Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων -Μια ζωηρή βιβλιοφιλική γιορτή στις γειτονιές της Ελλάδας
«Κάθε κοινωνικό σύνολο στη Δύση έχει ανάγκη σήμερα από έναν ορισμένο αριθμό γιατρών, δικαστών, στρατιωτικών και...βιβλιοθηκάριων. Και αυτό γιατί καταπώς φαίνεται οι εν λόγω κοινωνίες πρέπει να θεραπεύουν τα μέλη τους, να αποδίδουν δικαιοσύνη προς χάριν τους, να τα προστατεύουν και να τα κάνουν να διαβάζουν», γράφει ο Χοσέ Ορτέγκα υ Γκασσέτ στο κείμενό του Η αποστολή ενός βιβλιοθηκάριου (Εκδόσεις Μάγμα).
Στο σύντομο κείμενο, που δημοσιεύτηκε το 1935, ο Ισπανός φιλόσοφος παρατηρεί την ανάδυση και την εξέλιξη του ρόλου του βιβλιοθηκάριου από την αυγή της Αναγέννησης μέχρι την εποχή του, σε συνάρτηση με το τι σήμαινε το βιβλίο ως κοινωνική ανάγκη.
Χωρίς να εξαπλώνται προς τα βιβλιοπωλεία και το ρόλο των βιβλιοπωλών, σκιαγραφεί τη σημασία ενός τέτοιου επαγγέλματος/λειτουργήματος, κατά το οποίο κάποιος ταξινομεί και επιμελείται τα βιβλία, που με τη σειρά τους είναι φορείς μνήμης και γνώσεις, σημεία πολιτισμού.
Από την άλλη, το βιβλιοπωλείο υπήρξε πάντοτε μια ιδιαίτερη περίπτωση δημόσιου χώρου, δημιουργώντας συχνά την αίσθηση του ιδιωτικού, προστατευμένου περιβάλλοντος και αποκτώντας σε πολλές περιπτώσεις επαναστατικό χαρακτήρα. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη συμβολή της Σίλβια Μπιτς, της ιδρύτριας του θρυλικού Shakespeare and Company, στην παγκόσμια λογοτεχνία, όταν πήρε την απόφαση να εκδόσει τον «απαγορευμένο» Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις;
Τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου για το βιβλίο, που παρουσιάστηκαν στην Διεθνή Έκθεση 19ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ), έδειξαν μεταξύ άλλων, ότι η μέθοδος «στόμα με στόμα» είναι η κορυφαία πηγή πληροφόρησης των αναγνωστών για βιβλία, με τα φιλικά πρόσωπα να καταλαμβάνουν την πρωτιά και τα βιβλιοπωλεία τη δεύτερη θέση.
Η προσωπική και δυναμική σχέση, επομένως, του βιβλιοπώλη με τον αναγνώστη, αυτή που ενθαρρύνεται και διαμορφώνεται από το περιβάλλον του βιβλιοπωλείου, υφίσταται ακόμα, επιβιώνει και είναι ικανή να επηρεάσει την αναγνωστική συμπεριφορά.
Και βέβαια, μια τέτοια σχέση ευδοκιμεί σε μικρότερα σχήματα, στα μικρά βιβλιοπωλεία που ανθίζουν στις γειτονιές και έχουν τη δύναμη να δημιουργήσουν μια ολόκληρη κουλτούρα γύρω και μέσα από αυτά, ένα βιβλιοφιλικό οικοσύστημα.
Για δεύτερη χρονιά, διοργανώνεται φέτος η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων -μια πρωτοβουλία που εκτείνεται σε όλη την Ελλάδα και έχει στόχο να αναζωογονήσει τη σχέση της κάθε γειτονιάς και κοινότητας με τα μικρά βιβλιοπωλεία και τους ανθρώπους τους.
Με ένα πλούσιο πρόγραμμα από εκδηλώσεις, παρουσιάσεις βιβλίων και εργαστήρια και ένα δίκτυο που απλώνεται από την Αθήνα στη Ζάκυνθο και Πάτμο και από τα Χανιά μέχρι το Διδυμότειχο, η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων είναι μια πανελλαδική βιβλιοφιλική γιορτή και η εμπνεύστριά της, Ντέμη Κουτσοσταμάτη, εξηγεί το πώς ξεκίνησαν όλα.
