illustradays -Το μοναδικό φεστιβάλ εικονογράφησης της Ελλάδας κάνει τους επισκέπτες να ονειρεύονται

Κάτι συμβαίνει στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων.

Για δέκα ημέρες, ο εσωτερικός χώρος του φιλοξενεί μαγικές εικόνες, παιχνιδιάρικα σκίτσα, βιβλία και ιστορίες που λέγονται με γραμμές, σχήματα και χρώματα.

Η μοναδική τέχνη της εικονογράφησης με την οποία ερχόμαστε συνήθως σε επαφή ως παιδιά, τα σχέδια που εξάπτουν τη φαντασία μας στις σελίδες και τα εξώφυλλα των βιβλίων δεν είχε μέχρι σήμερα την ορατότητα και την αναγνώριση που της αξίζει στη χώρα.

Και οι ταλαντούχοι Έλληνες εικονογράφοι, που δίνουν ζωή και χρώμα στα κείμενα μπορούσαν να στηρίζονται μόνο στις ατομικές πλατφόρμες και τις συνεργασίες τους, χωρίς έναν θεσμό που να τους φέρνει σε επαφή με το ευρύ κοινό.

Ώσπου τον Σεπτέμβρη του 2021, η Αναστασία Τερζίδου και η Ραφαέλα Καραγιάννη αποφάσισαν να διοργανώσουν το πρώτο (και μοναδικό) φεστιβάλ εικονογράφησης στην Ελλάδα, με το όνομα illustradays.

Μετά από μία επιτυχημένη πρώτη χρονιά, το illustradays επέστρεψε τον φετινό Σεπτέμβρη, γεμίζοντας τον φιλόξενο χώρο του Σεράφειου με χρώμα, ιστορίες και ενδιαφέροντα εργαστήρια.

Η θεματική «Beam of light» (Αχτίδα φωτός) που επιλέχθηκε για τη φετινή διοργάνωση, παίζει έξυπνα με τη λατινική προέλευση του «illustration» που σημαίνει «φωτίζω» και καλεί τους καλλιτέχνες να εξερευνήσουν τη σημασία του φωτός στη διαμόρφωση μιας εικόνας.

Μπαίνοντας στον χώρο του illustradays, μπορεί κανείς να περιηγηθεί στις τρεις μεγάλες εκθέσεις που συνολικά φιλοξενούν το έργο περισσότερων από 100 καλλιτεχνών.

Η πρώτη έκθεση με τίτλο Behind the book ρίχνει φως στη δημιουργική διαδικασία που ακολουθεί ένας illustrator εικονογραφώντας ένα βιβλίο. Πάνω από 50 βραβευμένα ελληνικά βιβλία κρέμονται παιχνιδιάρικα δίπλα στα σκίτσα και τα προσχέδια των εικονογράφων, αποκαλύπτοντας το ταξίδι μιας ιδέας από την πρώτη σύλληψη και τις δοκιμές, στην τελική υλοποίησή της.

Στη συνέχεια ακολουθεί ένα χορταστικό τμήμα της διεθνούς έκθεσης Le Immagini Della Fantasia, μιας έκθεσης που κλείνει 40 χρόνια ιστορίας, με δουλειές αναγνωρισμένων εικονογράφων από ολόκληρο τον κόσμο και την υποστήριξη του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Τέλος, μια ομάδα από ανερχόμενους αλλά και επαγγελματίες illustrators καλείται στο τρίτο μέρος της έκθεσης να δημιουργήσει πρωτότυπα έργα εμπνευσμένα από τη θεματική «μια αχτίδα από φως (beam of light)», ειδικά για το illustradays.

Οι «μόνιμες» εκθέσεις διανθίζονται επί μέρους δράσεις όπως δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες, ομιλίες και ανοιχτή συζήτηση με το κοινό του φεστιβά, αλλά και masterclasses και one-on-one συναντήσεις μεταξύ εικονογράφων και εκδοτών, ώστε να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του illustradays και βραβευμένη εικονογράφος Ίρις Σαμαρτζή, μας μίλησε για τον ρόλο της στη φετινή διοργάνωση, τις προοπτικές μιας τέτοιας πρωτοβουλίας στο μέλλον και την εικονογράφηση ως γλώσσα που συνομιλεί με τη φαντασία.

