποδύθηκε τη γυναίκα «ελευθέρων ηθών» με μια σπάνια αυθεντικότητα. Όπως γράφει η Φίνος Φιλμ στην ιστοσελίδα της για την απώλειά της: «Η Κατερίνα Χέλμη είχε από νέα την ικανότητα να εκμηδενίζει την απόσταση μεταξύ ρόλου και πραγματικότητας, πείθοντας τον θεατή για την ιστορία που υποδύεται».
Συμμετείχε σε περισσότερες από 25 ταινίες και σε 4 τηλεοπτικές σειρές, ενώ ασχολήθηκε και με τη συγγραφή αρκετών βιβλίων. Η τελευταία της εμφάνιση, που θα προβληθεί σε λίγες ημέρες από την πλατφόρμα του ΑΝΤ1+, ήταν στη νέα μεταφυσική σειρά, «Ζωή».
Άνθρωπος με ανησυχίες, όπως είχε αποκαλύψει σε συνέντευξή της στη Lifo, είχε ασχοληθεί και με τη σαϊεντολογία: «Παρακολουθούσα σεμινάρια του Cristian Scientist... H σαϊεντολογία λέει πως δεν είναι απαραίτητο να κάνεις παιδί ως γυναίκα. Γιατί να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο και να υποφέρει; Εμένα η σαϊεντολογία με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι δεν θέλω να έχω ένα παιδί που θα υποφέρει μελλοντικά. Έκανε ο αδελφός του ένα κι έτσι έχω ένα ανίψι», ανέφερε τότε χαρακτηριστικά. Όμως δεν ήταν οπαδός της αίρεσης, έσπευσε να εξηγήσει αργότερα, καθώς παρέμεινε πάντα πίστη χριστιανή, κατά τα λεγόμενά της.
Αν και στις ταινίες της έδινε στον απελπισμένο έρωτα των ηρωίδων της μια τραγική διάσταση, η ίδια στην προσωπική της ζωή, έχει αποκαλύψει πως ποτέ δεν έπεσε στα πόδια ενός άνδρα. Σύζυγός της ήταν ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή πριν από τέσσερα χρόνια, γεγονός που τη βύθισε στη θλίψη. Με τον Σβολόπουλο ήταν παιδικοί φίλοι από τα χρόνια που και οι δυο μαζί με τον Σπύρο Ευαγγελάτο και τον Νικήτα Τσακίρογλου πήγαιναν στη Χιλ και για πολλά χρόνια είχαν μόνο φιλική σχέση, που εξελίχθηκε σε έναν μεγάλο έρωτα, ο οποίος κράτησε 22 χρόνια. Παντρεύτηκαν, όταν ήταν πλέον πενήντα χρόνων και έμειναν μαζί ως το τέλος.
Σε αντίθεση με εκείνον, ο οποίος ήταν στενός φίλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή και διευθυντής του Ιδρύματος Καραμανλή, η Χέλμη δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στο ΠΑΣΟΚ, ως μέλος της Επιτροπής Συνδικαλιστικού Επιστημόνων-Καλλιτεχνών. Στις δημοτικές εκλογές του 1994, εκλέχθηκε δημοτική σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων με την παράταξη του Θεόδωρου Πάγκαλου.
Έδωσε αγώνες κατά της δικτατορίας και αυτοχαρακτηρίστηκε ως «αναρχική», καθώς δεν ήθελε επί της ουσίας να ανήκει πουθενά.