Πότε γεννήθηκε η ιδέα της Εβδομάδας Μικρών Βιβλιοπωλείων και τι σχέση είχατε τότε με το βιβλίο;
Η ιδέα της Εβδομάδας Μικρών Βιβλιοπωλείων είναι καρπός της πανδημίας. Είναι καρπός της περιόδου των lockdown που μας στέρησαν για πολύ καιρό τις κουβέντες, τις συναντήσεις, τις εκδηλώσεις για βιβλία στα μικρά βιβλιοπωλεία. Είναι, επίσης, αποτέλεσμα της ανησυχίας που γεννήθηκε τότε, δεδομένου πως τα περισσότερα δεν διέθεταν ηλεκτρονικό κατάστημα και αναγκάστηκαν να αναστείλουν την εμπορική τους δραστηριότητα. Για ακόμη μια φορά τα μικρά βιβλιοπωλεία μπήκαν σε περιπέτειες. Και λέω ακόμη μια φορά γιατί την τελευταία δεκαετία διαρκώς ταλανίζονται, τόσο εξαιτίας των οικονομικών συγκυριών όσο και της έλλειψης ουσιαστικών μέτρων στήριξης από την πολιτεία. Ένα μέτρο υπήρχε, η ενιαία τιμή του βιβλίου, κι αυτό καταργήθηκε το διάστημα 2014 με 2018. Το 2020 βρεθήκαμε, λοιπόν, και πάλι μπροστά σε μια τέτοια απορρύθμιση της αγοράς του βιβλίου σε βάρος των μικρών. Έτσι, γεννήθηκε η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων, μέσα από την ανάγκη να συνδεθούμε ξανά σε αυτά και να χαιρόμαστε την παρουσία τους στις γειτονιές μας.
Με ποιο κριτήριο επιλέγονται τα βιβλιοπωλεία που συμμετέχουν και οι εκδηλώσεις τους;
Η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων είναι ανοιχτή για όλα τα μικρά βιβλιοπωλεία σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Τις εκδηλώσεις τις επιλέγουν τα ίδια, είναι λοιπόν μια δράση που το πρόγραμμά της συνδιαμορφώνεται από το κάθε μικρό βιβλιοπωλείο που συμμετέχει. Το αποτέλεσμα είναι άκρως πολυφωνικό. Φέτος για πρώτη φορά ως διοργάνωση θέσαμε κάποιους θεματικούς άξονες που θεωρούμε σημαντικούς: να αναδειχθούν νέοι/ες δημιουργοί, σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα και περιθωριοποιημένες ιστορίες. Επίσης, να ξαναθυμηθούμε βιβλία που διαμόρφωσαν την ταυτότητά μας ως αναγνώστριες και αναγνώστες. Οι εκδηλώσεις που θα δείτε στο πρόγραμμα κινούνται γύρω από αυτούς τους άξονες με έμμεσο ή άμεσο τρόπο. Φυσικά, η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων είναι μια μεγάλη γιορτή για όλους και όλες και γι’ αυτό από το πρόγραμμά μας δεν λείπουν οι μουσικές, τα παιχνίδια και τα πάρτι.
Αγκάλιασαν αμέσως την πρωτοβουλία σας ή συναντήσατε δυσπιστία ή απαισιοδοξία; Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;
Η πλειοψηφία των μικρών βιβλιοπωλείων διαπνέεται από πνεύμα αλληλεγγύης. Επομένως, αγκάλιασε αυτή τη συλλογική δράση με πολλή αγάπη. Χωρίς αμοιβαιότητα και χωρίς την εμπιστοσύνη τους δεν θα θα μπορούσε να έχει υλοποιηθεί. Πέρυσι είχαμε 90 συμμετοχές και φέτος ξεπεράσαμε τις 100. Βέβαια, αυτό δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη. Έγινε μετά από πολυετή ενασχόληση με τα μικρά βιβλιοπωλεία μέσα από το LITTLE BOOKSTORES - ένα προσωπικό πρότζεκτ που ξεκίνησε το 2017- το οποίο προσπαθούσε και προσπαθεί να δημιουργήσει ένα κύμα συμπαράστασης προς αυτά ως αντίβαρο στον ισχυρό ανταγωνισμό. Εάν κάποιο μικρό βιβλιοπωλείο θεωρεί πως δεν αξίζει ή δεν έχει νόημα όλο αυτό, σιγά σιγά θα προσπαθήσουμε να το κερδίσουμε.