Έχοντας εργαστεί χρόνια ως εικονογράφος, πώς βλέπετε το γεγονός ότι η Αθήνα έχει πλέον το δικό της φεστιβάλ illustration; Τι ώθηση θεωρείτε ότι μπορεί να δώσει στην ελληνική κοινότητα εικονογράφων;

Είμαι πολύ χαρούμενη και συγκινημένη για αυτό το εγχείρημα. Γνώρισα πέρυσι την ομάδα του illustradays με αφορμή την έκθεση “Imagine the next day”αλλά κι ένα εργαστήρι για παιδιά που είχα αναλάβει στα πλαίσια του πρώτου φεστιβάλ. Μου έκανε εντύπωση ο άψογος συντονισμός τους, η οργάνωση που διαθέτουν και η προσπάθεια που κάνουν κάθε φορά να συγκεράσουν διαφορετικές απόψεις και να λύσουν τις δυσκολίες που προκύπτουν. Μετά την εξαιρετική Φωτεινή Τίκκου η οποία ήταν η περσινή καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ, φέτος πήρα εγώ τη σκυτάλη κι έχω τη χαρά και την τιμή να είμαι κι εγώ μέρος αυτής της ομάδας, αναλαμβάνοντας το εικαστικό κομμάτι του φεστιβάλ. Από την ώρα που ξεκίνησε να στήνεται η πρώτη γυψοσανίδα για τα έργα τής έκθεσης μέχρι και τώρα που πραγματοποιείται το φεστιβάλ, προσπαθώ να μη χάσω στιγμή. Η προσέλευση του κόσμου είναι μεγάλη. Κάθε ηλικία βρίσκει μια εικόνα να ταυτιστεί. Από τον πιο μικρό, στον πιο μεγάλο. Τα νέα παιδιά που διεκδικούν μια θέση στον κόσμο της εικονογράφησης κι έρχονται στα workshops και τις ομιλίες είναι όλο ενέργεια και πάθος και μας ευχαριστούν για αυτή την ευκαιρία που τους δίνεται. Μάλιστα θα ήθελαν να μη γίνεται μόνο μια φορά τον χρόνο! Είμαι ευτυχής που μπορούμε να δώσουμε σε αυτά τα παιδιά, μέσω των τριών εκθέσεων, των ομιλιών, των εργαστηρίων, των εκδοτών και των δυνατών καλεσμένων που έχουμε, κάτι που εμείς δεν είχαμε την ευκαιρία - όταν ξεκινήσαμε - να βιώσουμε εντός συνόρων. Ανάμεσα σε όλα αυτά τα δρώμενα, βρίσκω ευκαιρία και συζητάω μαζί τους, και πιστέψτε με η ζωή πολλών από αυτούς, έχει αντικειμενικές δυσκολίες. Κι όμως λόγω του φεστιβάλ ονειρεύονται. Αυτό ακριβώς κάνει το φεστιβάλ: Φέρνει πιο κοντά το όνειρο!

Πώς προσεγγίσατε τη φετινή θεματική Beam of light; Τι «φωτίζει» το illustration διαφορετικά σε σχέση με τις άλλες τέχνες;

H κατασκευή που έκανα με αφορμή τη θεματική Βeam of light, η οποία εν συνεχεία αποτέλεσε την εικαστική μου πρόταση για την αφίσα του φεστιβάλ, αντικατοπτρίζει εμένα ως εικονογράφο. Είναι μια εικόνα γεμάτη δικούς μου προσωπικούς συμβολισμούς. Η ιδέα ξεκίνησε από μια πόρτα. Σκεφτόμουν πως όταν ανοίγουμε ένα βιβλίο είναι σαν να ανοίγουμε μια πόρτα. Είναι η είσοδος σε ένα νέο ταξίδι, σε έναν νέο κόσμο όλο φως. Αυτή ήταν και η αφετηρία μου. Όλος ο κόσμος μου σε δωμάτια κουτάκια, άλλα με ανοιχτές πόρτες κι άλλα με κλειστές πόρτες- εξώφυλλα. Εγώ “μένω”στο κέντρο της σύνθεσης όπου δουλεύω με όλα τα μέσα που απαιτούνται. Οι φρέσκες ιδέες έρχονται από τα αριστερά. Κάποιες άλλες ιδέες καταλήγουν στα σκουπίδια και γίνονται μια μουντζούρα. Υπάρχουν και οι απαγορευμένες ιδέες, πρότζεκτ που δεν θα γίνουν ποτέ ή άλλα που ακόμα δεν έχουν πάρει σχήμα και τίτλο. Έπειτα υπάρχουν και στοιχεία που μπαίνουν εμβόλιμα στον χώρο από ιστορίες που με έχουν ας πούμε, στοιχειώσει (“Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων”, “Ο Μάγος του Οζ”, “Οι Αόρατες πόλεις”, “Μόμπι Ντίκ”, “Η Μεταμόρφωση” που αντιπροσωπεύει τις φοβίες μου εξού και η κατσαρίδα που εισβάλει και την παρατηρεί ο σκύλος κ.α.). Υπάρχουν και οι θυμωμένες φιγούρες- deadlines που μου θυμίζουν πάντα την ώρα. Υπάρχουν και οι άπειρες στιγμές που λόγω κούρασης αντί να ξεκουράσω το πινέλο μου στο ποτήρι με το νερό, το βάζω μέσα στην κούπα με τον καφέ μου. Είναι ο δικός μου λαβύρινθος που άλλοτε οδηγεί στο φως κι άλλοτε στο σκοτάδι. Μια διαρκής πάλη δηλαδή.