Μένετε στη Θεσσαλονίκη αλλά η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων λαμβάνει χώρα σε πολλές διαφορετικές πόλεις και νησιά. Πώς βοηθούν οι εκδηλώσεις την βιβλιοφιλική κινητικότητα;
Φέτος η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων εξαπλώνεται από την Κρήτη μέχρι το Διδυμότειχο και από τη Λέσβο μέχρι τη Λευκάδα. Έχουμε φτιάξει έναν χάρτη στην ιστοσελίδα της Εβδομάδας Μικρών Βιβλιοπωλείων για να μπορεί ο κόσμος εάν θέλει να τα εξερευνήσει, είτε τώρα είτε στο μέλλον. Άλλωστε πολλοί επικοινωνούν μαζί μας και μας ρωτούν, “είμαστε στο τάδε μέρος, ποιο μικρό βιβλιοπωλείο να επισκεφτούμε;”. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε αφορμές οι άνθρωποι να επισκεφτούν τα μικρά βιβλιοπωλεία, είτε βρίσκονται στη γειτονιά τους είτε όχι. Να τα επισκεφτούν ακόμη και για πρώτη φορά. Να καταφέρουμε αυτοί οι άνθρωποι να αποκτήσουν σταδιακά σταθερούς δεσμούς μαζί τους.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο ρόλος του βιβλιοπωλείου στην καθημερινότητα των ανθρώπων; Και γιατί είναι τόσο σημαντικό να τα προστατέψουμε;
Πρόσφατα γυρίσαμε ένα βίντεο στο οποίο ρωτούσαμε τους ανθρώπους τι σημαίνει για εκείνους μικρό βιβλιοπωλείο. “Φροντίδα, επαφή, καταφύγιο”, ήταν κάποιες από τις απαντήσεις τους με τις οποίες ταυτίζομαι πλήρως. Αυτή είναι η προσωπική μας εμπειρία ή αίσθηση. Εξίσου σημαντικό είναι και το έργο που επιτελούν. Περισσότερα μικρά βιβλιοπωλεία σημαίνει ποικιλία και πολυφωνία. Σημαίνει ενδιαφέρουσες δράσεις και πολιτιστική ζωή στις γειτονιές. Σημαίνει πως περισσότερος κόσμος είναι πιθανό να αγαπήσει το διάβασμα. Σημαίνει πως περισσότερα χρήματα θα επανεπενδυθούν στην τοπική κοινωνία. Σημαίνει άμεση πρόσβαση στα βιβλία μακριά από τα αστικά κέντρα. Οι άνθρωποι του κλάδου γνωρίζουν πόσο αναγκαία είναι τα μικρά βιβλιοπωλεία για το οικοσύστημα του βιβλίου και τη βιβλιοποικιλότητα. Το στοίχημα είναι να το γνωρίσει και ο κόσμος.
Άλλαξε καθόλου η οπτική σας στον ελληνικό κόσμο του βιβλίου διοργανώνοντας την Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων; Αν ναι, πώς;
Στο χώρο του βιβλίου μπήκα το 2006 ως πωλήτρια βιβλίου σε αλυσίδα καταστημάτων. Έπειτα εργάστηκα σε πολυχώρο-βιβλιοπωλείο μεγάλου εκδοτικού οίκου. Στη συνέχεια ήρθαν τα BOOKPOINTS, ένα μικρό φεστιβάλ παιδικού βιβλίου σε βιβλιοπωλεία στη Θεσσαλονίκη, μέσα από το οποίο είχα την τύχη να γνωρίσω πολύ αξιόλογες βιβλιοπώλισσες και βιβλιοπώλες. Κάθε μια από αυτές τις εμπειρίες έπαιξε το ρόλο της στο να διαμορφωθεί η ταυτότητα του LITTLE BOOKSTORES. Εκείνο που άλλαξε στην πορεία και θεωρώ πως έχουμε βάλει κι εμείς το λιθαράκι μας, είναι πως άρχισε να δημιουργείται ένα κύμα αλληλεγγύης στη χώρα μας υπέρ των μικρών βιβλιοπωλείων. Μένει να δούμε αν θα σταθεί ικανό να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητες του κλάδου, τους όρους για τα μικρά βιβλιοπωλεία και τις επιλογές περισσότερων αναγνωστριών και αναγνωστών.
Τι προσδοκίες έχετε στο μέλλον για την Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων;
Θέλουμε η Εβδομάδα Μικρών Βιβλιοπωλείων να γίνει θεσμός. Να κατακτήσει μια θέση ανάμεσα στις σημαντικές διοργανώσεις βιβλίου στη χώρα μας από τις οποίες τα μικρά βιβλιοπωλεία είναι συνήθως απόντα. Να καθιερωθεί στη συνείδηση του κόσμου μαζί με όλους τους λόγους που τα κάνουν σημαντικά. Έχουμε δουλέψει πολύ για να εξελιχθεί από ένα ακόμη βιβλιοφιλικό εγχείρημα σε κάτι ευρύτερο και θα συνεχίσουμε με την ίδια συνέπεια. Είναι η δεύτερη χρονιά που πραγματοποιείται και νομίζω είμαστε σε πολύ καλό δρόμο.
Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα της Εβδομάδας Μικρών Βιβλιοπωλείων εδώ.