Η εικονογράφηση μοιάζει να έχει συνήθως κάτι το ανάλαφρο, το παιγνιώδες. Υπάρχουν διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στην παιδική και στην ενήλικη εικονογράφηση;

Το illustration δεν είναι μόνο το παιδικό βιβλίο που ειδικεύομαι εγώ. Έχει πολλές εκφάνσεις. Μπορεί να είναι εξώφυλλο για οποιοδήποτε βιβλίο, μπορεί να είναι editorial σε ένα περιοδικό, μπορεί να είναι μια αφίσα ή μια ολόκληρη διαφημιστική καμπάνια, ή ένα animation. Για μένα η εικονογράφηση είναι μια γλώσσα. Μια γλώσσα που μιλάει κάθε φορά σε διαφορετικό κοινό. Έχει τον τρόπο της να μιλήσει σε ένα παιδί, αλλά και σε έναν ενήλικα. Μπορεί να μοιάζει απλοϊκή σαν γλώσσα αλλά δεν είναι καθόλου, γιατί έχει έναν στόχο. Έχει πάντα στόχο να περάσει ένα μήνυμα. Το οπτικοποιημένο αυτό μήνυμα είναι άμεσο. Αυτή νομίζω είναι και η διαφορά με τις άλλες τέχνες. Το μήνυμα ταξιδεύει πολύ γρήγορα. Όσο γρήγορα ταξιδεύει και...το φως.

Ζωγραφίζοντας για παιδιά, πόσο δύσκολο είναι να είναι κανείς αφηγηματικός αφήνοντας ταυτόχρονα περιθώρια στην φαντασία τους;

Η φαντασία υπάρχει. Τελεία και παύλα. Δεν σταματάει να υπάρχει επειδή μια εικονογράφηση σε ένα βιβλίο είναι πιο περιγραφική, ούτε επειδή ένα παιδί παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έχω κάνει εικαστικά εργαστήρια βασισμένα σε βιβλία μου που έχουν πολλές πληροφορίες και λεπτομέρειες. Πιστέψτε με, το αποτέλεσμα των έργων των παιδιών, ήταν δέκα φορές πιο μπροστά σε ιδέες και φαντασία από το δικό μου. Οπότε στο δικό μου μυαλό, αυτή η ανησυχία δεν κατοικεί. Οφείλω όμως να πω, πως πριν αρχίσουμε να συζητάμε για τα είδη της εικονογράφησης, πιο σημαντικό είναι να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την κακή εικονογράφηση και να την αποφεύγουμε.

Τι άλλες πρωτοβουλίες σχετικά με το illustration θα θέλατε να δείτε στην Ελλάδα;
Δεν ξέρω να σας πω αυτή τη στιγμή γιατί το illustradays συμβαίνει τώρα. Είναι δηλαδή ακόμα νωπό μέσα μου. Υπάρχει όμως ένα τετραδιάκι που κουβαλάω μαζί μου αυτές τις μέρες και σημειώνω ιδέες και σκέψεις που σκοπεύω να μοιραστώ με την ομάδα του illustradays όταν στο τέλος κάνουμε όλοι μαζί την αυτοκριτική μας. Όλα όσα λέγονται τα ακούμε, τα σημειώνουμε, και τα καλά και κακά, και τα λαμβάνουμε υπόψη μας. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε όλοι μαζί σε αυτό. Θέλουμε όλοι το καλύτερο για τον κόσμο της εικονογράφησης. Ας το κάνουμε, αν όχι για μας, για την επόμενη γενιά.

Το illustradays πραγματοποιείται στο Σεράφειο Δήμου Αθηναίων με δωρεάν είσοδο ως την Κυριακη 18 Σεπτεμβρίου. Δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα εδώ.